Pomniki Przyrody w Szczawnie-Zdroju część III

Pomniki Przyrody w Szczawnie-Zdroju część III

30 stycznia 2022 Wyłączono przez admin

Szczawno-Zdrój jest niewielkim miasteczkiem uzdrowiskowym posiadającym jedno z największych zagłębi pomnikowych w województwie. Na niewielkiej powierzchni skupionych jest około 120 pomnikowych drzew i krzewów, które rosną głównie w parku i uzdrowiskowej części miasta. W omawianym artykule skupimy się na zgrupowaniu drzew rosnących w przedniej części, gdzie podziwiać można serię pomnikowych żywotników, buków oraz dorodnych lip. 


Typ: pomnik przyrody

Data powołania: 1995

Powiat: Wałbrzyski

Gmina: Szczawno-Zdrój

Nadleśnictwo: Wałbrzych



Akt powołujący: Uchwała nr XII/22/95 Rady Miejskiej w Szczawnie Zdroju z dnia 29 czerwca 1995 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Szczawno-Zdrój jest miastem ulokowanym w malowniczym regionie na granicy Gór Wałbrzyskich i Pogórza Wałbrzyskiego, będącym jednocześnie popularnym kurortem wypoczynkowym. Choć swoje lata świetlności ma już za sobą, to jednak wciąż widoczne są tutaj liczne elementy świadczące o dawnej historii uzdrowiskowej. Do takich elementów należą drzewa. Ośrodki wypoczynkowe w dawnych czasach słynęły z rozległych i pięknych parków oraz bogatej zieleni miejskiej. Po upływie dziesiątek lat, a czasem nawet i całego wieku, drzewa w takich parkach stają się prawdziwymi dendrologicznymi perłami. Nie inaczej jest w Szczawnie-Zdroju, gdzie ochroną pomnikową objęto ponad 120 drzew i krzewów. Ich liczba nie jest dokładnie znana bowiem na przestrzeni lat część drzew pozbawiono statusu pomnika a inne drzewa objęto ochroną. W efekcie liczba pomnikowych drzew na terenie miasta waha się w granicach 120-130 pomników. Z racji tak dużej liczby zostaną one opisane w kilku artykułach.

W trzeciej odsłonie przedstawione są drzewa rosnące w przedniej części parku, a mówiąc bardziej geograficznie, w północno-zachodniej części lub na zachód od Leśnej Sceny (dawnego amfiteatru). Jest to fragment o najbardziej parkowym charakterze z licznymi brukowanymi alejkami, serią ławek, kamiennych rzeźb, fontann a nawet sztucznej kaskady wodnej. Część granicy parku przebiega tutaj nad wysokim skalnym urwiskiem zakończonym punktem widokowym z wieżą Anny. Mimo typowo parkowego charakteru, w kilku miejscach występują gęste zadrzewienia z dobrze rozwiniętą warstwą cisowych krzewów, które bardzo utrudniają orientację w terenie. Wszystko to powoduje, że łatwo jest przeoczyć niektóre pomniki, wśród których występuje kilka niezwykłych okazów jak seria monumentalnych cypryśników groszkowych.

Buk pospolity (Fagussylvatica), w omawianym fragmencie występuje kilka pomnikowych buków, które rozlokowane są w zachodniej części parku pomiędzy wieżą Anny a schodkami koło kaskady. W miejscu tym rosły także okazy, z których zniesiono ochronę pomnikową w latach 2013-2014 z powodu utraty wartości przyrodniczych i dla zapewnienia bezpieczeństwa ogólnego. Wszystkie rosnące buki mają dosyć zbliżony pokrój bowiem rosną w takich samych warunkach siedliskowych. Posiadają masywne, proste pnie z koroną ulokowaną dosyć wysoko ze względu na zadrzewiony teren. Pojedyncze konary wyrastają na niemal całej długości pni, przy czym widoczne są także ślady po ułamanych lub odciętych gałęziach.

  • okaz o obwodzie 352 cm i wysokości 25 m ulokowany jest w zachodniej części parku, przy brukowanej alejce odchodzącej od niewielkiej polanki, w sąsiedztwie pomnikowego buka i grujecznika japońskiego.
  • okaz o obwodzie 293 cm i wysokości 26 m ulokowany jest w zachodniej części parku, przy brukowanej alejce odchodzącej od niewielkiej polanki, w sąsiedztwie pomnikowego buka i grujecznika japońskiego
  • okaz o obwodzie 318  cm i wysokości 25 m ulokowany jest w zachodniej części parku, w pobliżu wieży Anny, na skrzyżowaniu alejek.
  • okaz o obwodzie 325 cm i wysokości 25 m ulokowany jest w zachodniej części parku w sąsiedztwie wieży Anny i serii pomnikowych żywotników.

Żywotnik olbrzymi (Thuja plicata), jest to seria pojedynczych pomników przyrody o obwodach wynoszących kolejno 175, 208, 191, 183, 172, 168, 170, 172 cm oraz wysokościach całkowitych w granicach 16-20 m. Drzewa zlokalizowane są w zachodniej części parku zdrojowego, dokładniej w formie 3 grup ulokowanych 80-100 m na południowy-wschód od Wieży Anny, żywotniki rosną na granicy drzew wokół niewielkiej polanki przy brukowanej ścieżce. W większości drzewa mają zbliżony wygląd i pokrój. Posiadają długie i wybitnie proste pnie o szerokiej podstawie z widocznymi fragmentami korzeni, których korony rozpoczynają się 4-5 m nad ziemią. Ze względu na ulokowanie w terenie zadrzewionym, korony są dosyć wąskie o licznych drobnych gałęziach. Żywotnik ulokowany najwyżej na stoku posiada pień rozdzielający się 3 m na ziemią na dwa konary. U niektórych osobników widać pojedyncze uschnięte gałęzie lub niewielki posusz.

Lipa drobnolistna (Tilia cordata), okaz o obwodzie 382 cm i wysokości 24 m ulokowany jest na północno-zachodnim krańcu parku, naprzeciwko Teatru Zdrojowego. Drzewo rośnie solitarnie na trawniku, kilkanaście metrów od zwartego drzewostanu parkowego. Posiada skręcony gruby pień o lekko łukowatym wygięciu, który nisko nad ziemią tworzy szeroką i gęstą koronę o licznych konarach. W górnej części korony (10-15 m) sieć gałęzi ulega znacznemu przerzedzeniu. Ze względu na ulokowanie z przodu parku, lipa stanowi ważny element kompozycyjny w tej części uzdrowiska.

Lipa drobnolistna (Tilia cordata), okaz o 428 cm i wysokości 25 m ulokowany jest w północno-zachodniej części na granicy zadrzewień, przy Zakładzie Przyrodoleczniczym, pomiędzy fontanną a rzeźbą „Pani Róż”. Okaz został otoczony kostką brukową i niewielkim murkiem przez co dodatkowo wyróżnia się od pozostałych drzew w bezpośrednim sąsiedztwie. Posiada wybitnie gruby pień rozgałęziający się na dwa masywne konary tworzące szeroką i gęstą koronę, głównie dzięki ulokowaniu poza zwartym drzewostanem parku. Jest to jeden z niewielu pomników, który nie posiada pomnikowej tabliczki, jednak ma zamontowaną zawieszkę z nazwą.

Cyprysik groszkowy (Chamaecyparis pisifera) jest to 5 osobnych pomników przyrody ulokowanych w północnym narożniku parku przy alejce biegnącej od pijalni wód mineralnych, dokładniej drzewa rozlokowane są na skrzyżowaniu dwóch alejek na południe od sanatorium „Pionier”. Wszystkie pięć osobników charakteryzuje zbliżona budowa i kondycja. Drzewa posiadają długie i wybitnie proste pnie z szeroką podstawą, na której widoczne są wyrastające korzenie. Ulistnienie zaczyna się 2-3 m nad ziemią i tworzy je sieć gęstych i drobnych gałęzi z ciemnozielonym igliwiem. Na niektórych okazach widoczne są pojedyncze uschnięte gałązki lub niewielki posusz (5-10%).

Wykaz pomnikowych cyprysików wygląda następująco:

  • okaz o obwodzie 102 cm i wysokości 11 m
  • okaz o obwodzie 140 cm i wysokości 13 m
  • okaz o obwodzie 133 cm i wysokości 13 m
  • okaz o obwodzie 164 cm i wysokości 13 m, jest to forma pierzasta
  • okaz o obwodzie 138 cm i wysokości 13 m, jest to odmiana nitkowata

Choina kanadyjska (Tsuga canadensis) okaz o obwodzie 221 cm i wysokości 19 m ulokowany jest przy brukowanej alejce w północno-zachodniej części parku. Posiada prosty pień o szerokiej podstawie, w koronie liczny posusz. Mimo że drzewo rośnie w gęstym drzewostanie, nie wytworzyło wysoko ulokowanej korony lecz ma gałęzie równomiernie rozmieszczone aż do podnóża.

Tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera) okaz o obwodzie 220 cm i wysokości 21 m ulokowany jest w północno-środkowej części parku zdrojowego przy schodkach idących od kaskady w górę. Obok rośnie pomnikowy klon jawor. Drzewo posiada prosty pień rozgałęziający się 3 m nad ziemią na dwa konary, z czego jeden jest znacznie masywniejszy. Oba tworzą dosyć wąską koronę o specyficznie ukształtowanych gałęziach, które tworzą dosyć pokrzywione wizualnie konary.

Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) okaz o obwodzie 333 cm i wysokości 23 m ulokowany jest na zachodnim krańcu parku, przy chodniku ulicy Zacisze, kilkanaście metrów od przychodni specjalistycznej. Okaz posiada gruby i masywny pień rozdzielający się 4 m nad ziemią na dwa potężne konary tworzące koronę o wachlarzowatym kształcie, gdzie tylko konar od strony ulicy posiada liczną sieć gałęzi. Drugi konar, od strony parku, jest znacznie słabiej rozgałęziony. Na pniu widoczne są ślady po cięciach sanitarnych. Jest to jedyne pomnikowe drzewo w tej części parku, trochę oddalone od pozostałych pomników. Obecnie w miejscu rozdzielenia konarów rośnie niewielki klon, który jednak samoistnie obumrze lub w okresie kilku następnych sezonów zostanie usunięty w ramach zabiegów pielęgnacyjnych.

Dąb szypułkowy (Quercus robur) okaz o obwodzie 467 cm i wysokości 19 m ulokowany jest w zachodniej części parku, na wzgórzu tuż przy Wieży Anny. Drzewo nisko nad ziemią rozgałęzia się na trzy masywne pnie, których konary są lekko wygięte tworząc interesujący kształt. Ze względu na ulokowanie w terenie zadrzewiony, korona jest wąska o wachlarzowatym pokroju. Drzewo posiada bardzo niewiele śladów po cięciach sanitarnych lub odłamanych konarach, co jest dosyć rzadkie u tak wiekowych dębów. Wskazuje to na bardzo dobrą kondycję okazu.

Klon jawor (Acer pseudoplatanus) okaz o obwodzie 265 cm i wysokości 24 m ulokowany jest w północno-środkowej części parku zdrojowego przy schodkach idących od kaskady w górę. Obok rośnie pomnikowy klon tulipanowiec. Drzewo posiada prosty pień rozgałęziający się 3-4 m nad ziemią na dwa długie konary. Ze względu na ulokowanie w terenie zadrzewionym, korona jaworu jest wąska i słabo rozkrzewiona.

Grujecznik japoński (Cercidyphyllum japonicum) okaz o obwodzie 165 cm i wysokości 17 m ulokowany jest przy brukowanej alejce, równoległej do alejki, przy której rosną pomniki przyrody tulipanowiec amerykański i klon jawor. Drzewo posiada długi, prosty pień o stosunkowo wąskiej koronie. Grujecznik ma dosyć niepozorne rozmiary i cienki pień jak na pomnik przyrody, z tego powodu można go łatwo przeoczyć. Należy się bacznie rozglądać za zieloną tabliczką.

W omawianym fragmencie rosły następujące drzewa pomnikowe z których zniesiono ochronę. Są to:

  • Wierzba biała o obwodzie pnia 317 cm, która została pozbawiona ochrony uchwałą z dnia 9 czerwca 2014 r. Drzewo rośnie przy zachodniej bramie wejściowej parku zdrojowego. Obecnie główny pień został ścięty jednak drzewo wypuszcza wiele nowych odrostów.
  • Dąb biały forma łódeczkowa o obwodzie pnia 151, który został pozbawiona ochrony uchwałą z dnia 31 sierpnia 2018 r.. Drzewo rosło w zachodniej części parku niedaleko wieży Anny.
  • Robinia akacjowa o obwodzie pnia 284 cm. Drzewo rosło w pobliżu pomnikowego klonu i tulipanowca, na alejce powyżej kaskady wodnej.
  • Buk pospolity o obwodzie pnia 330, który został pozbawiona ochrony uchwałą z dnia 30 grudnia 2013 r. Drzewo rosło w zachodniej części parku niedaleko wieży Anny.
  • Żywotnik olbrzymi o obwodzie 239 cm został pozbawiony ochrony pomnikowej 5 lutego 2018 r. ze względu na utratę walorów przyrodniczych i zapewnienie bezpieczeństwa ogólnego.

Wrażenia osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Fakt powołania tylu pomników na tak małej powierzchni jest pełen podziwu, jednak ilość kłóci się tutaj z jakością. Wiele drzew nie posiada imponujących rozmiarów lub cechuje się kiepską kondycją. Dodatkowo w tej części parku zniesiono ochronę z powodu utraty wartości przyrodniczych z przynajmniej pięciu drzew. Choć wszystkie pomniki są zgrupowane na stosunkowo niewielkiej przestrzeni to jednak zawiłość alejek i gęsty drzewostan mogą utrudniać rozpoznanie wszystkich drzew. Mapy są mało precyzyjne a nawigacja np. na geoserwisie RDOŚ umiejscawia poszczególnie pomniki w błędnych lokalizacjach, nawet 100-150 m od prawdziwego miejsca. Choć błędne odległości mogą wydawać się niewielkie, to jednak w gęstym zadrzewieniu parku każdy metr robi dużą różnicę. Wśród drzew robiących największe wrażenie należą lipy, buki oraz zgrupowanie żywotników. Te ostatnie są szczególnie dobrze wyeksponowane albowiem rosną na stoku niewielkiej polanki.


Informacje praktyczne:

  • dobry dojazd, ulice położone najbliżej skweru w większości mają płatne miejsca postojowe lub nie można na nich parkować, w efekcie do dyspozycji pozostają tylko nieliczne ulice. Generalnie im dalej od centrum zdrojowego, tym parkowanie jest łatwiejsze
  • pomniki są nierównomiernie rozmieszczone w przedniej części parku zdrojowego, w większości posiadają tabliczki ułatwiające identyfikację. Obejście ich wszystkich zajmuje około godziny, pod warunkiem że dobrze zna się ich lokalizację co może być trudne. Sieć alejek w tej części parku jest gęsta i zawiła, dodatkowo drzewostan także jest bardzo gęsty. W efekcie niektóre drzewa są wręcz ukryte i trzeba poświęcić chwilę czasu na ich odnalezienie
  • w bezpośrednim sąsiedztwie zlokalizowane są pozostałe pomniki, ze 120-kilku pomników Szczawna Zdroju (część 1, część 2) w obrębie parku rośnie 3/4 z nich, jednak wiele drzew prezentuje niewielkie wartości wizualne. Dotyczy to głównie iglaków (żywotniki, cyprysiki) spowodowanych prawdopodobnie złymi warunkami świetlnymi.
  • w okolicy znajduje się kilkaset innych pomników przyrody, głównie na terenach Wałbrzycha, m.in. wokół zamku Książ i centrum. Dodatkowo jest tutaj dużo pomników przyrody nieożywionej jak głazy narzutowe w Mokrzeszowie, Barbarka, Zamkowa Góra, Szczeliny Wiatrowe, Stożek Wielki i inne
  • w regionie zlokalizowane są dwa rezerwaty przyrody (Przełomy pod KsiążemJeziorko Daisy), z innych cennych terenów warto wymienić pobliskie masywy Chełmiec i Trójgarb a także Dolina Czyżynki i góry okalające zalew Dobromierz
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: pomnikowe drzewa najlepiej prezentują się w maju, gdy mają świeże liście oraz jesienią w czasie zmiany barw na jesienne