Gola

Jest to jeden z najstarszych rezerwatów na terenie Dolnego Śląska, który został powołany dla celów dydaktycznych i naukowych oraz ochrony endemicznego siedliska wyżynnego boru jodłowego z bogatą populacją jodły na granicy swojego zasięgu. 

---

Typ ochrony: florystyczny

Data utworzenia: 1954

Powierzchnia: 12.05 ha

Powiat: Oleśnicki

Gmina: Międzybórz

Nadleśnictwo: Syców

---

Położenie: Rezerwat położony jest kilkaset metrów od zabudowań miejscowości Gola Wielka, około 6 km na wschód od Twardogóry w powiecie oleśnickim. Obejmuje fragment lasu w przedziale wysokości 221-235 m n.p.m. w środkowej części Wzgórz Twardogórskich, będących składową Wału Trzebnickiego. Granice rezerwatu częściowo wyznaczają leśne drogi, całość położona jest w oddziale 75 a-d w nadleśnictwie Syców. Jest to jedyny dolnośląski rezerwat znajdujący się poza obszarem wrocławskiej Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych i podlega dyrekcji poznańskiej.

Budowa: obszar obejmuje fragment wzgórz kemowych, gdzie występuje jedno wyniesienie w północno-zachodniej części o wysokości 235,5 m. W przypadku pozostałych wzniesień rezerwat obejmuje tylko  fragmenty ich stoków. Najniższy punkt znajduje się w środkowej części obszaru, gdzie pierwotnie poprowadzono drogę leśną (obecnie niemal całkowicie zarośnięta). Wzgórza zbudowane są głównie z utworów morenowych tworzących pas wzgórz zamykających od południowego-zachodu Kotlinę Milicką. Podłoże tworzą w większości kompleksy gleb, które zostały wytworzone z piasków wodnolodowcowych, aluwialnych i eolicznych. Na powierzchni rezerwatu dominują kwaśne gleby rdzawe oraz bielicowe, suche i bardzo ubogie.

Roślinność: Stosunkowo uboga, głównie ze względu na niewielkie rozmiary rezerwatu oraz występowanie siedlisk, które charakteryzują się ubogim składem gatunkowym. Flora liczy 103 gatunki, w tym 89 gatunków roślin naczyniowych i 14 gatunków mchów. Drzewostan mieszany składający się zarówno z gatunków iglastych (sosna, jodła, świerk) jak i liściastych (dąb, buk), w tym okazów o wymiarach pomników i jednym drzewie matecznym (sosna pospolita o nr 2117 w oddziale 75 c). Skład siedliskowy rezerwatu badany był w latach 80-tych XX wieku. Wyróżniono wtedy trzy siedliska. Dominującym ekosystemem jest kwaśna dąbrowa (Quercion robori-petraeae), jednak w nowszych badaniach przyrodniczych stwierdza się występowanie kontynentalnego boru mieszanego (Querco roboris-Pinetum) w miejscu owej dąbrowy. Siedlisko obejmuje powierzchnię 8,99 ha i występuje w zachodniej oraz południowej części rezerwatu. Drzewostan zbudowany jest głównie z dębu bezszypułkowego i sosny pospolitej z domieszką brzozy brodawkowatej, świerka pospolitego i buka. Runo leśne jest stosunkowo ubogie, składające się z mchów, paproci, pospolitych gatunków leśnych (konwalijka dwulistna, starzec gajowy, trzcinnik owłosiony) oraz młodych drzewek wcześniej wymienionych gatunków. W wilgotniejszych miejscach notuje się kępy wełnianki pochwowatej i bagna zwyczajnego.

We wschodniej części rezerwatu występuje płat suboceanicznego boru sosnowego świeżego (Leucobryo-Pinetum), którego drzewostan składa się głównie z sosny zwyczajnej przy niewielkim udziale świerka pospolitego, brzozy brodawkowatej i dębu bezszypułkowego. Warstwa podszytu zbudowana jest przede wszystkim z jarzębiny i kruszyny pospolitej oraz młodych drzewek. Runo leśne cechuje prawidłowy skład z bogatą populacją borówki czarnej i borówki brusznicy a także pojedynczych kęp wrzosu zwyczajnego, śmiałka pogiętego i chronionego widłaka jałowcowatego. Dodatkowo nowsze badania wykazały pojawienie się dwóch wcześniej nie wyróżnionych siedlisk, tj. niewielkie płaty grądu środkowoeuropejskiego w północno-zachodniej części oraz kwaśna buczyna w części południowo-zachodniej. Ich pojawienie się jest wynikiem naturalnych przekształceń siedlisk leśnych z borowych na lasy liściaste. Warto także dodać, że w granicznych fragmentach zachodniej części rezerwatu notuje się bardzo dorodne okazy buka o wymiarach pomnikowych.

---

Najcenniejszym siedliskiem w rezerwacie są niewielkie płaty scharakteryzowane jako wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum). Jest to rzadki zespół leśny lasów borealno-kontynentalnej Europy, który na terenie województwa osiąga kresowy, północno zasięg swojego występowania. Siedlisko cechuje jedno z większych naturalnych skupisk jodły w regionie, która dominuje w drzewostanie oraz warstwie podszytu. Oprócz niej notuje się tu wcześniej wymieniane gatunki drzew (dąb, świerk, sosna, brzoza), które przenikają do siedliska ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo. Siedlisko odpowiada siedlisku naturowemu 91P0 Jodłowy bór świętokrzyski. Warstwa podszytu jest bardzo dobrze rozwinięta, w skład której wchodzą młode drzewa iglaste a także krzewy jarzębiny pospolitej, kruszyny pospolitej, bzu koralowego i jeżyny gruczołowatej. W warstwie podszytu notuje się głównie gatunki acydofilne oraz borowe jak borówka czarna, sałatnik leśny, siódmaczek leśny oraz paproć nerecznicę austriacką.

Najważniejszy gatunek w rezerwacie jakim jest jodła pospolita charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją. Występuje głównie jako gatunek współtowarzyszący i nie dominuje w drzewostanie rezerwatu, ustępując dębowi i sośnie. Przeciętny wiek największych okazów osiąga średnio 180 lat i wysokość 34 m, podczas gdy warstwa pochodząca z podsadzeń podrostu szacuje się na 15 lat i wysokość 2 m. Na wielu okazach notuje się objawy zamierania, głównie z powodu zanieczyszczeń powietrza i zmian stosunków wodnych, powoduje to osłabienie drzew i zwiększenie podatności na choroby oraz ataki szkodników. W koronach drzew obserwuje się m.in. jemiołę jodłową, która jest gatunkiem zagrożonym na Dolnym Śląsku. Ogólnie stan zdrowotny drzewostanu jodłowego określa się jako niezadowalający.

Fauna: Rezerwat nie miał przeprowadzonej inwentaryzacji pod względem faunistycznym. Sam teren ze względu na niewielkie rozmiary nie stanowi typowej ostoi. Zwierzęta są tutaj bardziej tymczasowymi gośćmi albowiem Gola położona jest pośród rozległego kompleksu leśnego.

Inne: przez teren rezerwatu ani przez jego graniczne fragmenty nie przebiegają żadne szlaki turystyczne lub ścieżki edukacyjne. W miejscowości Gola Wielka znajduje się niebieski szlak rowerowy.

W pobliżu rezerwatu, przy drodze we wsi znajdują się dwa głazy narzutowe objęte ochroną jako pomniki przyrody, powołane w 1981 r. Oba obiekty położne są na poboczu drogi gminnej (utwardzonej), w kierunku leśniczówki Twardogóra, na łuku drogi ok. 30 m od granicy lasu.

Zagrożenia: Stosunkowo niewielkie. Rezerwat nie notuje większych zagrożeń związanych z działalnością ludzką lub presją turystyczną. Nie ma tutaj szlaków czy ścieżek dydaktycznych, dodatkowo jest to obszar o niewielkim zainteresowaniu turystycznym. Głównym zagrożeniem są zmiany środowiskowe w postaci obniżania się poziomu wód gruntowych oraz wnikaniu gatunków obcych. Zmiany środowiska, w tym zwiększony poziom zanieczyszczeń, skutkują obniżeniem zdrowotności tutejszej populacji jodły. Występuje przerzedzenie drzewostanu z powodu zamierania pojedynczych okazów tzw. suchoczuby. Rezerwat w całości pokrywa się z obszarem Natura 2000 PLH020107 Bór Jodłowy w Goli.

Wrażenia osobiste: Trudne do określenia. Generalnie sam rezerwat nie prezentuje się zbyt spektakularnie. Położony jest na odludziu, kilkaset metrów od zabudowań niewielkiej wsi pośród kilometrów upraw leśnych. Dodatkowo do chronionego terenu nie prowadzą żadne szlaki ani nie ma tabliczek nakierowujących. Trzeba posiłkować się dobrą mapą lub nawigacją GPS. Sam rezerwat stanowi gęstą ścianę zieleni, ciężką do przebycia bez jakichkolwiek dróg. Należy tu wziąć pod uwagę także brak rzadkich lub ciekawych gatunków i dużą odległość od innych chronionych obszarów lub miejsc atrakcyjnych przyrodniczo. Wszystko to powoduje, że rezerwat nie jest zbyt atrakcyjny. Może stanowić bardziej ciekawostkę oraz miejsce obserwacji bogatej populacji jodły na granicy zasięgu.

---

Informacje praktyczne:

• brak dojazdu, rezerwat ulokowany jest w lesie, kilkaset metrów od najbliższej drogi udostępnionej do ruchu samochodowego. Sama wieś Gola Wielka także znajduje się na uboczu
• aby trafić do rezerwatu należy posiłkować się dokładną mapą lub dobrą nawigacją ponieważ nie ma tutaj żadnych drogowskazów lub szlaków nakierowujących na rezerwat. Sam rezerwat na każdym rogu jest oznaczony tablicami ułatwiającymi rozpoznanie, gdzie przebiega granica chronionego terenu
• teren rezerwatu nie posiada dróg ani ścieżek, dodatkowo występuje tu bardzo gęsta roślinność. Zwiedzanie zalecam tylko i wyłącznie po drogach wyznaczających jednocześnie granicę
• w bezpośredniej bliskości nie występują inne tereny chronione, najbliższe to Leśne Stawki koło Goszcza (4 km w linii prostej, 12 km drogami) i Torfowisko koło Grabowna (7,5 km). Naokoło jest też kilka pomnikowych głazów narzutowych
• najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: brak, jest to w dużej mierze bór iglasty bez bogatej roślinności. Stąd też można go zwiedzać niemal o każdej porze w sezonie wegetacyjnym (wiosna-jesień)