Błyszcz

15 sierpnia 2024 Wyłączono przez admin

Jeden z większych rezerwatów leśnych w dawnym województwie legnickim, który obejmuje skrajnie różne formy lasów. Z jednej strony mamy dojrzałe grądy będące ostatnim fragmentem dawnej Puszczy Legnickiej, a jednocześnie obok występują sporej wielkości młodniki będące efektem wycinek dokonanych na kilka lat przed powołaniem obszaru. Aby jeszcze udziwnić charakter Błyszczu warto wspomnieć także o bioróżnorodności. Mimo, że jest to rezerwat leśny, to największe bogactwo florystyczne występuje na podłużnej śródleśnej łączce a nie w samym lesie. Miejsce jest także bardzo dobrze znane i kojarzone z dużymi populacjami leśnych storczyków.

Typ ochrony: leśny

Data utworzenia: 2001

Powierzchnia: 54,46 ha

Powiat: Legnicki

Gmina: Kunice

Nadleśnictwo: Legnica

Położenie i budowa

Rezerwat leży na południowym krańcu Wysoczyzny Lubińskiej, w miejscu gdzie mezoregion ten wcina się szerokim klinem w Równinę Legnicką. Dokładniej obszar chroniony obejmuje fragment kompleksu leśnego rozciągający się w niewielkiej dolince potoku Młokita pomiędzy miejscowościami Dobrzejów (na zachodzie), Miłgostowice (na północy), Bieniowice (na wschodzie) i Pątnów Legnicki (na południu). Całość obejmuje oddziały leśne nadleśnictwa Legnica.

W odległości około 400 m na południe leży niewielki (bliźniaczy) rezerwat przyrody Ponikwa. Obszar Błyszcza obejmuje północne stoki obłego wzgórza Sarnik (160 m n.p.m.), którego zbocza łagodnie opadają w kierunku potoku. Różnice w skrajnych punktach wysokościowych wynoszą około 25 m, od 152 m n.p.m. przy południowej granicy, do 127 m n.p.m. w zachodnim fragmencie. Ukształtowanie powierzchni w dużej mierze powstało na wskutek ruchów lodowcowych. Utworzyły one stosunkowo płaskie tereny o niewielkiej różnicy wysokości, które są wypełnione piaskami i kwaśnymi glebami brunatnymi.

Roślinność

Liczba roślin w rezerwacie oscyluje w granicach około 240 gatunków, z czego dużą część obejmują gatunki łąkowe rosnące w wąskiej, podłużnej polanie ciągnącej się przy północnej granicy. Pozostałe gatunki stanowią rośliny leśne lub synantropijne. Warto tu także nadmienić, że przed powołaniem rezerwatu, w latach 80. i 90. w zachodniej części przeprowadzono serię rębni zupełnych. W efekcie ten obszar stanowi obecnie młodnik ukazujący stopniowe kształtowanie się lasu.

Największą powierzchnie stanowi Grąd Środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum) rozpościerający się głównie w środkowej i wschodniej części. Dominującym gatunkiem jest tutaj grab z udziałem lipy drobnolistnej, dębu szypułkowego i klonu jawora. Warstwa podszytu jest umiarkowanie rozwinięta, tworzona głównie przez leszczynę pospolitą z niewielkim udziałem innych krzewów jak trzmielina zwyczajna, czeremcha zwyczajna, klon polny oraz młode okazy wcześniej wymienionych gatunków drzew. Runo leśne miejscami jest bardzo skąpo wykształcone, gdzie występują gatunki kwasolubne jak borówka czarna, konwalia majowa i jastrzębce, po fragmenty bogate we florę typowo grądową.

W dobrze wykształconych płatach stwierdzono takie gatunki jak czosnek zielonawy, czworolist pospolity, czyściec leśny, dąbrówka rozłogowa, dzwonek szerokolistny, gajowiec żółty, groszek wiosenny, gwiazdnica pospolita, jasnota biała, kokoryczka wielokwiatowa, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kuklik zwisły, miodunka ćma, mozga trzcinowata, piżmaczek wiosenny, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, przetacznik ożankowy, śnieżyczka przebiśnieg, świerząbek gajowy, szczawik gajowy, ziarnopłon wiosenny i złoć mała. Do gatunków diagnostycznych należy gwiazdnica wielkokwiatowa i fiołek leśny. Latem runo leśne jest częściowo zdominowane przez gatunki inwazyjne, takie jak niecierpek drobnokwiatowy oraz przez leśne storczyki z rodzaju kruszczyk, chodzi tu o kruszczyka sinego i kruszczyka połabskiego.

W wilgotnych fragmentach las grądowy przechodzi w łęg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum), z dominacją olszy czarnej i niewielkim udziałem jesionu wyniosłego oraz dębu szypułkowego. Siedlisko to jest związane z sezonowym zalewaniem dolnych partii lasu oraz całorocznym, wysokim poziomem wód gruntowych. Warstwa podszytu dobrze rozwinięta, gdzie bardzo licznie występują krzewy z gatunku bez czarny, czeremcha zwyczajna, leszczyna pospolita, jeżyna popielica i spora ilość młodych olch.

Warstwa runa także należy do dobrze wykształconych, w okresie wegetacji roślinność jest szczególnie bujna, tworząca miejscami prawdziwą dżunglę z chmielowymi pnączami wijącymi się po krzewach i pniach drzew. Wśród gatunków typowych dla siedliska należy wymienić: jaskier rozłogowy, kopytnik pospolity, niezapominajka błotna, chmiel zwyczajny, niecierpek pospolity, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, rzeżucha gorzka i śmiałek darniowy. Wiosną przy ciekach wodnych zakwita objęta ochroną śnieżyca wiosenna, gatunek rzadki na nizinnej części Dolnego Śląska.

Wzdłuż północnej granicy rezerwatu, gdzie występują cieki wodne wykształciła się mozaika wilgotnych i żyznych łąk. Najbardziej podmokłe fragmenty zajmuje łąka ostrożeniowa (Cirsio-Polygonetum), z charakterystycznym dla tego typu ekosystemu ostrożeniem łąkowym, ostrożeniem warzywnym i wiązówką błotną. Łąki wykształcają się na glebach bagiennych, torfowiskowych oraz mineralnych i należą do najbardziej widowiskowych w obrębie rezerwatu, gdzie rozkwitają największe ilości roślin kwiatowych. Na wilgotnych terenach możemy wyróżnić liczne gatunki turzyc i sitów, wśród których kwitną liczne rdesty i starce.

Siedlisko obfituje w wiele rzadkich lub chronionych roślin, wśród których można wyróżnić kukułkę szerokolistną, listerę jajowatą, pierwiosnka wyniosłego, tojeść gajowa i pełnika europejskiego. Płaty o największej bioróżnorodności powstają w miejscach bez zintensyfikowanej gospodarki łąkowej, gdzie łąki są użytkowane właściwie a uwilgotnienie jest wysokie. Inwentaryzacje przyrodnicze wykazały także niewielkie płaty łąki trzęślicowej o zubożonym składzie, gdzie dominuje trzęślica modra, sity oraz bliźniczka psia trawka.

Do najbardziej wyróżniającej się flory rezerwatu należy:

Gnieźnik leśny (Neottia nidus-avis), charakterystyczny gatunek storczyka, który nie posiada liści ani nie przeprowadza procesów fotosyntezy. Objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Pojedyncze osobniki występują w dobrze zachowanych fragmentach grądu.
Kosaciec syberyjski (Iris sibrica), duża bylina kłączowa, tworząca kępy pełne niebieskich kwiatów. Rośnie na dobrze nasłonecznionych i wilgotnych fragmentach łąki. Jest to jeden z bardziej widowiskowych gatunków na terenie rezerwatu, szczególnie w okresie masowego zakwitu.
Kruszczyk połabski (Epipactis albensis), najmniejszy z rodzimych kruszczyków, który pierwotnie notowany był wyłącznie na Dolnym Śląsku. Obecnie stwierdzony w wielu rejonach południowej i południowo-zachodniej Polski. W rezerwacie występuje w umiarkowanie cienistych fragmentach grądu, często w towarzystwie kruszczyka sinego.
Kruszczyk siny (Epipactis purpurata), rzadki gatunek storczyka, u którego charakterystyczną cechą są drobne liście z fioletowymi przebarwieniami. W rezerwacie stwierdzono tylko kilka pojedynczych stanowisk, miejscami liczących po kilkanaście osobników. Preferuje cieniste fragmentu lasu z dominacją grabu.
Listera jajowata (Listera ovata), niewielki storczyk objęty ochroną częściową o jasnozielonych, niepozornych kwiatach. Występuje w żyznych i wilgotnych fragmentach, zarówno w miejscach cienistych jak i umiarkowanie jasnych.
Mieczyk dachówkowaty(Gladiolus imbricatus), rzadki gatunek rośliny objętej ochroną, która występuje na wilgotnych i żyznych łąkach. Tereny rezerwatu stanowią ważną ostoję dla mieczyka w regionie. Tamtejsze populacje w dogodnych latach liczą nawet kilkadziesiąt kwitnących osobników rozlokowanych w niewielkich subpopulacjach.
Nasięźrzał pospolity (Ophioglossum vulgatum), niewielka paproć tworząca jeden liść otaczający kłos zarodnionośny. Występuje na wilgotnych śródleśnych polanach, łąkach trzęślicowych i innych siedliskach łąkowych na wilgotnych glebach.
Pełnik europejski (Trollius europaeus), średniej wielkości bylina tworząca w czerwcu charakterystyczne żółte kwiaty o kulistym kształcie, przypominające pompony. Jest to rzadki gatunek w gminie, dla którego śródleśna łąka w rezerwacie stanowi ważną ostoję.
Przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis), niewielka bylina rozkwitająca wczesną wiosną niebiesko-fioletowymi kwiatami. Dawniej objęta ochroną, obecnie niechroniona. Jej pojedyncze kępy występują na żyznych fragmentach lasu grądowego. Jest to gatunek stosunkowo rzadki na nizinnej części, stąd też rezerwat stanowi ważną ostoję dla tej rośliny.
Śnieżyca wiosenna (Leucojum vernum), niewielka roślina cebulowa, wytwarzająca wczesną wiosną białe dzwoneczki. Preferuje miejsca wilgotne, na żyznej glebie. W rezerwacie niewielkie płaty można spotkać przy ciekach wodnych w drzewostanie łęgowym.

Fauna

Rezerwat stanowi fragment znacznie większego kompleksu leśnego. Z tego względu Błyszcz nie stanowi typowej ostoi zwierząt, które są tutaj bardziej tymczasowymi gośćmi aniżeli stałymi bywalcami. Mimo wszystko na terenie Błyszczu obserwuje się duże gatunki ssaków jak jelenie, sarny, lisy, borsuki, a także drobne gryzonie, jeże, ryjówki i wiewiórki. Wśród ornitofauny stwierdzono występowanie dzięcioła średniego i dzięcioła czarnego.

Inne

Teren nie posiada zagospodarowania turystycznego. Nie przechodzą tędy żadne szlaki, ścieżki edukacyjne czy ścieżki przyrodnicze. Przy głównej drodze postawiono tablicę informacyjną o rezerwacie.

Zagrożenia

Umiarkowane. Rezerwat zlokalizowany jest na uboczu, nie prowadzą do niego żadne szlaki a więc presja turystyczna jest niewielka. Do tego miejsca wędrują co najwyżej przyrodnicy i lokalni grzybiarze. Sam drzewostan oraz tutejsze siedliska wykazują częściowo zaburzoną strukturę i skład. W lesie widać dużo śladów dawnej gospodarki leśnej, głównie poprzez obecność licznych egzemplarzy drzew szpilkowych (świerk, sosna). Dodatkowo w wielu miejscach występują młode drzewostany o zaburzonym składzie spowodowanych wycinkami przeprowadzanymi na kilka lat przed powołaniem obszaru chronionego. W miejscach tych oraz wzdłuż granicznych fragmentów (przy głównej drodze leśnej) widać znaczącą obecność roślinności z siedlisk ruderalnych i synantropijnych.

Wrażenia Osobiste

Jest to jeden z większych rezerwatów leśnych w tej części województwa, który posiada na swoim terenie bardzo dualistyczny charakter siedlisk. Z jednej strony mamy dobrze wykształcone grądy, dla których powołano rezerwat. Jednak jednocześnie do rezerwatu włączono młodniki leśne powstałe w efekcie wycinek na kilka lat przed powołaniem rezerwatu. Mamy więc z jednej strony dojrzały las, z drugiej młody lasek o zaburzonym ekosystemie. Przy odrobinie szczęścia znajdziemy kwitnące kruszczyki, które są jednym z ważniejszych i najlepiej znanych elementów rezerwatu Błyszcz.

Jednak prawdziwą perełką w rezerwacie jest podłużna, śródleśna łąka ciągnąca się wzdłuż północnej granicy obszaru. To tutaj występuje największe bogactwo w gatunki rzadkie lub chronione, w tym nieczęste w gminie mieczyki, kosaćce i pełniki. Niedaleko zlokalizowany jest dużo mniejszy rezerwat, Ponikwa chroniąc prawie takie same siedliska leśne. Oba rezerwaty stanowią fragment większego kompleksu leśnego objętego w całości jako obszar Natura 2000 Pątnów Legnicki, który dodatkowo chroni także okoliczne łąki i stawy.

Informacje praktyczne

rezerwat zlokalizowany jest około 10-15 minut spacerem od głównej drogi Dobrzejów-Miłogostowice lub Pątnów Legnicki-Bienowice. Błyszcz leży niemal w równej odległości pomiędzy obiema drogami.
teren bardzo łatwy w poruszaniu się, obejmuje niemal całkowicie płaski obszar, poprzecinany kilkoma drogami leśnymi. Jedynie w północnej części występują zabagnienia, które należy mieć na uwadze. Nie ma tutaj wytyczonych szlaków turystycznych lub ścieżek dydaktycznych.
w bezpośrednim sąsiedztwie występuje rezerwat przyrody Ponikwa, natomiast w odległości kilku kilometrów zlokalizowane są pozostałe legnickie rezerwaty: Brekinia, Jezioro Koskowickie i Torfowisko Kunickie. Do innych obszarów chronionych zlokalizowanych w okolicy należą użytki ekologiczne (Torfowisko Szczytniki, Glinianki przy ul. Szczytnickiej i Podmokła Łąka przy ul. Poznańskiej) oraz zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (Wysoczyzna Taczalińska, Mokradła Gniewomierskie).
najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: przedwiośnie (śnieżyce, przylaszczki, wczesnowiosenne geofity), czerwiec (kosaciec, nasięźrzał, pełnik), sierpień (kruszczyk siny i połabski).