Pomniki Przyrody w Szczawnie-Zdroju część II

10 listopada 2021 Wyłączono przez admin

Szczawno-Zdrój jest niewielkim miasteczkiem uzdrowiskowym posiadającym jedno z największych zagłębi pomnikowych w województwie. Na niewielkiej powierzchni skupionych jest około 120 pomnikowych drzew i krzewów, które rosną głównie w parku i uzdrowiskowej części miasta. W omawianym artykule skupimy się na zgrupowaniu drzew rosnących w zdrojowej części poza obrębem parku. Można tu podziwiać potężne buki, klony zwyczajne, jawory a także ogromnego cisa o kopulastym kształcie.

Typ: pomnik przyrody

Data powołania: 1995

Powiat: Wałbrzyski

Gmina: Szczawno-Zdrój

Nadleśnictwo: Wałbrzych

Akt powołujący: Uchwała nr XII/22/95 Rady Miejskiej w Szczawnie Zdroju z dnia 29 czerwca 1995 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Szczawno-Zdrój jest miastem ulokowanym w malowniczym regionie na granicy Gór Wałbrzyskich i Pogórza Wałbrzyskiego, będącym jednocześnie popularnym kurortem wypoczynkowym. Choć swoje lata świetlności ma już za sobą, to jednak wciąż widoczne są tutaj liczne elementy świadczące o dawnej historii. Do takich elementów należą drzewa. Ośrodki wypoczynkowe w dawnych czasach słynęły z rozległych i pięknych parków oraz bogatej zieleni miejskiej. Po upływie dziesiątek lat, a czasem nawet i całego wieku, drzewa w takich parkach stają się prawdziwymi dendrologicznymi perłami. Nie inaczej jest w Szczawnie-Zdroju, gdzie ochroną pomnikową objęto ponad 120 drzew i krzewów. Ich liczba nie jest dokładnie znana bowiem na przestrzeni lat część drzew pozbawiono statusu pomnika a inne drzewa objęto ochroną. W efekcie liczba pomnikowych drzew na terenie miasta waha się w graniach 120-130 pomników. Z racji tak dużej liczby zostaną one opisane w kilku artykułach.

Druga część skupia się na drzewa rosnących w zdrojowej części, jednak poza obszarem parku miejskiego. Mowa tu o terenach leżących pomiędzy ul. Ratuszową i Wojska Polskiego, w tym na działkach przylegających do tych ulic bowiem niektóre pomnikowe okazy rosną na tyłach sanatoriów i innych budynków. 2/3 omawianych tu drzew zlokalizowanych jest w bezpośredniej bliskości ul. Wojska Polskiego oraz naokoło sanatorium „Młynarza”. Niestety omawiany fragment Szczawna Zdroju słynie z dużej liczby okazów pozbawionych ochrony, głównie z powodu utraty wartości przyrodniczych i zabezpieczenia usychających drzew w tej ruchliwej części miasta. Niektóre martwe lub zniszczone pnie wciąż można spotkać wokół skweru.

Dąb szypułkowy (Quercus robur) okaz o obwodzie 339 cm i wysokości 24 m ulokowany jest przy ul. Wojska Polskiego, 10 m na wschód od zabudowań Domu Zdrojowego pod nr 1. Drzewo posiada masywny, prosty pień rozdzielający się 4 m nad ziemią na dwa potężne konary tworzące rozłożystą koronę. Miejscami widać pojedyncze cięcia sanitarne oraz długą listwę mrozową.

Dąb szypułkowy (Quercus robur) okaz o obwodzie 354 cm i wysokości 26 m ulokowany jest przy skrzyżowaniu ul. Wojska Polskiego i Zdrojowej, na posesji Domu Zdrojowego pod nr 1, około 4 m od ogrodzenia. Drzewo posiada masywny pień o licznych konarach rozchodzących się równomiernie na niemal całej wysokości pnia tworząc koronę o piramidalnym kształcie. Widoczne są ślady po cięciach sanitarnych.

Buk pospolity (Fagus sylvatica), jest to seria osobnych pomników przyrody, które w większości rosną na terenie parkowym pomiędzy ul. Wojska Polskiego i Ratuszową oraz w bezpośrednim sąsiedztwie.

okaz o obwodzie 333 cm i wysokości 23 m ulokowany jest na skwerze przy ul. Kościuszki 20, dokładniej na tyłach budynku w zgrupowaniu drzew. Drzewo posiada masywny pień, który 4 m nad ziemią tworzy specyficzną koronę o gałęziach ustawionych niemal pionowo. W efekcie pokrój korony ma kształt lejkowaty lub odwróconego trójkąta.
okaz o obwodzie 315 cm i wysokości 29 m ulokowany jest na skwerze przy ul. Wojska Polskiego, w jego północnym narożniku, gdzie rośnie w zgrupowaniu kilku buków, w tym czterech buków będących pomnikami przyrody. Drzewo posiada masywny prosty pień z kilkoma wyjątkowo masywnymi konarami skierowanymi w stronę pobliskiej ścieżki.
okaz o obwodzie 315 cm i wysokości 29 m ulokowany jest na skwerze przy ul. Wojska Polskiego, w jego północnym narożniku, w zgrupowaniu kilku buków. Drzewo posiada wyjątkowo szeroką podstawę pnia, który na wysokości 4 m rozgałęzia się na dwa konary. Pokrój korony jest strzelisty.
okaz o obwodzie 470 cm i wysokości 29 m, także jest ulokowany w grupie buków na północnym narożniku skweru. Jest to największy pomnikowy buk w tymże zgromadzeniu posiadający masywny pień z szeroką podstawą oraz szeroką i nisko osadzoną koronę z wieloma długimi konarami ustawionymi niemal poziomo.
okaz o obwodzie 308 cm i wysokości 29 m, także jest ulokowany w grupie buków na północnym narożniku skweru. Jest to najmniejszy okaz o prostym pniu i niewielkiej koronie, który styka się podstawą z drugim pomnikowym bukiem. Prawdopodobnie za kilkanaście lat drzewa zrosną się u podstawy pni.
okaz o obwodzie 320 cm i wysokości 24 m ulokowany jest na skwerku naprzeciwko Sanatorium „Młynarz 3”, po zachodniej stronie ulicy, w grupie drzew (trzy buki i klon jawor).
okaz o obwodzie 239 cm i wysokości 21 m ulokowany jest na terenie sanatorium „Młynarz” przy ul. Wojska Polskiego po zachodniej stronie ulicy, w grupie trzech buków i klonu jawora.
okaz o obwodzie 415 cm i wysokości 18 m, rośnie na posesji Sanatorium „Dąbrówka” przy ul. Wojska Polskiego, na prawo od bramy wejściowej, przy ogrodzeniu od strony Biblioteki Publicznej. Jest to masywne drzewo o grubym pniu rozgałęziającym się na wysokości 3-4 m na szeroką i rozłożystą koronę. Okaz posiada specyficzne zabarwienie kory tworzącej jasne i ciemne, pionowe pasy.

Klon pospolity (Acer platanoides) okaz o obwodzie 350 cm i wysokości 23 m ulokowany jest przy skrzyżowaniu ul. Wojska Polskiego i Ogrodowej, po zachodniej stronie. Drzewo posiada masywny pień rozdzielający się na dwa potężne konary tworzące wachlarzowatą koronę. Z jednej strony znajduje się duże uszkodzenie pnia wraz ze śladami po odłamanych konarach.

Klon pospolity (Acer platanoides) okaz o obwodzie 292 cm i wysokości 21 m ulokowany jest na zapleczu Sanatorium „Młynarz”, przy budynku mieszkalnym. Drzewo posiada umiarkowanie masywny, prosty pień, który tworzy wysoko ulokowaną koronę o stosunkowo rzadkich konarach. Co ciekawe w bezpośrednim sąsiedztwie rośnie inny klon oznaczony tabliczką pomnikową, choć w tym miejscu wg opracowań znajduje się tylko jedno drzewo.

Klon jawor (Acer pseudoplatanus) okaz o obwodzie 254 cm i wysokości 22 m ulokowany jest na zapleczu Sanatorium „Młynarz”, pośrodku niewielkiego placyku. Drzewo na wysokości 2 m rozdziela się na dwa konary, przy czyn na jednym konarze widać mocne cięcia sanitarne.

Klon jawor (Acer pseudoplatanus) okaz o obwodzie 220 cm i wysokości 23 m, okaz ulokowany jest na skwerku naprzeciwko sanatorium „Młynarz” przy ul. Wojska Polskiego 3. W grupie kilku drzew, około 2 m od pomnikowego buka. Posiada stosunkowo prosty pień o lekkim przechyleniu, które na wysokości 4 m tworzy rozłożystą ale niezbyt gęstą koronę. Na korze widoczne są liczne mchy.

Klon jawor (Acer pseudoplatanus) okaz o obwodzie 275 cm i wysokości 23 m ulokowany jest w skwer przy ul. Kościuszki 20, na tyłach budynku, około 30 m na zachód. Drzewo posiada długi i prosty pień o lekkim przechyleniu, które na wysokości 5-6 m tworzy wąską koronę. Taki pokrój jest typowy dla drzew rosnących w gęstych zadrzewieniach.

Klon jawor (Acer pseudoplatanus) okaz o obwodzie 268 cm i wysokości 22 m ulokowany jest na skwerze przy ul. Kościuszki 20, na tyłach budynku w bezpośrednim sąsiedztwie pomnikowego okazu buka. Podobnie jak poprzedni okaz, ten klon także posiada długi i prosty pień z wysoko ulokowaną koroną.

Klon jawor odm. Leopolda (Acer pseudoplatanus var. leopoldii) okaz o obwodzie 302 cm i wysokości 18 m ulokowany jest na skwerze pomiędzy ul. Wojska Polskiego i Ratuszową, w jej wschodniej części obok innego klonu. Jest to jedno z najlepiej wyeksponowanych pomnikowych drzew w Szczawnie Zdroju, które posiada masywny pień z wieloma grubymi konarami tworzącymi nisko osadzoną, bardzo szeroką koronę z wieloma, częściowo powykręcanymi gałęziami. Okaz stanowi bardzo ważny element kompozycyjny w tej części zdroju.

Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) okaz o obwodzie 312 cm i wysokości 27 m ulokowany jest na skrzwrze przy ul. Kościuszki, 20, tuż obok południowego narożnika budynku. Drzewo posiada długi i masywny pień oraz wysoko ulokowaną koronę, co jest typowe dla okazów z tego gatunku.

Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) okaz o obwodzie 335 cm i wysokości 24 m ulokowany jest na skwerku obok posesji przy ulicy Wojska Polskiego 2 (Sanatorium „Korona Piastowska”), po lewej stronie alejki. W jego sąsiedztwie znajdował się pomnikowy okaz jarzębu pospolitego, który zamarł i obecnie zniesiono z niego ochronę. Drzewo posiada masywny pień rozgałęziający się na dwa grube konary tworzące szeroką i rozłożystą koronę.

Cis pospolity (Taxus baccata), o rozpiętości korony 8 m, forma wielopniowa okaz o obwodzie 57+177+100 cm i wysokości 11 m. Okaz ulokowany jest przy wejściu głównym do sanatorium „Młynarz” przy ul. Wojska Polskiego 3. Jest najokazalszy pomnikowy cis w obrębie miasta, o kształcie kulistym z gęstą siecią gałęzi tworzącą prawdziwą sieć. Okaz regularnie owocuje, co wskazuje na dobrą kondycję mimo upływu lat. Ze względu na wielkość oraz pokrój krzew stanowi istotny element kompozycyjny w tej części miasta.

W omawianym fragmencie miasta rosło kilka drzew, które zostały pozbawione ochrony pomnikowej ze względu na utratę walorów przyrodniczych i zapewnienie bezpieczeństwa publicznego. Jest to:

Jarząb szwedzki o obwodzie pnia 144 cm pozbawiony ochrony uchwałą z dnia 27 czerwca 2016 r.. Rósł przy ul. Wojska Polskiego 3 w bezpośrednim sąsiedztwie pomnikowego jesionu. Sam jarząb utracił główny pień, jednak krzew jest żywy czego oznaką jest wyrastanie pojedynczych odrostów u podstawy.
Klon jawor o obwodzie 245 cm i wysokości 21 m, pozbawiony ochrony uchwałą z dnia 22 marca 2019 r. Drzewo rosło w centralnej części skwerku usytuowanego naprzeciw posesji przy ul. Wojska Polskiego 2.
Lipa drobnolistna o obwodzie pnia 343 cm, pozbawiona ochrony uchwałą z dnia 22 grudnia 2014 r. Rosła pod adresem ul. Wojska Polskiego 4-6 (Sanatorium „Mieszko”, „Dąbrówka”, „Anka”).
Lipa drobnolistna o obwodzie pnia 440 cm, pozbawiona ochrony uchwałą z dnia 9 czerwca 2014 r.
Buk pospolity o obwodzie pnia 390 cm, pozbawiony ochrony uchwałą z dnia 22 grudnia 2014 r., rósł przy ul. Wojska Polskiego w niedalekim sąsiedztwie lipy.
Buk pospolity o obwodzie pnia 474 cm, pozbawiony ochrony uchwałą z dnia 9 czerwca 2014 r.
Robinia akacjowa o obwodzie pnia 527 cm, pozbawiona ochrony uchwałą z dnia 9 czerwca 2014 r. Rosła na skwerze w bezpośrednim sąsiedztwie pomnikowego klonu jaworu odm. Leopolda.

Wrażenia osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Fakt powołania tylu pomników na tak małej powierzchni jest pełen podziwu, jednak ilość kłóci się tutaj z jakością. Wiele drzew w tej części miasta cechują nikłe rozmiary lub brak wybitnych walorów kompozycyjnych. Do drzew budzących najwięcej podziwu należy ogromny cis oraz kilka buków i dębów. Podczas gdy drzewa ulokowane m.in. wokół sanatorium „Młynarz” w większości są przeciętnych rozmiarów. Dodatkowo dziwi mnie, że największy i najbardziej widowiskowy buk w tej części miasta nie jest pomnikiem przyrody. Mowa o drzewie rosnącym w grupie buków w północnym narożniku skweru, które ma najmasywniejszy pień oraz ogromną, rozłożystą koronę. Nie wiem czy doszło do pomyłki w 1995 r. w czasie wyznaczania pomnikowych drzew czy może powód był inny. Jednak ochroną objęto pozostałe buki w tym zgromadzeniu, które są znacznie mniejsze. Omawiany fragment miasta charakteryzuje się także dużą liczbą drzew pozbawionych statusu pomnika, w tym jedyny pomnikowy jarząb. Do zalet uważam łatwość w wypatrywaniu chronionych drzew bowiem w większości rosną one przy ulicach lub na widoku. Tylko do kilku okazów trzeba znać drogę (głównie klony rosnące na tyłach budynków).

Informacje praktyczne:

dobry dojazd, ulice położone najbliżej skweru w większości mają płatne miejsca postojowe lub nie można na nich parkować, w efekcie do dyspozycji pozostają tylko nieliczne ulice. Generalnie im dalej od centrum zdrojowego, tym parkowanie jest łatwiejsze
3/4 pomników zlokalizowanych jest w centralnej części, wokół ul. Wojska Polskiego, w większości posiadają tabliczki ułatwiające identyfikację. Obejście ich wszystkich zajmuje około godziny, pod warunkiem że dobrze zna się ich lokalizację
w bezpośrednim sąsiedztwie znajdują pozostałe pomniki, ze 120-kilku pomników Szczawna Zdroju (część 1) w obrębie parku rośnie 3/4 z nich, jednak wiele z nich prezentuje niewielkie wartości wizualne. Dotyczy to głównie iglaków (żywotniki, cyprysiki) spowodowanych prawdopodobnie złymi warunkami świetlnymi.
w okolicy znajduje się kilkaset innych pomników przyrody, głównie na terenach Wałbrzycha, m.in. wokół zamku Książ i centrum. Dodatkowo jest tutaj dużo pomników przyrody nieożywionej jak głazy narzutowe w Mokrzeszowie, Barbarka, Zamkowa Góra, Szczeliny Wiatrowe, Stożek Wielki i inne
w regionie zlokalizowane są dwa rezerwaty przyrody (Przełomy pod Książem, Jeziorko Daisy), z innych cennych terenów warto wymienić pobliskie masywy Chełmiec i Trójgarb a także Dolina Czyżynki i góry okalające zalew Dobromierz
najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: pomnikowe drzewa najlepiej prezentują się w maju, gdy mają świeże liście oraz jesienią w czasie zmiany barw na jesienne