Pomniki Przyrody w gminie Milicz

Pomniki Przyrody w gminie Milicz

8 listopada 2021 Wyłączono przez admin

Pod względem przyrodniczym Milicz słynie przede wszystkim z dwóch rzeczy, Stawów Milickich oraz grzybowych lasów. Mało kto zna lub kojarzy całą serię dorodnych, pomnikowych drzew rozsianych po całej gminie. Pierwotnie ochroną objęto niemal wyłącznie dęby, jednak w 2021 r. gmina powołała serię pomników wyróżniając kolejne najokazalsze drzewa w Dolinie Baryczy, w tym okazy z gatunku sosna, wiąz, olsza oraz zrosłodrzew. 


Typ: pomnik przyrody

Data powołania: 1965, 1966, 1970, 1983, 2021

Powiat: Milicki

Gmina: Milicz

Nadleśnictwo: Milicz


Gmina Milicz jest drugą największą gminą w województwie dolnośląskim pod względem powierzchni, zaraz za gminą Osiecznica. Jej powierzchnia wynosi 436 km2 i w skali krajowej zajmuje 14 miejsce na ponad 2,4 tys. gmin jakie występują w Polsce. Znaczą powierzchnię zajmują lasy oraz rozległe i liczne kompleksy stawów rybnych. Całość rozpościera się na terenie kilku regionów fizycznogeograficznych. Na zachodzie występuje płaska i rozległa Kotlina Żmigrodzka, która jest oddzielona Wzgórzami Twardogórskimi od drugiej rozległej kotliny, Kotliny Milickiej. Dodatkowo na północny rozpościera się Wysoczyzna Kaliska. Całość gminy włączana jest do rozległej i dobrze znanej Doliny Baryczy, która słynie z rozległych lasów bukowych, borów sosnowych i grądów. Dominującymi drzewami są sosny, buki i dęby. Z czego sosna dominuje na wskutek wielowiekowej gospodarki leśnej faworyzującej ten gatunek. Wśród milickich pomników przyrody dominują jednak dęby. Drzewo było chętnie sadzone na różnego rodzaju groblach i w okolicach rzek oraz stawów. W efekcie Dolina Baryczy usiana jest tysiącami dorodnych dębów z czego wiele objęto ochroną. Same pomniki przyrody rozlokowane są w miarę równomiernie na terenie całej gminy, nie ma tutaj jednego miejsca o wyjątkowym nagromadzeniu, nie licząc grupy dębów spod Wałkowej.


Poniżej charakterystyka poszczególnych pomników przyrody gminy Milicz:

Grupa 3 dębów szypułkowych (Quercus robur), obwodzie i wysokości wynoszących kolejno 620 cm i 22m, 610cm i 23 m oraz 595 cm i 25m. Okazy rosną w zachodniej części miejscowości Sułów na terenie zieleni urządzonej przy kościele pw. świętych Apostołów Piotra i Pawła. Drzewa rozlokowane są w północnej części, wokół kościoła. Okaz rosnący w północno-wschodnim narożniku cechuje się najlepszym zdrowiem. Posiada on masywny pień obrośnięty bluszczem z wysoko umiejscowioną koroną o stosunkowo krótkich konarach. Wokół drzewa umiejscowiono wiele elementów jak niewielka kapliczka czy flagi, które mogą mieć wpływ na kondycję drzewa. Pozostałe dwa dęby są w znacznie gorszej kondycji. Okaz rosnący w północno-zachodnim narożniku ma nisko osadzoną koronę z kilkoma masywnymi konarami. Niestety większość drzewa jest już martwa a liście wypuszczane są już tylko na kilku gałęziach. Widoczne są liczne cięcia sanitarne oraz ślady żerowania kozioroga dębosza. Drzewo rosnące w południowo-zachodnim narożniku ma masywny pień, jednak jego korona jest bardzo rzadka, składająca się z trzech konarów o niemalże pionowej pozycji. Część gałęzi jest martwa a na drzewie widoczne są ślady żerowania po koziorogu dęboszu.

Grupa 4 sosen zwyczajnych (Pinus sylvestris), o obwodzie wynoszącym kolejno 270 cm i 250cm (dwie sosny są powalone stąd też nie posiadają wymiarów obwodu pnia). Okazy rosną we wschodniej części miejscowości Sułów, przy zbiegu ulic milickiej i polnej, dokładniej na terenie niewielkiego wzniesienia objętego ochroną w ramach użytku ekologicznego Szwedzka Górka. Pierwotnie grupa składała się z czterech okazałych sosen, z których dwa okazy zostały powalone i obecnie są już martwe. Mimo wszystko oficjalnie pomnik przyrody wciąż obejmuje cztery drzewa. Dwie wciąż żywe sosny cechuje umiarkowanie dobra kondycja. Ich pnie bardzo nisko nad ziemią rozdzielają się tworząc okazy wielopniowe, z czego jedna sosna jest okazem dwupniowym a druga posiada 4 masywne konary i ma parasolowaty pokrój. Na obu drzewach widać połamane gałęzie na wskutek nawałnic oraz znaczy posusz w koronie. W ich sąsiedztwie znajduje się masywny głaz narzutowy.

Platan klonolistny (Platanus acerifolia), o obwodzie wynoszącym 870 cm i wysokości 26 m. Okaz rośnie w miejscowości Miłosławice na niewielkim dziedzińcu klasycystycznego dworu Sehlerów. Jest to jeden z największych dolnośląskich platanów objętych ochroną jako pomnik przyrody. Posiada masywny pień z wieloma guzami i wypukleniami typowymi dla starych okazów z tego gatunku. Na wysokości 1,5m pień rozdziela się na pięć masywnych konarów tworzących szeroką, niemal parasolowatą koronę.

Grupa 4 dębów szypułkowych (Quercus robur), o pierwotnym obwodzie wynoszącym kolejno 545 cm, 485 cm, 615 cm i 745 cm. Ich charakter egzystencjalny jest różny zależnie od podanego źródła. Wg mapy RDOŚ obecnie ostał się jeden żywy okaz, jeden martwy pień oraz dwa spróchniałe i niemal zanikłe już pniaki. Wg DZPK istnieją trzy żywe drzewa i jedno martwe ale wciąż stojące w postaci masywnego pnia o wysokości 4 m. Wszystkie okazy rosną w zachodniej części miasta Milicz, przy zbiegu ulic Sułowskiej i Kombatantów. Przy czym najokazalszy dąb o rozmiarach 745 cm rośnie solitarnie po wschodniej stronie skrzyżowania. Jest to masywny dwupiniowy okaz posiadający szeroką i dobrze rozwiniętą koronę z wieloma masywnymi konarami. Na pniu występują blizny po odłamanych gałęziach oraz ślady żerowania owadów. Pozostałe trzy drzewa rosną po zachodniej stronie w ścianie zieleni, przez co żywe dęby mają wąską koronę o niewielkim zagęszczeniu gałęzi. Są w złej kondycji i prawdopodobnie za kilka-kilkanaście lat dołączą do martwego pomnikowego okazu rosnącego po sąsiedzku z nimi.

Grupa 18 dębów szypułkowych (Quercus robur), o obwdoach w graniach 350-500 cm i szacowanym wieku 300-400 lat. Pierwotnie grupa liczyła 21 pomnikowych dębów, jednak z czasem niektóre okazy uschły a ochrona została z nich zdjęta. Drzewa rosną na południe od miejscowości Wałkowa, dokładniej na terenie leśnym w oddziale 58a, gdzie odległość od najdalej rosnących od siebie drzew wynosi około 200m. Połowa dębów zgromadzona jest w jednym punkcie stanowiącym leśną drogę. Ze względu na dużą liczbę drzewa charakteryzuje bardzo zróżnicowany poziom kondycji od okazów zdrowych po powalone i całkowicie martwe. Jednak w grupie przeważają okazy w dobrej lub umiarkowanie dobrej kondycji. Większość dębów posiada wysoko ulokowane konary o stosunkowo wąskiej koronie. Jest to typowy pokrój drzew rosnących na terenie leśnym. U wielu z nich widać na pniach ślady po odłamanych gałęziach lub listwy mrozowe a także ślady żerowania owadów i owocniki pasożytniczych grzybów z rodzaju żółciak, błyskoporek i ozorek. Na większości drzew zamontowane są tabliczki pomnikowe a na niektórych także tablice nadleśnictwa wyznaczające drzewa nasienne podlegające ochronie leśnych zasobów genowych świadczących o wysokich wartościach przyrodniczych tutejszych dębów.

Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie wynoszącym 735 cm i wysokości całkowitej 25m. Okaz rośnie w sołectwie Czatkowice, około 1,5 km na południowy-zachód od zabudowań wsi, dokładniej przy wschodnim brzegu niewielkiego stawu przesadkowego, przy stacji kolejowej Wierzchowice. 

Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie wynoszącym 735 cm i wysokości 15 m. Okaz znajduje się we wschodniej części sołectwa Gądkowice, dokładniej przy północno-wschodnim brzegu stawu Próżna Robota. Jest to drzewo całkowicie martwe, gdzie pozostał tylko nagi pień z pojedynczymi śladami po konarach. Był to jeden z najgrubszych i najokazalszych dębów w granicach Doliny Baryczy. 

Dąb szypułkowy (Quercus robur), o obwodzie wynoszącym 675 cm i wysokości 18 m. Drzewo znajduje się we wschodniej części sołectwa Gądkowice, dokładniej na grobli rozdzielającej staw Muszyniec i Próżna Robota, na granicy oddziału leśnego 126a. Jest to drzewo całkowicie martwe, gdzie pozostał tylko nagi pień z pojedynczymi śladami po konarach.


Zrosłodrzew dębu szypułkowego (Quercus robur) i sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris) „Kochankowie”,, Drzewa rosną we wschodniej części sołectwa Olsza, na terenie rezerwatu przyrody Stawy Milickie w oddziale leśnym 34j. Pierwotnie zrosłodrzew prezentował wybitne walory krajobrazowe oraz przyrodnicze, był to bowiem chyba jedyny pomnikowy okaz na Dolnym Śląsku tego typu wciąż cieszący się dobrym zdrowiem. Pozostałe zrośnięte drzewa albo zamarły całkowicie albo zamarł jeden okaz z pary. Niestety ten sam los spotkał „Kochanków”, którzy w październiku 2017 r. ulegli orkanowi znad Atlantyku. Drzewa wciąż stanowią pomnik przyrody bowiem praktyka wskazuje, że jeżeli wywrócone (martwe) drzewo nie zagraża bezpieczeństwu to pozostaje pomnikiem aż do naturalnego rozkładu. Zrosłodrzew znajduje się głęboko w lesie, daleko od szos czy ruchliwych traktów. Po 2018 r. na Dolnym Śląsku nie istniał żaden pomnikowy zrost dwóch drzew, dopiero w 2021 r. gmina Milicz powołała do ochrony zrosłodrzew we wsi Godnowa.

Postolin: na terenie miejscowości ochroną objęto 3 dęby i jeden głaz. Jest to jedyny pomnikowy eratyk na terenie gminy jak i całej Doliny Baryczy. Pomniki posiadają własny artykuł, więcej na: Pomniki przyrody we wsi Postolin.

W 2021 r. gmina powołała całą serię pomników przyrody, niemal podwajając liczbę drzew objętych ochroną oraz wzbogacając listę o kilka nowych gatunków. Wcześniej w gminie wybitnie dominowały dęby szypułkowe, jednak uchwała objęła ochroną także wiąz, sosnę, robinię, olszę oraz dąb błotny. Dodatkowo wszystkim drzewom zostały nadane imiona, czego nie robiono dotychczas w przypadku wcześniejszych pomnikowych drzew.

  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) „Dolinkowy Przyjaciel I„, o obwodzie pnia 430 cm. Okaz rośnie w południowo-zachodniej części miasta Milicz, dokładniej na niewielkiej grobli, około 200 m na zachód od skrzyżowania ulicy Kombatantów i Mikołaja Kopernika. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się drugi pomnikowy dąb. Drzewo posiada prosty pień oraz wysoko umiejscowioną, rozłożystą koronę. W środkowej części pnia występuje wiele martwych konarów, mimo wszystko okaz charakteryzuje się dobrym zdrowiem bez śladów próchnienia lub żerowania owadów.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) „Dolinkowy Przyjaciel II”, o obwodzie pnia 435 cm. Okaz rośnie w południowo-zachodniej części miasta Milicz, dokładniej na niewielkiej grobli, około 200 m na zachód od skrzyżowania ulicy Kombatantów i Mikołaja Kopernika. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się drugi pomnikowy dąb. Drzewo posiada masywny, lekko wygięty pień rozdzielający się na wysokości 3 m na dwa masywne konary tworzące lekko rozłożystą koronę. Na pniu widoczna jest długa listwa mrozowa.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) „Grabek”, o obwodzie pnia 568 cm. Okaz rośnie w centrum miejscowości Grabówka przy niewielkim skwerze na wysokości nr 12 i 6a. Dąb leży w granicach rezerwatu przyrody Stawy Milickie. Jest to samotnie stojące drzewo, które dzięki temu utworzyło szeroką i rozłożystą koronę o wielu masywnych konarach. Jego kondycja jest bardzo dobra bez śladów zamierania konarów lub żerowania chrząszczy.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) „Przyjaciel”, o obwodzie pnia 490 cm. Okaz rośnie przy drodze łączącej miejscowości Grabówka i Ruda Sułowska, około 500m na wschód od ostatnich zabudowań Grabówki. Drzewo leży w granicach rezerwatu przyrody Stawy Milickie, przy północnym narożniku Stawu Wąskiego. Jest to dorodny okaz, który dzięki odległości od innych drzew wytworzył niską i rozłożystą koronę o wielu masywnych konarach. Jego kondycja jest bardzo dobra bez śladów zamierania konarów lub żerowania chrząszczy.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) „Maltzan”, o obwodzie pnia 537cm. Okaz rośnie w północno-zachodniej części miasta Milicz w kompleksie parkowym Pałacu Maltzanów, dokładniej przy boisku na tyłach pałacu przy ul. Kasztelańskiej. Drzewo posiada masywny i bardzo prosty pień z wysoko umiejscowioną koroną o walcowatym kształcie. Na długości całego pnia ciągnie się listwa mrozowa, która jednak nie wpłynęła na ogólną kondycję drzewa.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) „Dąb św. Jana Gwalberta”, o obwodzie pnia 535 cm. Okaz rośnie w północno-zachodniej części miasta Milicz w kompleksie parkowym Pałacu Maltzanów, dokładniej we wschodniej części kilkanaście metrów od ul. Zamkowej na wysokości budynku nr 21. Imię nadano na cześć św. Jana Gwalberta, patrona leśników. Dąb umiejscowiony jest pośród innych drzew, przez co wytworzył masywny pień z wysoko umiejscowioną koroną o strzelistym kształcie.

  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) „Diabelski Dąb”, o obwodzie pnia 552 cm. Okaz rośnie we wsi Latkowa, dokładniej na śródpolnym zadrzewieniu zlokalizowanym około 500 m na południowy-wschód od zabudowań, na działce ewidencyjnej 77/2.
  • Dąb błotny (Quercus palustris), o obwodzie pnia 371 cm. Okaz rośnie w miejscowości Wróbliniec, dokładniej we wschodniej części na terenie tamtejszego gimnazjum. Okaz posiada prosty pień zakończony rozłożystą koroną z wieloma masywnymi konarami.
  • Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia) „Barbara”, o obwodzie pnia 366 cm. Okaz rośnie w miejscowości Piotrkosice, dokładniej w jego bezimiennym przysiółku pod nr „Piotrkosice 53-63” na północy od zabudowań na terenie zieleni urządzonej.
  • Olsza czarna (Alnus glutinosa) „Susanne”, o obwodzie pnia 470 cm. Okaz rośnie w miejscowości Postolin, dokładniej we wschodniej części tamtejszego parku. Imię zostało nadane na cześć Susanne von Salisch, żony hrabiego Heinricha von Salisch, których groby znajdują się na dawnym cmentarzu ewangelickim we wsi Postolin. Drzewo posiada masywny pień o szerokiej podstawie z wysoko położoną koroną o stosunkowo wąskiej i mało rozgałęzionej koronie. Na pniu widoczne są ślady żerowania owadów co może wskazywać na pogarszającą się kondycję drzewa. Jest to najgrubsza olcha na terenie Doliny Baryczy.
  • Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) „Strażniczka Wieczności”, o obwodzie pnia 315 cm. Okaz rośnie w miejscowości Gądkowice, dokładniej w zachodniej części na terenie tamtejszego cmentarza. Imię nadano ze względu na ulokowanie drzewa. Jest to samotnie stojące drzewo, które symbolicznie stanowi pieczę nad pochowanymi tu osobami. Posiada dosyć nietypowy kształt korony o krzaczastym pokroju, która rozgałęzia się na wysokości około 3 m. Na drzewie widoczne są cięcia sanitarne.
  • Wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) „Łąkowy”, o obwodzie pnia 550 cm. Okaz rośnie w południowej części miejscowości Nowy Zamek na obszarze jego przysiółka o nazwie Nowe Grodzisko. Dokładniej drzewo zlokalizowane jest przy wale przeciwpowodziowym rzeki Baryczy, około 110 m na zachód od mostu przecinającego rzekę. Wiąz leży w tuż przy granicy rezerwatu przyrody Stawy Milickie. Posiada bardzo masywny pień o rozłożystej podstawie typowej dla wiązów. Ze względu na samotne umiejscowienie, drzewo wytworzyło gęstą i nisko osadzoną koronę o licznych konarach i gałęziach na niemal całej wysokości, od podstawy po sam czubek. Z tego względu w okresie wegetacji pokrój wiązu oraz pień są całkowicie niewidoczne.
  • Zrosłodrzew sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris) i dębu szypułkowego (Quercus robur) „Rozalinda i Artur” , o obwodzie pnia odpowiednio 168 i 277 cm. Okaz rośnie na obszarze ewidencyjnym miejscowości Godnowa na zachodnim krańcu, dokładniej na granicy lasu od strony wsi Dziadkowo w oddziale leśnym 223d. Jest to swojego rodzaju rekompensata po stracie zrosłodrzewu „Kochanokowie” spod Olszy, którzy ulegli wichurze w 2017 r. Niestety nie udało nam się znaleźć informacji o parze noszącej imiona Rozalinda i Artur. Dąb jest zdrowym okazem o lekko nieregularnym pokroju, gdzie większość konarów skierowana jest na zachód i południe, podczas gdy od strony północnej jest niemal pozbawione jakichkolwiek gałęzi. Sosna posiada lekko wygięty pień o wysoko osadzonej koronie z dość dużym udziałem posuszu.

Informacje praktyczne:

  • do większości pomników możliwy jest dobry dojazd, znajdują się one w bezpośredniej bliskości dróg lub 100-300 m od nich. Jedynie do kilku drzew należy poświęcić kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt minut na dotarcie, dotyczy to obu zrosłodrzewów a także pomników w Postolinie i Gądkowicach. Niektóre drzewa rosną na terenach prywatnych wymagających zgody właścicieli (platan z Miłosławic)
  • wszystkie pomniki rosną na terenie płaskim, z czego wiele umiejscowionych jest przy drogach i ścieżkach umożliwiających dotarcie osobom o słabej kondycji lub osobom starszym
  • w bezpośredniej bliskości znajduje się kilka obiektów chronionych m.in. rozległy kompleks Stawów Milickich (część drzew rośnie w graniach rezerwatu), Wzgórze Joanny, Szwedzka Górka oraz kilkadziesiąt użytków ekologicznych
  • z innych terenów cennych przyrodniczo należy wymienić Lasy Milickie, Grądy Wałkowskie oraz Stawy Krośnickie
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: pomniki przyrody w większości przypadków najlepiej prezentują się wczesną wiosną (gdy wypuszczają świeże liście) lub późną jesienią (gdy przebarwiają się liście)