Stawy Milickie cz.2 – Przyroda

27 stycznia 2019 Wyłączono przez admin

Stawy Milickie są jednym z najbogatszych przyrodniczo miejsc na Dolnym Śląsku, gdzie oprócz ponad 300 gatunków ptaków, występuje cały szereg rzadkich lub chronionych zwierząt i roślin. Zbiorniki są miejscem bytowania wydr, bobrów, żab zielonych oraz miejscem godów kilkunastu gatunków płazów, w tym kumaka i grzebiuszki. W okolicznych dębach żyją rzadkie koziorogi i pachnice a w strefie brzegowej odnaleziono skrajnie rzadkie rośliny – uwroć, koleantus i lindernia.

Typ ochrony: ornitologiczny

Data utworzenia: 1973

Powierzchnia: 5324,31 ha

Powiat: Trzebnicki, Milicki

Gmina: Żmigród, Milicz

Nadleśnictwo: Żmigród, Milicz

Ze względu na to, że materiał o Stawach Milickich jest bardzo rozległy, został on podzielony na trzy osobne artykuły. W pierwszym zawarto informacje o charakterystyce poszczególnych kompleksów, ich lokalizacji i występującej na nich przyrodzie. Druga część poświęcona jest przyrodzie stawów (flora, fauna). W części trzeciej zawarto natomiast pozostałe informacje, takie jak zagrożenia czyhające na tutejszą przyrodę, praktyczne wskazówki o szlakach i ścieżkach przyrodniczych oraz nasze osobiste wrażenia z tegoż rezerwatu.

Roślinność: Mimo że rezerwat został powołany głównie dla ochrony siedlisk i obszarów łęgowych ptactwa wodno-błotnego, to charakteryzuje go bardzo bogata roślinność, w tym gatunki chronione lub skrajnie rzadki w skali województwa lub kraju. Ze względu na bardzo rozległy obszar występuje tu bardzo wiele różnego rodzaju siedlisk od terenów wodno-błotnych, przez mokradła, wiele ekosystemów łąkowych oraz siedlisk leśnych, w tym bagienne bory, lasy łęgowe i grądy. Całość sprawia, że można tu wyróżnić zarówno gatunki terenów otwartych łąkowych i wodnych ale także rośliny zasiedlające lasy i obszary ruderalne. Mimo tej różnorodności przeważają jednak gatunki nizinne z bardzo małym udziałem roślin terenów górskich lub podgórskich. Jedną z ważniejszych grup są zbiorowiska wodno-błotne, które cechuje wyjątkowe duże nagromadzenie zespołów, obejmujących głównie zbiorowiska słodkowodnych makrofitów w mezotroficznych i eutroficznych zbiornikach wód śródlądowych, zbiorowiska roślin zakorzenionych na dnach jezior i rzek o liściach zwykle pływających po powierzchni oraz zbiorowiska roślin zakorzenionych na dnie płytkich zbiorników wodnych z dominacją okrężnicy bagiennej. Wszystkie te zbiorowiska przynależą do rzędów Potametalia, Nymphaeion i Hottonion.

Wśród najpospolitszych siedlisk wyróżniają się rozległe płaty olsów (Alnion glutinosae) stanowiących dominujące siedlisko leśne na obszarze rezerwatu. Do najczęstszego typu należy ols z turzycą długokłosą (Carici elongatae-Alnetum). Ols obejmuje tereny najbardziej zabagnione, często z całorocznymi zastoinami wody i gęstą roślinnością w warstwie runa oraz podszytu, która charakteryzuje się kępkowo-dolinkową strukturą. W drzewostanie dominuje olcha czarna z niewielkim udziałem innych drzew jak jesion wyniosły i brzoza brodawkowata a w suchszych fragmentach także dąb szypułkowy i wiąz pospolity, gdzie stopniowo ols przechodzi w siedliska łęgowe i grądowe. Wiek drzew jest stosunkowo młody, przeważają okazy 40-60 letnie z tendencją do zamierania okazów starszych, co jest procesem naturalnym przy bagiennych siedliskach leśnych. Roślinność runa leśnego jest wyjątkowo bujna jednak dominują tutaj taksony pospolite, które rosną często tylko na wybranych fragmentach struktury kępkowo-dolinkowej. Do gatunków dolinkowych należy namulnik brzegowy, turzyca długokłosa, turzyca błotna, kosaciec żółty, szczaw lancetowaty, zachylnik błotny, jeżogłówka gałęzista, okrężnica bagienna, rzeżucha leśna i karbieniec pospolity, podczas gdy na kępach rozwijają się takie rośliny jak psianka słodkogórz, chmiel zwyczajny, szczawik zajęczy, konwalijka dwulistna, nerecznica szerokolistna, nerecznica krótkoostna oraz mchy (rokiet cyprysowaty, płonnik strojny, bielistka sina). Warstwa podszytu budowana jest przez czeremchę pospolita, porzeczkę czarną oraz młode okazy wierzb, brzóz i olch. Miejscami olsy przechodzą w łozowiska z wierzbą szarą (Salicetum pentandro-cinereae), które są jednym z początkowych stadiów rozwojowych jakie występują na terenie zamarłych olsów. Są to zarośla krzewów i niewysokich drzew porastających nadrzeczne szuwary. Siedlisko charakteryzuje dobrze rozwinięta warstwa podszytu, na którą składają się liczne okazy wierzby uszatej, wierzby pięciopręcikowej, kruszyny pospolitej oraz wierzby szarej, porzeczki czarnej oraz młodych okazów olszy czarnej i brzozy omszonej. Łozowiska są miejscem bardzo nieprzyjaznym do zwiedzania. Oprócz podmokłej gleby, tutejsze krzewy i drzewa osiągają duże zwarcie tworząc gęste i mocno poplątane zarośla. Dodatkowo w warstwie runa licznie występują turzyce, trawy i inna roślinność zielna przenikająca głównie z sąsiednich siedlisk wodno-błotnych, m.in. kosaciec żółty, trzcina pospolita, knieć błotna i wilczomlecz błotny.

Do rzadkich siedlisk o znaczeniu wspólnotowym należy bór bagienny sosnowy (Vaccinio uliginosi-Pinetum sylvestris), który został stwierdzony w północno-zachodnim fragmencie kompleksu Ruda Sułowska. Drzewostan buduje głównie sosna zwyczajna z domieszką brzozy brodawkowatej i dębu szypułkowego. W runie leśnym dominuje trzęślica modra z niewielkim udziałem acydofilnych gatunków jak siódmaczek leśny i sit rozpierzchły oraz torfowców i innych mchów (torfowiec frędzelowaty, torfowiec błotny, rokietnik pospolity, płonnik pospolity i bielistka siwa). W obniżeniach gruntu, gdzie poziom wód jest najwyższy, stwierdzono borówkę bagienną i bagno zwyczajne. Wśród innych siedlisk wyróżnia się niewielkie płaty grądu środkowoeuropejskiego (Galio-Carpinetum), który występuje w na obszarach o niższym poziomie wód gruntowych. W drzewostanie dominuje dąb szypułkowy z domieszką lipy drobnolistnej, buku pospolitego i grabu pospolitego. W runie charakterystyczne są głównie wczesnowiosenne geofity takie jak śnieżyczka przebiśnieg, zawilec gajowy, marzanka wonna, piżmaczek wiosenny, miodunka ćma, kokoryczka wielkokwiatowa oraz chroniony wawrzynek wilczełyko

Oprócz siedlisk leśnych ważnym składnikiem są obszary nieleśne obejmujące głównie rajgrasowe łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion) porastające gleby świeże i charakteryzujące się bogatą roślinnością, taką jak firletka poszarpana, smółka pospolita, jaskier płomiennik, kozłek bzowy, przetaczniki, jaskier polny, dzwonek rozpierzchły, kozibród łąkowy i złocień właściwy. Znacznie mniejsze płaty porastają zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), które gromadzą największą liczbę gatunków rzadkich lub chronionych spośród wszystkich siedlisk łąkowych na terenie rezerwatu. Oprócz gatunków pospolitych można wyróżnić tutaj takie gatunki jak kosaciec syberyjski, kukułka szerokolistna, kukułka krwista, goryczka wąskolistna, mieczyk dachówkowaty i nasięźrzał pospolity. Do rzadkich ale bardzo cennych siedlisk nalezą murawy napiaskowego, które spotyka się na terenie grobli lub w ich pobliżu. Porastają one niewielkie powierzchnie z rzadkimi gatunkami jak kocanki piaskowe, goździk kropkowany, goździk kartuzek i szczotlicha siwa. Znacznie większe obszary tego siedliska zlokalizowane są już poza obszarami rezerwatu, gdzie tworzą jedne z największych muraw napiaskowych w województwie.

Ostatnią grupą stanowi roślinność związana z siedliskami wodnymi obejmująca liczne zbiorowiska makrofitów w mezotroficznych i eutroficznych zbiornikach wód śródlądowych z rzędu Potametalia, Nymphaeion i Hottonion zasiedlających przybrzeżne strefy oraz miejsca w płytkich częściach zbiorników wodnych. Przechodzą one stopniowo w mniej lub bardziej szeroką strefę szuwarów (Phragmitetalia), którą tworzą głównie pospolite gatunki takich jak pałka szerokolistna, bardzo liczne turzyce, sit, sitowia i trzcina. Towarzyszą im inne rośliny m.in. tatarak trawiasty, psianka słodkogórz, oczeret jeziorny, kropidło wodne, kosaciec żółty i krwawnica pospolita. W obszarach wodnych i brzegowych notuje się cały szereg zbiorowisk, wśród których najcenniejsze lub najrzadsze to:

zespół rzęsy drobnej i salwinii pływającej (Lemno minoris-Salvinietum natantis), rzadki zespół roślinny zasiedlający ciepłe i płytkie wody o niskim stopniu antropogenicznego zanieczyszczenia. Wśród gatunków charakterystycznych występuje rzadka salwinia pływająca a także rzęsa drobna i spirodela wielokorzeniowa.
zespół „lilii wodnych” (Nupharo-Nymphaeetum albae), charakterystyczny zespół, który wyróżnia się występowaniem roślin o dużych pływających liściach i jaskrawych kwiatach. Występuje głównie w zbiornikach eutroficznych, gdzie poniekąd je tworzy albowiem zespół cechuje produkowanie znacznych ilości biomasy, co dodatkowo odgrywa istotną rolę w wypłycaniu zbiorników wodnych. Wśród gatunków charakterystycznych występują grzybienie białe, grążel żółty, rogatek krótkoszyjkowy, rdestnice, wywłócznik kłosowy i moczarka kanadyjska.
zespół grzybieńczyka wodnego (Nymphoidetum peltatae) bardzo rzadkie siedlisko w skali kraju, które występuje w ciepłych i nasłonecznionych zbiornikach. Gatunkiem charakterystycznym jest grzybieńczyk wodny. Poza tym występuje osoka aloesowata, grążel żółty, grzybienie białe i żabiściek pływający.
związek z ciborą brunatną i namulnikiem brzegowym (Elatini-Eleocharition ovatae), jest to siedlisko występujące na wilgotnych i mokrych podłożach mineralnych, głównie zalewanych obszarach zbiorników wodnych. Oprócz tytularnych gatunków występują tu liczne sity oraz szarota błotna, babka wielonasienna i krwawnica wąskolistna (rzadki gatunek zagrożony wymarciem).
szuwar kropidła wodnego i rzepichy ziemnowodnej (Oenantho-Rorippetum), jest to niski szuwar osiągający do 1 m wysokości, który zasiedla stosunkowo płytkie fragmenty przybrzeżne o szybko nagrzewającej się wodzie w eutroficznych zbiornikach. Siedlisko jest słabe konkurencyjnie w stosunku do innych siedlisk szuwarowych i przez to ma charakter efemeryczny (krótkotrwały). Może pojawiać się i zanikać w ciągu jednego sezonu.
szuwar kosaćcowy (Iridetum pseudacori), zespół tworzący niewielkie płaty w strefach przejściowych pomiędzy płytką wodą i strefą brzegową, porastając ciepłe i eutroficzne wody. W siedlisku dominuje kosaciec żółty, któremu towarzyszą inne gatunki charakterystyczne dla zbiorowisk szuwarowych jak manna mielec, szczaw lancetowaty, krwawnica pospolita i tojeść pospolita.
szuwar mannowy (Glycerietum maximae). Jest to syntakson porastający płytkie i okresowo wysychające wody stojące na podłożu mulistym lub torfowym, gdzie dominuje tytularny gatunek, manna mielec. Wśród innych roślin spotkać można skrzyp bagienny, szczaw lancetowaty, przytulię bagienną, żabieńca babkę wodną oraz rzęsę drobną.
szuwar tatarakowy (Acoretum calami). Siedlisko tworzą wysokie rośliny zielne o wysokości do 1-1,2 m zarastając płytkie strefy przybrzeżne zbiorników eutroficznych i innych wód stojących na podłożu mineralnym. W szuwarze dominuje tytularny tatarak zwyczajny, któremu towarzyszą inne pospolite gatunki nadbrzeżne jak knieć błotna, pałka szerokolistna, jaskier jadowity oraz liczne sity i turzyce.
roślinność przybrzeżna i szuwarowa, porastające brzegi stawów i kanałów, w skład której wchodzą głównie pospolite gatunki wodno-błotne takie jak jaskier wielki, pałka szerokolistna, łączeń baldaszkowy, psianka słodkogórz, mozga trzcinowata, strzałka wodna, żabieniec babka wodna, niezapominajka błotna czy knieć błotna (kaczyniec).

Warto także nadmienić, że obszar Stawów Milickich stanowi ważną ostoję dla bardzo licznej grupy roślin rzadkich lub chronionych. Do najważniejszych gatunków należy m.in. kropidło piszczałkowate, sit błotny, salwinia pływająca, zamokrzyca ryżowa, grzybienie białe, namulnik brzegowy, turzyca ciborowata, cibora brunatna, sitowiec nadmorski, sitniczka szczeciowata, kąkol polny, kosaciec syberyjski i paproć-nasięźrzał pospolity. Wśród gatunków szczególnie rzadkich i cennych należy:

Długosz królewski (Osmunda regalis), jedna z dorodniejszych i rzadszych paproci na Dolnym Śląsku, która jest objęta ochroną ścisłą. Na terenie rezerwatu, w kompleksie Stawno, odnotowano niewielką populację, w skład której wchodzi jeden z największych dolnośląskich okazów długosza.
Grzybienie białe (Nymphaea alba), jedne z najbardziej rozpoznawalnych gatunków roślinności wodnej, którego śnieżnobiałe kwiaty pojawiają się masowo w dobrze nasłonecznionej części zbiorników. Jest to jeden z najważniejszych składowych tutejszej flory.
Grzybieńczyk wodny (Nymphoides peltata), gatunek skrajnie zagrożony wymarciem, objęty ścisłą ochroną. Jest notowany na kilku płytkich zbiornikach w obrębie rezerwatu i ogólnie parku krajobrazowego.
Jezierza mniejsza (Najas minor), gatunek krytycznie zagrożony wymarciem, objęty ścisłą ochroną. Tworzy silnie rozgałęzione i kruche łodygi z licznymi nitkowatymi liśćmi.
Koleantus delikatny (Coleanthus subtilis), gatunek o znaczeniu wspólnotowym, wymaga wyznaczenia obszaru Natura 2000. W Polsce stwierdzono tylko dwa stanowiska (Stawy Milickie i Stawy w Borowej), gdzie porasta muliste dna zbiorników po spuszczeniu wody.
Kukułka krwista (Dactylorhiza incarnata), gatunek stosunkowo pospolity w Polsce wschodnie i północnej, jednak przez Śląsk przebiega jego zachodnia granica, stąd jest to storczyk bardzo rzadki w województwie z zaledwie kilkoma potwierdzonymi stanowiskami.
Lindernia mułowa (Lindernia procumbens), gatunek objęty ścisłą ochroną o znaczeniu wspólnotowym, bardzo rzadka, notowana tylko na kilku stanowiskach w kraju. Zasiedla muliste dna zbiorników wodnych po spuszczeniu z nich wody, dlatego bardzo ważne dla utrzymania tego gatunku jest odpowiednie zarządzanie w kwestii napełniania i osuszania tutejszych stawów.
Nadwodnik sześciopręcikowy (Elatine hexandra), bardzo rzadki gatunek zagrożony wymarciem, jeden z kilku gatunków z rodzaju nadwodnik, notowanych w Dolinie Baryczy.
Namulnik brzegowy (Limosella aquatica), drobna, jednoroczna roślina tworząca 3-5 cm wielkości rozetkę, wąskich liści. Rośnie na piaszczystych brzegach cieków i zbiorników wodnych i namuliskach, stosunkowo częsta w rezerwacie.
Salwinia pływająca (Salvinia natans), wodna paproć o jasnozielonych liściach występująca w eutroficznych i ciepłych zbiornikach wodnych. Na obszarze Pradoliny Wrocławskiej jest stosunkowo częsta, gdzie rośnie w wielu starorzeczach, kanałach i zakolach rzecznych. Na użytkach ekologicznych rośnie w cichych zatokach o spokojnej wodzie.
Uwroć wodna (Crassula aquatica), gatunek do niedawna uznawany za wymarły. W rezerwacie, na obszarze kompleksu Potasznia, ma obecnie jedyne znane stanowisko w kraju.

Fauna: Ze względu na powierzchnię, większą od niejednego parku narodowego, na terenie Stawów Milickich występuje bardzo bogata fauna, prawie ze wszystkich grup zwierząt. Bardzo liczne są tutaj gatunki wodne, takie jak ryby, których naliczono około 30 gatunków. Oprócz masowo występującego tu karpia, w stawach i kanałach możemy spotkać rzadką i chronioną kozę, piskorza i różankę, pospolite okonie, szczupaki, leszcze, cierniki ale także gatunki obce, wprowadzone z myślą o gospodarce rybackiej (amur, tołpyga). Drugą najważniejszą grupą po ptactwie są płazy. W niewielkich, płytkich zbiornikach oraz w okolicznych lasach stwierdzono występowanie niemal wszystkich nizinnych gatunków spośród krajowych płazów. Można tu spotkać rzekotkę drzewną, kumaka nizinnego, ropuchę szarą i zieloną, większość tzw. żab brunatnych (żaba trawna, żaba moczarowa) i zielonych (żaba śmieszka, żaba wodna, żaba jeziorkowa), grzebiuszkę ziemną oraz traszki. Na terenie rezerwatów stwierdzono także naturowe gatunki ssaków jak wydra i bóbr europejski oraz stosunkowo pospolite ssaki, jednak znajdujące w obrębie stawów schronienie, takie jak sarna, jeleń szlachetny, dzik, lis, borsuk, rzęsorek rzeczek, gronostaj i łasica. W bogatej faunie owadów można spotkać rzadkie gatunki chrząszczy (kozioróg dębosz i pachnica dębowa), których cykl życia związany jest ze starymi dębami.

Najważniejszą i najbardziej rozpoznawalną grupą na terenie rezerwatu są ptaki. Naliczono ich tutaj około 300 gatunków, w tym 180 stanowią gatunki lęgowe. Część gatunków została scharakteryzowana wcześniej w opisach poszczególnych kompleksów stawów. Tu zostanie ogólnie ornitofauna rezerwatu. O wysokich walorach przyrodniczych stanowi fakt, że ponad 30 gatunków to ptaki gniazdujących z Załącznika I Dyrektywy Ptasie, z czego dla 12 z nich jest jeden z najważniejszych ostoi lęgowych w Polsce. Do tej grupy należy m.in. łabędź krzykliwy, pogorzałka, bąk, bączek, bocian czarny, kania ruda, bielik, błotniak stawowy, zielona, rybitwa rzeczna, rybitwa czarna i zimorodek. Wśród innych gatunków najliczniejsze są: gęgawa (ponad 300 par lęgowych), krakwa (ok. 100 par lęgowych), brzęczka, żuraw (ok. 50 par lęgowych) i inne: perkoz rdzawoszyi, perkozek, wodnik, kszyk, rycyk, trzciniak, trzcinniczek, sieweczka rzeczna, kureczka nakrapiana, czapla purpurowa, czapla biała. Oprócz wymienionego wcześniej bielika i kani rudej, wśród ptaków drapieżnych, na terenie rezerwatu swoje miejsca żerowania posiada także jastrząb, kobuz, rybołów i trzmielojad.