Źródła Romanowskie

Jest to jeden z największych systemów źródlisk krasowych w Sudetach, który znajduje się w malowniczym Paśmie Krowiarek. Urokliwe i mocno zapomniane miejsce z bardzo interesującą florą oraz fauną. A wszystko to w sąsiedztwie ciepłolubnych buczyn storczykowych i muraw kserotermicznych. 

Typ ochrony: Pomnik Przyrody

Data utworzenia: 1982 (2008)

Powierzchnia:  –

Powiat: Kłodzki

Gmina: Kłodzko

Nadleśnictwo: Bystrzyca Kłodzka

Akt prawny: Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494)

Pomnik zlokalizowany jest w północnej części Pasma Krowiarek, będących składową Masywu Śnieżnika w Sudetach Wschodnich. Całość składa się z systemu kilku wywierzysk i wypływów opadających z północnych stoków góry Mrówczyniec (487 m n.p.m.) w kierunku północno-zachodnim, gdzie łączą się w jeden wspólny potok w obniżeniu pomiędzy górami Słupiec i Wapniarka. Miejsce to objęte jest jako pomnik przyrody. Początki źródliska zaczynają się już kilkaset metrów wcześniej. Zlewnia wywierzysk daje początek strumieniowi Piotrówka, który po przepłynięciu kilkuset metrów wpada do Białej Lądeckiej na odcinku wsi Żelazno. Co ciekawe, dotąd nie ustalono jednoznacznie kwestii pochodzenia wód w wywierzyskach, które są efektem zjawisk krasowych. Tereny Krowiarek są jednym z największych obszarów w Sudetach, gdzie zachodzą owe zjawiska. Szczególnie interesująca jest hydrologia krasowa w okolicach Romanowa i Piotrowic.

Na terenie potoku występuje ponor. Jest to zagłębienie w obszarze krasowym, gdzie woda z powierzchni wpływa pod ziemię tworząc i drążąc jaskinie oraz liczne korytarze, którymi następnie wydostaje się ponownie na powierzchnię w postaci wywierzyska. Takie ponory występują także na stokach Mrówczyńca, które transportują wodę do Romanowskich Źródeł. Informacje na tablicy mówią, że ponor zasilający źródła może mieć nawet 2,5 km długości. Płynącą nimi wodę sklasyfikowano do typu wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowego i określono jako średniozmineralizowaną. Posiada także stałą temperaturę w granicach 9-10*C oraz charakteryzuje się bardzo wysokim natlenieniem (miejscami woda wręcz „syczy” od ulatniających się pęcherzyków powietrza). Ze względu na swoje właściwości było to popularne miejsce do czerpania wody. Obecnie zwyczaj ten uległ niemal zapomnieniu, dzięki czemu tutejsza przyroda może się rozwijać bez znaczącej ingerencji człowieka.

Sama przyroda Romanowskich Źródeł należy do bardzo interesujących. W wodach bystrego potoku stwierdzono występowanie dwóch endemicznych gatunków wrotków. Niestety próżno jest szukać informacji o jakie gatunki konkretnie chodzi. Poza tym jest to obecnie jedyne znane stanowisko w Sudetach bardzo rzadkiego gatunku ślimaka, źródlarki karpackiej (Bythinella austriaca), dokładniej jej sudeckiej formy Bythinella austriaca f. ehrmanni, będąca reliktem glacjalnym. Jest to drobny gatunek mięczaka osiągający zaledwie 3 mm długości. Sudecka forma posiada bardzo wysmukłą muszlę z mocno ukośnie ściętym szczytem. Najczęściej można ją wypatrzeć na kamieniach porośniętych glonami. W miejscach tych żyje także inny, stosunkowo pospolity w źródlisku ślimak, przytulik strumieniowy (Ancylus fluviatilis). Jest on znacznie większy od źródlarki, dzięki czemu można go łatwo dostrzec, jak żeruje na kamieniach w wartkim potoku. W szybkim i dobrze natlenionym nurcie występują także inne zwierzęta jak kiełż zdrojowy, groszówka jajowata oraz śliz. Roślinność źródliska nie była nigdy kompleksowo badana, jednak w nurcie strumienia oraz na jego brzegach można wyróżnić kilka ciekawych gatunków roślin, m.in. lepiężnik różowy, ziarnopłon wiosenny, bodziszek leśny, jaskier jadowity, rukiew wodna oraz potocznik wąskolistny, który przybiera tutaj licznie formę podwodną. Miejscami brzegi oraz kamienie są porośnięte gęstym dywanem mchów.

Romanowskie Źródła stanowiły dużą atrakcję turystyczną Ziemi Kłodzkiej na przełomie XIX i XX wieku, kiedy to były celem wycieczek turystów oraz pensjonariuszy okolicznych zdrojowisk. Wtedy też wybudowano tu niewielki (ok. 10 m długości) zbiornik spiętrzający w celu sprawniejszego pobierania wody. Dziś stanowi on miejsce rozwoju roślinności, która nie daje rady egzystować w wartkim nurcie poniżej zastawki. Obecnie jest to miejsce niemal zapomniane, choć widnieje prawie na każdej turystycznej mapie tego regionu. Często na takich mapach źródło jest błędnie oznaczane na stokach Mrówczyńca, gdzie znajdują się wywierzyska niebędące pomnikiem. Aby trafić do Romanowskich Źródeł należy na odcinku krajowej drogi pomiędzy Żelaznem i Mielnikiem skręcić w boczną drogę do Romanowa. Po pokonaniu następnych 100 metrów napotykamy tablicę informacyjną i strzałkę, nakierowującą do obiektu, gdzie po przejściu kolejnych kilkudziesięciu metrów dochodzimy do olchowego zagajniku i owego źródła. Okolica pomnika należy do jednych z najcenniejszych fragmentów Pasma Krowiarek, gdzie na okolicznych wzgórzach występują cenne siedliska naturowe oraz liczne populacje chronionych roślin. W bezpośredniej bliskości (300 m w linii prostej) znajduje się nieczynny kamieniołom wapnienia na stokach Wapniarki, który także objęty jest ochroną pomnikową. Teren najlepiej jest odwiedzać wczesną wiosną, kiedy gęsta roślinność nie przysłoniła źródeł.

Informacje praktyczne:

• dobry dojazd, źródła znajdują się w sąsiedztwie drogi krajowej oraz lokalnej drogi łączącej Piotrowice i Romanowo z drogą krajową. Brak miejsc parkingowych, stąd należy posiłkować się fragmentami szerszego pobocza w pobliżu tablicy informacyjnej o pomniku przyrody
• od tablicy informacyjnej do pomnika jest kilka minut spacerem, jednak samo źródło nie jest oznaczone żadną stosowną tablicą stąd warto wcześniej zapoznać się z dokładną lokalizacją
• w niedalekim sąsiedztwie znajduje się drugi pomnik przyrody, nieczynny kamieniołom na stokach góry Wapniarka, poza tym w północna część Pasma Krowiarek obfituje w wiele cennych przyrodniczo fragmentów jak góry Słupiec, Ostróg, Kamiennik czy bezimienne wzgórza wokół Nowego Waliszowa i Romanowa
• najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: brak, źródła prezentują się dobrze przez większą część roku. Roślinność wokół źródła nie należy do spektakularnych