Pomniki Przyrody w Kamieńcu Ząbkowickim cz. 4
26 października 2020Czwarta odsłona serii o pomnikach wokół pałacu Marianny Orańskiej, ulokowanych w Kamieńcu Ząbkowickim. Teren ten znacząco wyróżnia się na pomnikowej mapie Dolnego Śląska. W 2018 r. na przypałacowych terenach objęto ochroną prawie setkę drzew zgrupowanych w 89 pomnikach przyrody. Pomnikami stały się głównie dorodne dęby i buki ale także klony, jesiony, lipy, sosny pospolite, sosny amerykańskie i wiele innych drzew.
Typ: pomnik przyrody
Data powołania: 2018
Powiat: Ząbkowicki
Gmina: Kamieniec Ząbkowicki
Nadleśnictwo: Bardo
Akt prawny: Uchwała nr LX/387/2018 Rady Gminy Kamieniec Ząbkowicki z dnia 15 listopada 2018 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody;
Czwarta odsłona omawiająca pomniki w Kamieńcu Ząbkowickim. W większości drzewa zgrupowane są na przypałacowych terenach zielonych, gdzie powołano wszystkie nowe pomniki w 2018 r. W czwartym artykule opisującym kamienieckie pomniki przyrody będziemy skupiać się na drzewach rosnących na południowych stokach, w większości już poza ogrodzonym obrębem zespołu, głównie w okolicy dawnej altany leśnej. Sam pałac oraz założenia parkowe powstały w XIX wieku, na zachodnich stokach większego kompleksu leśnego porastającego wzgórze Zameczno (284 m n.p.m.) na ruinach wczesnośredniowiecznego grodziska. Tereny były stopniowo zagospodarowywane, gdzie tworzono całe ogrody leśne z rodzimymi gatunkami jak i drzewami obcego pochodzenia. Sam kompleks obejmuje stosunkowo rozległy masyw o trzech wzniesieniach i łącznej powierzchni około 130 ha, z czego tylko zachodnia część (wokół pałacu) utrzymana jest jako ogród. Pozostałe tereny porastają drzewostany o typowo leśnym charakterze, gdzie w runie możemy spotkać wiele gatunków roślin jak zawilce, kopytniki, przytulie a także czosnki niedźwiedzie, lilie złotogłów i paprotki. Drzewa z czwartej odsłony rosną w miejscu gdzie zaczyna się las na stromych południowych stokach z serią niewielkich, malowniczych wąwozów i parowów. Dzięki temu iż tereny te nie podlegają nadleśnictwu w większości ominęły je masowe (rabunkowe) wycinki. Wiele drzew mogło w spokoju rosnąć i osiągać imponujące rozmiary. W omawianej części dominują głównie dorodne buki, które to stanowią większość tutejszych pomników.
Część pierwsza i druga pomników w Kamieńcu Ząbkowickim: LINK , LINK 2
Buk pospolity (Fagus sylvatica), stoki opadające od południowej strony pałacu porośnięte są wieloma dorodnymi bukami, z których tylko część objęto ochroną. Rosną one zarówno płaskim wywyższeniu porośniętym naturalizującym się runem leśnym z licznymi kępami azalii, paproci i funkii, jak i na stromych stokach opadających ku ulicy i rzece. Wiele z nich stanowi ważny element kompozycyjny oraz biocenotyczny (miejsce żerowania lub bytowania wielu organizmów jak grzyby, chrząszcze lub gniazdujące ptaki). Poniżej lista pomnikowych buków:
- okaz o obwodzie 375 cm (50°31’14.93″N; 16°53’10.16″E) ulokowany jest w południowej części założeń parkowych, kilkanaście metrów od rozwidlenia dróg za Sowim Dębem. W pobliżu znajdują się jeszcze dwa pomnikowe buki. Drzewo rozwidlone na wysokości około 4 m nad ziemią na trzy masywne konary stanowiąc jeden z najbardziej wyróżniających się okazów. Ze względu na kształt i ulokowanie przy ścieżce stanowi istotny element krajobrazowy tej części parku. W koronie widać ślady po odłamanych gałęziach.
- okaz o obwodzie 346 cm (50°31’15.30″N; 16°53’10.05″E) ulokowany jest w południowej części założeń parkowych, kilkanaście metrów od rozwidlenia dróg za Sowim Dębem. Drzewo charakteryzuje się prostym i masywnym pniem oraz wysoko ulokowaną, strzelistą koroną. Na pniu widoczne są także ślady po wyrytych w korze napisach. W pobliżu znajdują się jeszcze dwa pomnikowe buki.
- okaz o obwodzie 307 cm (50°31’15.05″N; 16°53’9.54″E) ulokowany jest w południowej części założeń parkowych, kilkanaście metrów od rozwidlenia dróg za Sowim Dębem. Drzewo posiada masywny pień oraz wysoko ulokowaną strzelistą koronę, na pniu widoczne są blizny i niewielkie spękania a także ślady po wyrytych w korze napisach. W pobliżu znajdują się jeszcze dwa pomnikowe buki.
- okaz o obwodzie 342 cm (50°31’9.67″N; 16°53’9.79″E) rośnie na stoku w południowej części założeń parkowych, w niedalekim sąsiedztwie dawnej altany leśnej. Drzewo eksponowane krajobrazowo na krawędzi bukowego drzewostanu, które nisko nad ziemią rozdziela się na dwa masywne pnie, które z kolei powyżej 4 m rozgałęziają się na masywne, strzeliste konary.
- okaz o obwodzie 370 cm (50°31’9.36″N; 16°53’10.65″E) rośnie na stoku w południowej części założeń parkowych w połowie odległości pomiędzy leśnymi ścieżkami, w niedalekim sąsiedztwie dawnej altany leśnej. Drzewo eksponowane krajobrazowo na krawędzi bukowego drzewostanu, na wysokości ok. 2 m rozdziela się na dwa konary, przy czym jeden z konarów wygina się i lekko wykręca, co nadaje okazowi unikalnego wyglądu.
- okaz o obwodzie 307 cm (50°31’8.89″N; 16°53’12.86″E) rośnie na stoku w południowej części założeń parkowych, w niedalekim sąsiedztwie dawnej altany leśnej. Drzewo stanowi istotny element krajobrazowy na krawędzi stokowego lasu bukowego, które posiada długi i prosty pień zakończony strzelistą koroną. U podstawy widoczne są ślady po dawnych napisach wyrytych w korze.
- okaz o obwodzie 352 cm (50°31’10.96″N; 16°53’11.80″E) rośnie na stoku w południowej części założeń parkowych, tuż przy leśnej alejce w sąsiedztwie pomnikowej daglezji. Drzewo posiada podobny pokrój jak większość buków ulokowanych w siedlisku leśnym, ma masywny i długi pień z wysoko ulokowaną strzelistą koroną. Ze względu na ulokowanie przy ścieżce stanowi istotny element krajobrazowy tej części parku.
- odm. czerwonolistna „Purpurea”, okaz o obwodzie 333 cm (50°31’15.50″N; 16°53’32.52″E) ulokowany jest w środkowej części kompleksu na południowych stokach, tuż przy szczycie jednego ze wzgórz kompleksu. W bezpośrednim sąsiedztwie rośnie dorodny dąb szypułkowy. Drzewo charakteryzuje masywny i długi pień z konarami równomiernie rozłożonymi na długości pnia, nie tworzy on typowej dla buków strzelistej korony w górnej części. Ze względu na rozmiary oraz formę barwną buk stanowi istotny element krajobrazowy dla tego fragmentu parku.
Na omawianym terenie rośnie także kilka innych drzew objętych ochroną pomnikową. Są to:
Dąb szypułkowy „Sowi Dąb” (Quercus robur, 50°31’14.59″N; 16°53’7.77″E) o obwodzie 314 cm. Okaz rośnie na rozwidleniu dróg w południowej części kompleksu leśnego, około 30-40 m od ogrodzonej części założeń parkowych. U podnóża widnieje kamienna tabliczka z niemiecką nazwą dębu. Drzewo charakteryzuje się dobrą kondycją o rozłożystej ale słabo rozbudowanej koronie, która na wysokości 4 m rozdziela się na dwa masywne konary. Miejscami widać ślady po cięciach sanitarnych.
Dąb szypułkowy „Dąb Jana”/”Dąb Świętojański” (Quercus robur, 16°53’33.58″E; 16°53’33.58″E) o obwodzie 525 cm. Okaz ulokowany jest w środkowej części kompleksu na południowych stokach, tuż przy szczycie jednego ze wzgórz kompleksu. Dorodne drzewo rośnie przy dawnym trakcie leśnym o mocno zatartym przebiegu. Jest to prawdopodobnie najdorodniejszy i najstarszy dąb w obrębie zamkowego kompleksu leśnego. Stanowi wyjątkowo dorodne drzewo charakteryzujące się dobrze wykształconą i gęstą koroną, które ze względu na rozmiary i wiek stanowi istotny element dla kompozycji parku. Korona jest nisko osadzona i bardzo rozłożysta, złożona z serii masywnych konarów. Część gałęzi uległa odłamaniu lub została usunięta w ramach cięć sanitarno-pielęgnacyjnych. Jest to jeden z zaledwie kilku drzew posiadających indywidualne imię, kilkaset metrów na zachód rośnie dorodny dąb nazwany na cześć Fryderyka Wilhelma. W bezpośrednim sąsiedztwie rośnie pomnikowy buk w odmianie czerwonolistnej.
Dąb szypułkowy „Fryderyka Wilhelma” (Quercus robur), drzewo wymieniane na wielu mapach oraz na tablicach dydaktycznych umieszczonych na terenach zespołu leśnego. Rośnie w środkowej części, około 250 m na południowy-wschód od ruin domku myśliwskiego, na zarastającej leśnej ścieżce prowadzącej do Dębu Jana. Na mapach nie ma dokładnej lokalizacji i w miejscu oznaczonym rośnie kilkanaście dorodnych dębów w formie krótkiego szpaleru. Nie wiadomo, który z tamtejszych dębów jest drzewem nazwanym na cześć władcy z rodu Hohenzollernów. Wg map w kompleksie występują 4 imienne dęby, jednak tylko jeden posiada kamienną tabliczkę umożliwiającą identyfikację, jest nim Sowi Dąb.
Grupa drzew z gatunku Grab pospolity (Carpinus betulus, 50°31’16.11″N; 16°53’5.45″E) o obwodach pni wynoszących kolejno 136, 145 i 161 cm. Tak naprawdę drzewa należy traktować jako jeden okaz. W przeszłości zostały uformowane w jedną grupę zrośniętą pniami do wysokości około 1 m, dzięki czemu stanowią istotny przykład zastosowania dawnej sztuki ogrodniczej. Miejscami widać ślady po cięciach pielęgnacyjnych i formujących. Graby rosną na ogrodzonej części parku, przy wschodniej stronie zbiornika retencyjnego wody do fontann, tuż przy alejce spacerowej.
Daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii, 50°31’10.42″N; 16°53’12.81″E) o obwodzie 264 cm. Okaz rośnie przy ścieżce w południowo-zachodniej części kompleksu leśnego, niedaleko ruin dawnej altany. Jest to dorodne drzewo, które ze względu na ulokowanie w terenie zalesionym wytworzyło prosty i dług pień z wysoko ulokowaną koronę o strzelistych konarach. Miejscami widać niewielki posusz oraz ślady po ułamanych gałęziach. Daglezja stanowi dorodny przykład drzewa pochodzącego z Ameryki Północnej.
Sosna wejmutka (Pinus strobus, 50°31’13.65″N; 16°53’17.41″E) o obwodzie 275 cm. Okaz rośnie na niewielkim wzniesieniu w środkowej części kompleksu, w połowie odległości pomiędzy dwiema leśnymi ścieżkami. Ze względu na brak charakterystycznych elementów w bezpośrednim sąsiedztwie, najlepiej jest kierować się podanym namiarem GPS. Wokół rosną liczne krzewy azalii pontyjskiej. Jest to jeden z kilku okazów tego północnoamerykańskiego gatunku w środkowej części parku. Sosna charakteryzuje się znacznymi rozmiarami i jednocześnie relatywnie dobrą zdrowotnością.
Informacje praktyczne:
- dobry dojazd, na zachód od parku ulokowany jest parking. Poza tym teren jest na tyle rozległy, że niemal z każdej strony ulokowane są miejsca mogące posłużyć do zaparkowania samochodu
- teren bardzo dobrze zagospodarowany turystycznie, jako że pałac jest jedną z najważniejszych atrakcji tej części Sudetów, przebiegu tu m.in. niebieski szlak turystyczny oraz wyznaczone są liczne aleje i ścieżki spacerowe
- wszystkie omówione tu pomniki znajdują się w południowej części, głównie przy jednej z kilku leśnych alejek. Ze względu na mnogość dorodnych buków należy dobrze rozglądać się, które okazy mają zawieszone tabliczki. Niektóre buki są trochę schowane, stąd warto mieć zapisane namiary GPS. W kompleksie leśnym znajdują się kolejne drzewa, które zostaną opisane w następnych artykułach
- sam teren polecam odwiedzić o różnych porach roku aby móc podziwiać tutejsze drzewa w pełnej okazałości. Szczególnie atrakcyjnie wyglądają one jesienią, gdy większość liści przebarwia się na żółte i czerwonego kolory.
- w bezpośredniej bliskości nie występują tereny chronione. W odległości 15-20 km zlokalizowane są rezerwaty przyrody (Muszkowicki Las Bukowy i Skałki Stoleckie na północy, Cisy i Cisowa Góra na zachodzie) oraz użytek ekologiczny Hałda Storczykowa na południu. Poza tym w samym tylko Kamieńcu znajduje się ponad 100 pomników przyrody
- zlokalizowane poszczególnych pomników może sprawiać trochę problemów albowiem ulokowane są nierównomiernie na całym terytorium parku, jednak każde drzewo opatrzone jest stosowną tabliczką ułatwiającą identyfikację. Zaleca się pobranie mapy z uchwały (nazwa aktu jest na samej górze artykułu) i przy jej pomocy oznaczać drzewa. Obejście wszystkich drzew (nie tylko z opisywanego fragmentu) może zająć tak naprawdę cały dzień