Brekinia

Jeden z najmniejszych i najbardziej geometrycznych rezerwatów w województwie, który położony jest w regionie Legnicy będącej największym zagłębiem rezerwatów przyrody w nizinnej części województwa. Sama Brekinia obejmuje śródpolny lasek, a jej nadrzędnym celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych jedynego, poza terenami górskimi, naturalnego stanowiska jarzębu brekinii tworzącego tutaj także formy drzewiaste. 

Typ ochrony: florystyczny

Data utworzenia: 1993

Powierzchnia: 2,29 ha

Powiat: Legnicki

Gmina: Prochowice

Nadleśnictwo: Legnica

Położenie i budowa: Rezerwat leży na południowo-wschodnim krańcu Wysoczyzny Lubińskiej w obrębie rozległej Niziny Śląsko-Łużyckiej. Obejmuje niewielki śródpolny lasek o prostokątnym kształcie przy lokalnej drodze łączącej miejscowości Mierzowice i Lisowice, dokładniej obiekt leży jakieś 380 m na południe od Mierzowic. Granica lasu jest jednocześnie granicą rezerwatu, bowiem Brekinia jest ze wszystkich stron otoczona polami uprawnymi i łąkami. Całość należy do oddziału leśnego 19ax, y-z nadleśnictwa Legnica. Jest to teren wybitnie płaski, którego skrajnie punkty wysokości mieszczą się w granicach 107-112 m n.p.m. Miejscami płaskość jest zaburzona przez elementy pochodzenia antropogenicznego jak rowy melioracyjne i wały. Większość rezerwatu pokrywają gleby brunatne i płowe, będące podłożem kwaśnym i ubogim w składniki odżywcze.

Roślinność: Ze względu na rozmiary, rezerwat charakteryzuje się niewielką bioróżnorodnością. Inwentaryzacje wykazały około 120 gatunków skupionych w jednym siedlisku leśnym jakim jest grąd środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum) w postaci ciepłolubnej. Drzewostan tworzy mozaikę kilku typowych dla grądu drzew jak grab pospolity, lipa drobnolistna, dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy a także klon polny. Różne gatunki dominują innych fragmentach lasu, gdzie dęby występują głównie w południowych fragmentach, podczas gdy graby skoncentrowane są w północnej części. Warstwa podszytu jest nierówno rozwinięta, największe zagęszczenie krzewów występuje przede wszystkim na widnych granicznych obszarach lasu. W miejscach tych występuje jarząb brekinia oraz towarzyszące mu krzewy trzmieliny europejskiej, leszczyny zwyczajnej, bzu czarnego, głodu dwuszyjkowego i młode osobniki wcześniej wymienionych drzew. Runo leśne jest stosunkowo bogate, choć tu także występuje nierównomierne rozłożenie gatunków. Centralne fragmenty lasu charakteryzuje dosyć słabo rozwinięte runo z dominującymi kępami konwalii majowej, pszeńca leśnego, marzanki wonnej, wiechliny gajowej i zawilca gajowego. Większe bogactwo skupia się na granicznych obszarach, gdzie panują lepsze warunki świetle. Można tu spotkać rzadkiego i objętego ochroną miodownika melisowatego a także inne rośliny jak bukwica lekarska, gajowiec żółty, groszek czerniejący, gwiazdnica wielkokwiatowa, kokoryczka wielkokwiatowa, kostrzewa różnolistna i ziarnopłon wiosenny. Miejscami drzewa i runo porośnięte jest przez dorodne okazy bluszczu pospolitego.

Jarząb brekinia (Sorbus torminalis), jest to najważniejsza składowa rezerwatu, od którego zresztą nazwano sam obszar. W rezerwacie przebiega wschodnia granica zasięgu. Warto zaznaczyć tu także, że ów zasięg ulega stopniowemu wycofywaniu się, dlatego ochrona stanowisk brekini stanowi ważny element dla krajowej ochrony tego gatunku. W samym rezerwacie występuje około 50 okazów o krzewiastej formie, których pierśnice przekraczają 5cm oraz kilka form drzewiastych z pierśnicą powyżej 20 cm. Dodatkowo w runie leśnym występuje w dogodnych sezonach kilka tysięcy siewek, z których tylko nieliczne przeżywają i osiągają rozmiary krzewów. Badania genetyczne wykazały jednorodność populacji co może wskazywać na pochodzenie wszystkich rezerwatowych brekinii od jednego osobnika, który namnażał się wegetatywnie poprzez odrosty korzeniowe. Jednorodna pula genowa może stanowić potencjalne zagrożenie dla odporności całej populacji, szczególnie w przypadku wystąpienia choroby lub nagłych zmian siedliskowych. Większość drzewiastych form występuje na obrzeżach lasu, gdzie panują dogodne warunki świetlne. We wnętrzu zespołu leśnego brekinia występuje w formie podrostu.

Wśród gatunków rzadkich i chronionych warto nadmienić:

• Groszek czerniejący (Lathyrus niger), średniej wielkości bylina charakteryzująca się zmiennym ubarwieniem kwiatów. Początkowo bladopurpurowe, przy przekwitaniu zmieniające kolor na fioletowy. Występuje głównie na obrzeżach lasu, w strefach okrajków.
• Kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum multiflorum), kłączowa bylina o długiej, łukowato wygiętej łodydze z serią kremowo-zielonych, dzwonkowatych kwiatów. Występuje w żyznych i wilgotnych fragmentach lasu.
• Konwalia majowa (Convallaria majalis), jedna z najpospolitszych roślin runa leśnego, której kremowobiałe kwiaty pojawiają się w maju na powierzchni niemal całego rezerwatu.
• Kostrzewa różnolistna (Festuca heterophylla), jest to jeden z ważniejszych gatunków chronionych na terenie rezerwatu. W Polsce spotykana na pojedynczych i rozproszonych stanowiskach wyłącznie w zachodniej części kraju. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia) Stanowi jedną z wielu podobnych do siebie kostrzew, jednak wyróżnia się od innych dymorfizmem liści. Występuje w miejscach jaśniejszych oraz na obrzeżach lasu.
• Miodownik melisowaty (Melittis melissophyllum), średniej wielkości bylina leśna o różowych kwiatach pojawiających się w maju i jasnozielonych liściach pokrytych delikatnym meszkiem. W rezerwacie jest to gatunek coraz rzadszy, notowany w widniejszych fragmentach oraz na obrzeżach lasu.

Fauna: Ze względu na niewielkie rozmiary śródpolnego lasku oraz występowanie rozległych kompleksów leśnych naokoło teren rezerwatu nie stanowi typowej ostoi zwierząt, które są tutaj bardziej tymczasowymi gośćmi niż stałymi bywalcami. Dodatkowo obiekt nie miał przeprowadzanej kompleksowej inwentaryzacji faunistycznej.

Zagrożenia: Zróżnicowane. Sama wielkość rezerwatu stanowi potencjalne zagrożenie albowiem niewielkie obszary znacznie bardziej odczuwają negatywne skutki w porównaniu do rozleglejszych obiektów. Ewentualny pożar lub niewłaściwe zastosowanie środków ochrony roślin na otaczających polach mogą w znaczny sposób zaszkodzić tutejszej roślinności. Dodatkowo bliskość drogi i łatwość dostępu narażają rezerwat na potencjalne zbieranie młodych okazów brekini do celów kolekcjonerskich.

Wrażenia Osobiste: Jest to jeden z najmniejszych dolnośląskich rezerwatów, gdzie jednak można znaleźć dużo pięknej przyrody. Całość stanowi niemal idealnie geometryczny, leśny prostokąt ulokowany pośród hektarów pól uprawnych, gdzie schronienie znalazło wiele gatunków rzadkich roślin, w tym tytularnej brekinii. Samego jarzębu nie jest wybitnie dużo, dodatkowo cała populacja skupia się na jednym obrzeżu lasu, gdzie tylko kilka okazów wyrosło na drzewiastą formę. Jeśli ktoś mieszka niedaleko i chce zobaczyć ten piękny krzew to polecam odwiedzenie rezerwatu. Jednak niewielkie rozmiary i tym samym mocno ograniczona bioróżnorodność sprawiają, iż dużo atrakcyjniejsze są według nas obszary położone kilkadziesiąt kilometrów na południe od Proszowic. Mowa tu oczywiście o Pogórzu Kaczawskim, które stanowi największą ostoję brekini w województwie. Jednak jeśli nie jesteśmy nastawieni na zobaczenie jedynie tego gatunku to tereny nadleśnictwa Legnica oferują nam całą serię rezerwatów. Jest ich tutaj aż 6 w dosyć bliskiej odległości, co umożliwia zaplanowanie ciekawej wycieczki na niemal cały dzień.

Informacje praktyczne:

• bardzo dobry dojazd, rezerwat zlokalizowany jest niedaleko krajowej drogi nr 36 łączącej Prochowice i Lubin oraz odchodzącej od niej drogi 94 łączącej Legnicę i Wrocław. Sam rezerwat leży przy lokalnej drodze, gdzie jednak brakuje szerokich poboczy i może być problem z zaparkowaniem więcej niż jednego samochodu
• teren jest bardzo łatwy do zwiedzania ze względu na płaskość oraz niewielkie zwarcie krzewów i innych roślin w warstwie runa. Dodatkowo wzdłuż północnej granicy rezerwatu biegnie leśna droga ułatwiająca zwiedzanie
• okolica jest bardzo bogata w inne rezerwaty przyrody, do których jest 5-15 km w linii prostej, większość zlokalizowana jest w graniach nadleśnictwa Legnica. Są to rezerwaty Błyszcz, Jezioro Koskowickie, Łęg Korea, Torfowisko Kunickie i Ponikwa. Po drugiej stronie Odry leży rezerwat Odrzysko
• odnośnie innych form ochrony: powyżej Mierzowic leży użytek ekologiczny Korytarz Ekologiczny Mierzowice oraz obszar Natura 2000 Irysowy Zagodn koło Gromadzynia, natomiast w południowej części powiatu zlokalizowany jest zespół przyrodniczo-krajobrazowy Wysoczyzna Taczalińska z serią pomnikowych drzew i krzewów.
• najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: koniec maja (kwitnienie brekinii), sierpień (owocujące brekinie)