Pomniki Przyrody w Gminie Jelcz-Laskowice

Pomniki Przyrody w Gminie Jelcz-Laskowice

20 września 2020 Wyłączono przez admin

Gmina Jelcz-Laskowice znana jest głównie z produkcji słynnej w czarach PRL-u marki autobusów. Mało kto wie, że to właśnie tutaj rośnie zwycięzca ogólnopolskiego konkursu na Drzewo Roku 2014 a także wiele dorodnych dębów, jesionów, lip oraz jedyne głazy narzutowe w powiecie. Miejsce to słynie także z cennych obszarów przyrodniczych, w tym ważnych ostoi kotewki orzecha wodnego. 


Typ: pomnik przyrody

Data powołania: 1964, 1965,  1979, 1980, 1982, 1997

Powiat: Oławski

Gmina: Jelcz-Laskowice

Nadleśnictwo: Oława


Gmina Jelcz-Laskowice jest jedną z gmin ościennych województwa, granicząc od wschodu z województwem opolskim. Obejmuje swoim zasięgiem Pradolinę Wrocławską i Równinę Oleśnicką, z rozległymi terenami leśnymi i polami uprawnymi. Pomniki są stosunkowo równomiernie rozrzucone na całym obszarze gminy, nie tworząc w żadnym miejscu większego skupiska, przy czym najwięcej jest ich we wschodniej i południowej części. Jak wszędzie w dolinie Odry, tu także dominują dorodne dęby, będące ogólnie gatunkiem dominującym w nadodrzańskim krajobrazie. Dodatkowo gminę na tle powiatu wyróżniają pomnikowe głazy narzutowe, pomnikowe jesiony oraz dąb „Słowianin”. Do objęcia ochroną postuluje się kolejnych 20 drzew a wiele innych także osiągnęło rozmiary pomnikowe. Większość dorodnych drzew można spotkać na terenach zalewowych, wokół rezerwatu przyrody Łacha Jelcz oraz w parku miejskim na osiedlu Laskowice.

Dąb szypułkowy „Słowianin” Quercus robur (Decyzja 7/79 z dnia 15 listopada 1979 r.) o obwodzie pnia 706 cm i wysokości około 25 m. Okaz rośnie w północno-zachodniej części wsi Dębina, na skraju zabudowań. Dokładniej przy drodze polnej na obrzeżach wsi obok byłego folwarku i boiska piłkarskiego. Ze względu na samotne ulokowanie drzewo wytworzyło bardzo rozległą, kopulastą koronę o licznych i silnie rozgałęzionych konarach. Wiesz szacowany jest na 400-450 lat stawiając dąb w czołówce najstarszych drzew powiatu i jednego z najstarszych dębów w województwie. Jest to zwycięzca ogólnopolskiego konkursu na Drzewo Roku 2014, dzięki czemu Słowianin reprezentował Polskę w międzynarodowym konkursie na Europejskie Drzewo Roku 2015. Wszystko to sprawiło iż drzewo należy do najbardziej znanych dolnośląskich pomników. U podstawy umiejscowiono kamień pamiątkowy z nazwą drzewa a także tablicę edukacyjną o historii okazu i tego miejsca.


Dąb szypułkowy Quercus robur (Decyzja nr 134/64 Urzędu Województwa Wrocławskiego z dnia 8 czerwca 1964 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.) o obwodzie pnia 466 cm i wysokości całkowitej 27 m. Drzewo ulokowane jest w południowej części miejscowości Dziuplina, około 70 m od drogi w kierunku miasta Jelcz-Laskowice, na skraju cmentarza. Okaz charakteryzuje się złą kondycją, w postaci znacznego posuszu i licznych obumarłych gałęzi w koronie. Dodatkowo pień jest w części wypróchniały i pozbawiony kory.

Dąb szypułkowy Quercus robur (Decyzja 94/65 z dnia 19 lutego 1965 r. (Dz. Urz. Woj. Rady Narodowej we Wrocławiu Nr 3 z 20.05.1966 r.)), o obwodzie pnia 655 cm i wysokości całkowitej 23 m. Okaz ulokowany jest w południowo-wschodniej części miasta Jelcz-Laskowice, tuż przy granicy. Dokładniej między drogą powiatową a wałem przeciw-powodziowym, ok. 330 m na wschód od pierwszych zabudowań. Drzewo posiada gruby pień, który pierwotnie rozdzielał się na wysokości 3 m na trzy potężne konary. Jeden z nich uległ uszkodzeniu, czego pozostałością są ślady po cięciu sanitarnym. Pozostałe dwa konary są słabo rozgałęzione. Pień lekko wypróchniały. Mimo iż drzewo znajduje się poza obszarem zwartego drzewostanu nie posiada nisko osadzonej i rozłożystej korony, co może wskazywać iż w przeszłości rósł tutaj las lub inny zwarty drzewostan. Dodatkowo okaz jest słabo widoczny z drogi z powodu licznych zakrzaczeń i rozrastających się młodych drzewek.

Lipa drobnolistna „Matczyna Lipa” Tilia cordata (Uchwała Nr XLV/245/97 Rady Miejskiej w Jelczu-Laskowicach z dnia 24 października 1997 r.), o obwodzie 450 cm i wysokości całkowitej 20 m. Okaz znajduje się w północno-zachodniej części miasta Jelcz-Laskowice, poza obszarem zwartej zabudowy, przy lokalnej strzelnicy na końcu ul. Majowej o charakterze polnej drogi. Drzewo charakteryzuje masywny pień z wieloma odrostami u podstawy oraz gęsta i nisko osadzona korona. Centralny konar uległ złamaniu, jednak umożliwiło to bocznym pędom na mocniejsze i gęstsze rozgałęzienie. Drzewo ulokowane jest na otwartej przestrzeni z niewielką liczbą innych drzew, dzięki czemu jest dobrze widoczna z dużych odległości, w tym z powiatowej drogi łączącej Laskowice z Miłoszycami.


Grupa 13 drzew (Decyzja 4/82 z dnia 13 sierpnia 1982 r.) ulokowana w miejscowości Miłocice. Skład grupy wygląda następująco: dąb szypułkowy (Quercus robur) – 3 drzewa, jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) – 6 drzew, lipa drobnolistna (Tilia cordata) – 4 drzewa.  Obwód drzew jest w granicach 140-320 cm a przedział wysokości wynosi 16-28 m. Ulokowane są w centrum wsi, na placu kościelnym, gdzie rosną wzdłuż płotu na kształcie prostokąta. W większości są to okazy zdrowe, jednak w wiele z nich ma niekształcony pokrój spowodowany cięciami sanitarnymi lub pielęgnacyjnymi. Niektóre z drzew, ze względu na duże odległości między okazami, wykształciły szerokie korony z rozgałęzionymi konarami. Pnie wszystkich drzew zostały pobielone, prawdopodobnie w ramach prac pielęgnacyjnych. Jest to jedyny wielogatunkowy pomnik w gminie oraz jedyny pomnik w powiecie chroniącym okazałe jesiony. Wykaz drzew wygląda następująco:

  • w płd-zach narożniku rośnie dorodna dwupniowa lipa drobnolistna oraz dąb o lekko poskręcanym pniu.
  • wzdłuż zachodniej ściany płotu rośnie lipa o nisko osadzonej i szerokiej koronie oraz jesion o nisko rozdwojonym pniu na dwa grube i pionowe pnie.
  • w płn-zach narożniku rośnie drugi dąb o stosunkowo skromnych rozmiarach jak na pomnik przyrody
  • wzdłuż północnej ściany płotu rosną kolejno dwie lipy drobnolistne oraz trzy jesiony, z czego jesiony posiadają słabo rozwinięte korony osadzone na wysoko na niemal pionowych pniach.
  • przy kapliczce od płd-wsch strony rosną dwie pozostałe lipy o silnie wykręconych pniach i konarach.

Grupa 2 drzew dąb szypułkowy Quercus robur (Decyzja nr 134/64 Urzędu Województwa Wrocławskiego z dnia 8 czerwca 1964 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.) o obwodzie pni wynoszącym odpowiednio 635 i 548 cm oraz wysokości ok. 22 m. Drzewa rosną przy przystanku autobusowym na drodze z Jelcza-Laskowic do Oławy, drzewa umiejscowione są po dwóch skrajniach zatoczki, oddalone od siebie o ok. 15 m. Okazy charakteryzują się masywnymi pniami oraz wysoko umiejscowioną koroną. Dąb rosnący bardziej na południe, cechuje ślad po odłamaniu masywnego konaru. Na obu drzewach widać także ślady po cięciach sanitarnych oraz początki próchnienia. Mimo iż dębu rosną tuż przy granicy miasta, administracyjnie podlegają po sołectwo Nowy Dwór.


Dąb szypułkowy Quercus robur (Decyzja 8/79 z dnia 10 grudnia 1979 r.), o obwodzie pnia 452 cm i wysokości całkowitej 27 m. Okaz ulokowany jest w kompleksie lasów pomiędzy Jelczem-Laskowice a Bystrzycą w granicach administracyjnych sołectwa Nowy Dwór, na skraju lokalnej drogi łączącej obie miejscowości, około 600 m na wschód od skrzyżowania z drogą powiatową, 300 m dalej rośnie drugi pomnikowy dąb. Drzewo charakteryzuje się bardzo złą kondycją w postaci uszkodzonej i odpadniętej ponad połowy pierwotnej korony a także bardzo licznym posuszem i spróchnieniem. Na pniu widoczne są ślady żerowania chrząszczy oraz występują owocniki chronionego gatunku grzyba, ozorka dębowego.

Dąb szypułkowy Quercus robur (Decyzja nr 9/79 Wojewody Wrocławskiego z dnia 10 grudnia 1979 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa z gat. dąb szypułkowy (Quercus robus). ), o obwodzie pnia 560 cm i wysokości całkowitej 21 m. Okaz ulokowany jest w kompleksie lasów pomiędzy Jelczem-Laskowice a Bystrzycą w granicach administracyjnych sołectwa Nowy Dwór, na skraju lokalnej drogi łączącej obie miejscowości, około 270 m na wschód od skrzyżowania z drogą powiatową, 300 m dalej rośnie drugi pomnikowy dąb. Drzewo charakteryzuje się bardzo złym stanem, z uszkodzoną lub usuniętą ponad połową korony. Pozostałe konary mają licznie blizny po odpadniętych gałęziach. Na pniu widoczne są ślady wypróchnienia oraz żerowania chronionych gatunków chrząszczy i grzybów (kozioróg dębosz, ozorek dębowy). Pomimo złego stanu, drzewo przynależy do leśnych zasobów genowych pod nr 0140.

Głaz narzutowy, eratyk (Decyzja 118/64 z dnia 3 grudnia 1964 r.), o wymiarach 127x59x25 cm, zbudowany z drobnoziarnistego granitu. Okaz znajduje się w granicach administracyjnych sołectwa Dębina, około 1 km na północy-zachód od ostatnich zabudowań miejscowości. Dokładniej eratyk ulokowany jest na śródpolnej wąskiej miedzy, około 160 m od polnej drogi stanowiącej przedłużenie ul. Głównej. Jest to mało znany pomnik, niewidoczny w sezonie wegetacyjnym przez wyrosłe na polach uprawy. Ze względu na niewielką wysokość, jest częściowo zarośnięty kępami traw, a od strony wschodniej także pokryty grubą warstwą mchów i porostów.

Głaz narzutowy, eratyk (Decyzja 55/80 z dnia 7 października 1980 r.) o obwodzie 520 cm i wysokości ok. 1 m, zbudowany z szaro-niebieskiego granitu. Okaz ulokowany jest w kompleksie leśnym, ok. 1,2 km na południe od ostatnich zabudowań miejscowości Grędzina, przy leśnej drodze będącej przedłużeniem ul. Bocznej, na granicy oddziałów 187, 188 i 189. Okaz o zaokrąglonym, lekko spłaszczonym kształcie jest częściowo porośnięty mchem od strony północnej. Jest jednym z dwóch pomnikowych głazów w gminie. Pierwotnie przy głazie rósł dorodny dąb osłaniający eratyk przed słońcem, obecnie drzewo zostało ścięte ze względu na zły stan.


W POP nadleśnictwa Oława widnieje około 140 drzew proponowanych do objęcia ochroną jako pomniki przyrody z czego kilka doczekało się już tej realizacji (pomniki powołane przez gminę Siechnice). Na obszarze gminy Jelcz-Laskowice ochroną proponuje się objąć następujące drzewa:

Dęby w obrębie Nowy Dwór

  • dąb szypułkowy (oddział 24d ) o obwodzie 420 cm i wysokości 24 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 28h) o obwodzie 320 cm i wysokości 28 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 28i) o obwodzie 395 cm i wysokości 29 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 28k) o obwodzie 327 cm i wysokości 27 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 29k) o obwodzie 418 cm i wysokości 27 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 30j) o obwodzie 380 cm i wysokości 25 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 114o) o obwodzie 355 cm i wysokości 18 m.

Drzewa w obrębie Dębina i Chwałowice

  • dąb szypułkowy (oddział 183g) o obwodzie 452 cm i wysokości 29 m.
  • lipa drobnolistna (oddział 192f) o obwodzie 326 cm i wysokości 24 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 201i) o obwodzie 361 cm i wysokości 24 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 202l) o obwodzie 485 cm i wysokości 25 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 202h) o obwodzie 323 cm i wysokości 28 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 202n) o obwodzie 323 cm i wysokości 28 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 208b) o obwodzie 380 cm i wysokości 30 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 225b) o obwodzie 390 cm i wysokości 30 m.
  • buk zwyczajny (oddział 225b) o obwodzie 236 cm i wysokości 33 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 231g) o obwodzie 355 cm i wysokości 28 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 232c) o obwodzie 380 cm i wysokości 28m.
  • dąb szypułkowy (oddział 242c) o obwodzie 318 cm i wysokości 23 m.
  • dąb szypułkowy (oddział 243g) o obwodzie 305 cm i wysokości 26 m.

Dodatkowo wg niektórych map na terenie Miłocic rosną jeszcze dwa pomnikowe drzewa nie wykazane w żadnych opracowaniach RODŚ lub gminy. Są nimi:

  • platan klonolistny, rosnący na terenie leśniczówki Miłocice przy ul. Głównej 9
  • dąb szypułkowy, znajdujący się na silnie zarośniętym terenie przy skrzyżowaniu ul. Głównej i Oleśnickiej

Wrażenia osobiste: Umiarkowane. Gmina Jelcz-Laskowice należy do gmin o mieszanym charakterze, są tutaj zarówno rozległe tereny rolnicze, poprzedzielane równie rozległymi monokulturami borów sosnowych oraz płatami żyznych lasów liściastych. Jest to swoista mieszanina, gdzie udało się wyznaczyć kilkadziesiąt drzew o wymiarach pomnikowych do objęcia ich ochroną. Niestety gmina podzieliła ten sam los jaki spotkał większość gmin, a mianowicie objęcie ochroną zaledwie niewielkiego ułamka dorodnych drzew. Wiele okazów wciąż znajduje się na liście rezerwowej w planach gminy i nadleśnictwa, a 4-5 razy tyle okazów nawet nie widnieje na owej liście. Do takich okazów należą m.in. dorodne platany w Laskowickim parku miejskim, aleje dębowe wzdłuż wałów przeciwpowodziowych, wokół stawów w Nowym Dworze i naokoło starorzecza Matunin. Generalnie w gminie spokojnie mogłoby powstać kolejnych 50-60 drzew pomnikowych. Czy tak się kiedyś stanie? Czas pokaże.


Informacje praktyczne:

  • w większości przypadków dobry lub bardzo dobry dojazd, drzewa przeważnie umiejscowione są w dużej bliskości dróg, jedynie głazy narzutowe umiejscowione są w pewnej odległości od dróg asfaltowych
  • teren bardzo łatwy do zwiedzania, gdzie do wszystkich obiektów prowadzą drogi (polne, asfaltowe)
  • w bezpośredniej bliskości istnieje jeden rezerwat przyrody (Łacha Jelcz), poza tym w gminie występuje mnogość cennych przyrodniczo terenów, jak Starorzecze Matunin, Stawy w Nowym Dworze, tereny zalewowe na południe od Jelcza, grąd w Chwałowicach i Dębinie oraz obszar Natura 2000 Dąbrowy Janikowskie (mimo bezpośredniego sąsiedztwa ze wsią Janików w gminie Oława, teren ten administracyjnie leży w gminie Jelcz-Laskowice)
  • dodatkowo wszystkie ościenne gminy (za wyjątkiem gminy Bierutów) posiadają liczną kolekcję pomników przyrody, głównie dęby ale także buki, lipy, platany i głazy narzutowe
  • najlepsze terminy do zwiedzania: maj i jesień, kiedy to pomnikowe drzewa prezentują się najefektowniej