Buki Sudeckie

Buki Sudeckie

19 listopada 2017 Wyłączono przez admin

Buki Sudeckie nalezą do jednych z największych rezerwatów w województwie, który chroni duże powierzchnie górskich lasów bukowych o charakterze naturalnym. Do największych atrakcji przyrodniczych w rezerwacie należy masowy zakwit czosnku niedźwiedziego, którego zapach czuć w powietrzu już z daleka. W połowie maja czosnek dominuje w krajobrazie lasu, któremu towarzyszy wiele rzadkich i chronionych roślin (storczyki, lilie, pokrzyk).




Typ ochrony: leśny

Data utworzenia: 1993

Powierzchnia: 174,42 ha

Powiat: Jaworski

Gmina: Bolków

Nadleśnictwo: Jawor


Położenie: Rezerwat znajduje się w paśmie Gór Kaczawskich, w północnej części na Grzbiecie Wschodnim pomiędzy miejscowościami Mysłów, Lipa i Nowe Rochowice. Obejmuje wschodnie zbocza góry Głogowiec (535 m n.p.m.) a także północne zbocza Rakarni (548 m n.p.m.) i zachodnie fragmenty Księżej  Góry. Przez rezerwat przechodzi droga krajowa nr 3 z Wrocławia do Jeleniej Góry, która przecina Buki Sudeckie na dwie części, większą północną i mniejszą południową. Całość obejmuje oddziały leśne 59, 65, 67-70, 85-86 nadleśnictwa Jawor.

Budowa: Wzgórza rezerwatu zbudowane są ze staro paleozoicznych skał metamorficznych pochodzenia osadowego. Składają się głównie z łupków serycytowych, łupków albitowo-serycytowych (tzw. łupki radzimowickie) oraz fyllitów. Z innych skał na uwagę zwracają kambryjskie wapienie krystaliczne (zwane wapieniami wojcieszowskimi), występują jednak w małych ilościach. Dzięki temu teren nie podzielił losów Połomu czy Sobocina i nie zmienił się w kopalnię niszcząc cenne stanowiska przyrodnicze. Rezerwat posiada bogatą rzeźbę terenu, składającą się zarówno z kilku gór i wzniesień, a także licznych małych dolinek i wąwozów. Przez Buki Sudeckie przepływają niewielkie strumienie o meandrującym kształcie, tworzące miejscami rozlewiska. Występujące tu gleby to przede wszystkim gleby brunatne kwaśne, w części rezerwatu oglejone.

Flora: Bogata różnorodność zespołów leśnych, dzięki stosunkowo dużej powierzchni o urozmaiconej rzeźbie terenu. Drzewostan składa się głównie z lasów liściastych (79,5% ogólnej powierzchni leśnej rezerwatu) przede wszystkim buka i jesionu a także klonu jawora, lipy, grabu i świerka. Wyróżnia się tutaj cztery głównie rodzaje ekosystemów. W okresie wiosennym, najbardziej efektowny jest podzespół żyznej buczyny sudeckiej z czosnkiem niedźwiedzim (Dentario enneaphyllidis-Fagetum allietosum), która porasta zbocza Rakarni w południowo-zachodniej części rezerwatu. W okresie majowym, w którym przypada kwitnienie czosnku niedźwiedziego możemy oglądać jego ogromne połacie kwiatów o intensywnym, czosnkowym zapachu. Czosnkowi towarzyszy kilka innych rzadkich lub chronionych gatunków: konwalia majowa, zawilec gajowy, kopytnik pospolity, marzanka wonna i żywiec dziewięciolistny.


Żyzna buczyna sudecka (Dentario enneaphyliidis-Fagetum), oprócz wcześniej wymienionego podzespołu rośnie płatowo w całym rezerwacie, z czego najwięcej jest jej w części środkowej i południowej.  Drzewostan zdominowany jest przez buka pospolitego (w tym bardzo dorodne okazy o wymiarach pomnikowych) z niewielką domieszką innych drzew, przenikających głównie z sąsiadujących siedlisk, m.in. lipa drobnolistna, dąb bezszypułkowy i brzoza brodawkowata. W warstwie runa leśnego występują rozległe płaty konwalii majowej i marzanki wonnej a także pojedyncze kępy innych roślin jak kokoryczka wonna, przetacznik górski, przenęt gajowy, zawilec gajowy i zawilec żółty. Oprócz typowych gatunków dla siedliska, możemy tutaj napotkać rośliny chronione m.in. kukułkę plamistą, kukułkę Fuchsa, buławnika mieczolistnego, kruszczyka szerokolistnego, pokrzyka wilczą jagodę oraz lilię złotogłów. W północnej części Buków Sudeckich występuje zespół podgórskiego łęgu jesionowego (Carici remotae-Fraxinetum), z panującym w nim jesionem z domieszką jaworu, lipy, buku, klonu i olchy. Z gatunków krzewiastych pospolicie występuje głóg, leszczyna i wawrzynek wilczełyko. Runo leśne jest dobrze wykształcone i często wielowarstwowe, charakteryzuje się dużym bogactwem gatunkowym, w tym wieloma gatunkami synantropijnymi. Oprócz pospolitych taksonów jak pokrzywa, kopytnik pospolity, jaskier wielkokwiatowy, podagrycznik i niecierpki, możemy tutaj napotkać rzadkie lub chronione gatunki: kuklik zwisły, kukułka plamista, konwalia majowa, przylaszczka pospolita.

Do najważniejszych siedlisk należy grąd środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum), który rośnie w mozaice z grądem i monokulturami świerkowymi. Grąd cechuje się wysokim poziomem naturalności. Drzewostan budują w większości gatunki liściaste, głównie lipa drobnolistna, grab pospolity i dąb szypułkowy z udziałem buka pospolitego i jesionu wyniosłego oraz pojedynczymi okazami świerka będącego efektem dawnych nasadzeń. Warstwa podszytu jest umiarkowanie rozwinięta, gdzie dominuje czeremcha zwyczajna i leszczyna a także młode okazy wcześniej wymienionych gatunków drzew. Runo leśne należy do wyjątkowo bogatych, gdzie stwierdzono takie gatunki jak czosnek zielonawy, czworolist pospolity, czyściec leśny, dąbrówka rozłogowa, gajowiec żółty, groszek wiosenny, gwiazdnica pospolita, jasnota biała, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kuklik zwisły, kupkówka Aschersona, miodunka ćma, mozga trzcinowata, piżmaczek wiosenny, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, śnieżyczka przebiśnieg, świerząbek gajowy, szczawik gajowy, ziarnopłon wiosenny i złoć mała. Do gatunków tworzących rozległe kobierce należy szczyr trwały, porastający zarówno strome zbocza jak i stoki o łagodniejszym nachyleniu. Z rośliną konkuruje inwazyjny niecierpek drobnokwiatowy, który miejscami tworzy barwną mozaikę ze szczyrem (jeden ma liście ciemnozielone, drugi znacznie jaśniejsze).

Trzecim typem lasu są drzewiaste zastępcze zbiorowiska obejmujące środkowo-północną i częściowo południowe fragmenty. Skupiają one przede wszystkim drzewa iglaste z domieszką liściastych o dużo uboższym składzie gatunkowym runa niż poprzednie zbiorowiska. Z drzew dominuje świerk z dodatkiem dębów, brzóz i buków. W runie leśnym spotkać można szczawika zajęczego, kopytniki, jeżynę gruczołowatą, maliny, starce i konwalie majowe. Pozytywnym aspektem jest powolna ale systematyczna przebudowa ekosystemu w kierunku buczyn i łęgu, w której to sztuczne nasadzenia świerka powoli ustępują bukom i jesionom.

Oprócz ostatniego zbiorowiska leśnego, ogólnie runo jest stosunkowo bogate. Spotkać tutaj można około 169 gatunków roślin naczyniowych (wg innej wersji flora liczy 284 gatunki, reprezentujące 56 rodzin). Najliczniejsze są trawy (33 gatunków), astrowate (26 gatunków) i różowate (17 gatunków). Liczne rośliny chronione. Do najcenniejszych należy m.in. lilia złotogłów, kukułka plamista, goryczka orzęsiona, buławnik mieczolistny, kruszczyk szerokolistny, bluszcz pospolity, wawrzynek wilczełyko, zimowit jesienny, pokrzyk wilcza jagoda, kalina koralowa, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kruszyna pospolita, marzanka wonna i pierwiosnka wyniosła.

Niewielkie obszary łąk reprezentuje zespół rajgrasu wyniosłego (Arrhenatheretum medioeuropaeum), skupiony w niewielkim płacie północno-wschodniej części rezerwatu z charakterystycznymi gatunkami takimi jak rajgras wyniosły, dzwonek rozpierzchły, szczaw rozpierzchły, przytulia pospolita, bodziszek łąkowy i świetlik łąkowy. Z chronionych roślin można wymienić zimowita jesiennego oraz goryczuszkę orzęsioną, która jest obecnie w zaniku z powodu braku regularnego koszenia łąk.

Grzyby: Mykoflora rezerwatu nigdy nie była przedmiotem dokładnych badań, jednak ze względu na bardzo dobrze zachowane siedliska leśne występuje tutaj duże bogactwo gatunkowe. W ściółce leśnej występują licznie pospolite gatunki z rodzajów gołąbek, pieprznik, gąska, podgrzybek, muchomor, purchawka, czubajka i wiele innych. Ze względu na liczne powalone i próchniejące kłody bogata jest także szata grzybów nadrzewnych, w tym rzadki pochwiak jedwabisty. Wśród innych gatunków rzadkich lub chronionych występuje m.in. lejkowiec dęty i lejkowniczek pełnotrzonowy zasiedlający runo leśne o bogatej warstwie próchnicy. Możemy je spotkać głównie w części z siedliskami żyznych buczyn. Towarzyszy im chroniona purchawka jeżowata. Preferuje ona fragmenty rezerwatu bogate w rumosz wapienny, gdzie spotykane są pojedyncze owocniki. Na stokach porośniętych grądem bogatym w butwiejące drewno oraz rumosz skalny występują rzadkie i chronione gatunki z grupy gwiazdoszy, kustrzebek oraz stosunkowo pospolita piestrzyca kędzierzawa.

Tereny łęgowe i grądowe zasiedlane są przez liczną grupę grzybów, których owocniki określane są jako maczugowate lub krzaczkowate. Do bardziej charakterystycznych należy goździeńczyk grzebieniasty o owocnikach w białych barwach, goździeńczyk popielaty z owocnikami w odcieniach szarości, goździeniowiec piękny o jaskrawych, pomarańczowych barwach a także liczne i ciężkie do określenia koralówki. Z gatunków rzadkich stwierdzono występowanie goździelca robakowatego o charakterystycznych pojedynczych owocnikach w szarawych barwach, koralownika białawego, którego owocniki mają kremowobiały. Na fragmentach żyznych łęgów odnaleziono gatunek obcego pochodzenia jakim jest mądziak malinowy. Jego owocniki o jaskrawych barwach notowane były w północnej części rezerwatu. We fragmentach z nasadzeniami sosnowymi i świerkowymi rośnie siedzuń sosnowy o żółtym kolorze owocników. Ten ostatni objęty był dawniej ochroną.

Fauna: Umiarkowanie bogata. Ze względu na dużą powierzchnię i bezpośrednie sąsiadowanie z innymi kompleksami leśnymi występują tutaj liczne gatunki ssaków, zarówno duże jak i małe, takie jak dziki, sarny, jelenie, borsuki, lisy, popielice, orzesznice, kuny leśne, gronostaje oraz nietoperze. Bogata awifauna liczy około 50 gatunków, w tym bocian czarny i muchołówka białoszyjna.

Inne: Obszar rezerwatu jak i bezpośredniej okolicy nie jest w jakikolwiek sposób zagospodarowany turystycznie. Nie ma tutaj wyznaczonych pieszych szlaków turystycznych lub ścieżek dydaktycznych, miejsc do wypoczynku lub wiat turystycznych. Najbliższe szlaki położone są kilometr na zachód i północ (żółty i niebieski szlak prowadzące przez miejscowości Mysłów, Radzimowice, Lipa). Przy granicznych fragmentach rezerwatu przebiegają jedynie szlaki rowerowe.

Zagrożenia: Stosunkowo niewielkie. Głównym zagrożeniem dla zwierząt jest ruchliwa droga krajowa nr 3 z Wrocławia do Jeleniej Góry dzieląca Buki Sudeckie na dwie części. Ruchliwa ulica stanowi duże zagrożenie dla zwierzyny poruszającej się pomiędzy obiema częściami rezerwatu. Szczególnie dotyczy to płazów idących na tereny rozrodcze czy niektórych ssaków, niemogących szybko uciec przed pędzącymi autami. Dla roślin głównym zagrożeniem jest zbieractwo. Dotyczy to szczególnie czosnku niedźwiedziego, który jest często zbierany przez lokalną ludność do celów spożywczych. Przejeżdżając przez rezerwat w okresie kwietnia i maja widać nieraz porozstawiane auta wzdłuż drogi i ludzi kucających wśród łanów czosnku. Nie wiadomo czy proceder zbierania ma duży wpływ na lokalną populację rośliny. Jest ona stosunkowo pospolita w rezerwacie, pokrywając kilkadziesiąt hektarów lasu, głównie w jego południowej części.


Wrażenia osobiste: Pozytywne. Buki Sudeckie są jednym z niewielu rezerwatów przyrody na terenie województwa o tak dużej powierzchni (ponad 100 ha) obejmujących liczne, dobrze zachowane cenne siedliska leśne z wieloma rzadkimi i ciekawymi gatunkami roślin. Do najważniejszej atrakcji należy oczywiście wspominane wcześniej wielohektarowe połacie czosnku niedźwiedziego, który w momencie pełnego rozkwitu tworzy niesamowity krajobraz. Poza tym na terenie rezerwatu możemy podziwiać wiele innych gatunków roślin, które są szczególnie atrakcyjne wczesną wiosną oraz latem. Buki Sudeckie nie są udostępnione do zwiedzania, nie przebiegają tędy żadne szlaki turystyczne ani ścieżki edukacyjne. Stąd też odpowiedzialność za poruszanie się po zarośniętych, starych drogach leśnych spoczywa wyłącznie na osobach chcących odwiedzić ten niezwykły kawałek Gór Kaczawskich.

Zwiedzanie polecam zacząć od południowej strony, ze wsi Nowe Rochowice. Będąc tam można jednocześnie zwiedzić kilka najbliższych miejsc w okolicy, które od dawna czekają w kolejce na objęcie ochroną. Są to m.in. murawy kserotermiczne w nieczynnym kamieniołomie na wschód od miejscowości oraz wyjątkowe twory skalne (Karczmisko, Zbójecki Kamień, Niedźwiedzie Skałki). W odległości kilkunastu minut jazdy rowerem znajdują się masywy: Wapniki, Wysoka i Bukowa Góra, które od dekad proponowane są do objęcia ochroną, lecz jedyne czego się doczekały to masowych wycinek tamtejszych lasów bukowych. Dzięki objęciu Buków Sudeckich ochroną rezerwatowa, uniknęły one smutnego losu, jaki spotkał sąsiednie górki. Sam rezerwat oceniam pozytywnie. Tutejsze drzewostany cechuje wysoki poziom naturalności  a runo leśne obfituje w liczne rośliny. Jako wadę uznaję brak jakiejkolwiek infrastruktury turystycznej, choćby wytyczonego szlaku lub ścieżki, która pozwoliłaby na legalne zwiedzanie rezerwatu bez konieczności samodzielnych ekspedycji. Tym bardziej, że teren Buków Sudeckich jest wielokrotnie większy niż powierzchnia niejednego rezerwatu, który posiada wyznaczone szlaki.


Informacje praktyczne: 

  • bardzo dobry dojazd, wiele granicznych fragmentów rezerwatu wyznaczonych jest wzdłuż dróg, w tym przy drodze krajowej nr 3. Nie ma tu niestety oficjalnych parkingów i trzeba posiłkować się występującymi w niektórych miejscach szerokimi pasami poboczy. Najbliższy parking zlokalizowany jest ok. 1 km na wschód przy nieczynnym barze. Poza tym można parkować w okolicy rezerwatu przy bocznych drogach m.in. prowadzących do wsi Nowe Rochowice
  • najcenniejsze fragmenty obejmują tereny na południe od drogi krajowej, gdzie występują żyzne buczyny i grądy. Tu także znajduje się największe połacie z masowo rozkwitającym czosnkiem niedźwiedzim
  • w bezpośredniej okolicy nie ma wyznaczonych innych obszarów chronionych, w odległości kilku kilometrów znajduje się rezerwat Góra Miłek i Wąwóz Lipa. Poza tym tereny Buków Sudeckich zlokalizowane są w jednym z najcenniejszych przyrodniczo fragmentów Sudetów, gdzie licznie występują miejsca o bogatej przyrodzie jak kamieniołom w Nowych Rochowicach, kamieniołom Mysłów-Sobocin, Wapniki-Wysoka, Bukowa Góra, Żarnowiec i Pogwizdowski Las
  • na terenie rezerwatu nie ma wyznaczonych szlaków a większość ścieżek jest mocno zarośnięta. Nie jest to miejsce polecane na wycieczkę rodzinną a bardziej dla miłośników przyrody. Poruszanie się po terenie jest utrudnione z powodu licznych gałęzi i konarów, luźnego rumoszu skalnego i gęstej roślinności
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (wczesnowiosenne geofity), maj (czosnek niedźwiedzi), czerwiec (lilie, storczyki), późne lato-jesień (grzyby), późna jesień (przebarwiające się liście)