Góra Zamkowa

Góra Zamkowa

3 kwietnia 2019 Wyłączono przez admin

Cenny i niezwykły rezerwat przyrody położony na rozległym Pogórzu Izerskim, który obejmuje strome wulkaniczne zbocza porośnięte bogatymi florystycznie grądami oraz zespołami roślinności naskalnej. Spotkać tu można łany czosnku niedźwiedziego oraz stanowiska innych rzadkich i chronionych roślin. Całości towarzyszą górujące nad okolicą ruiny średniowiecznego zamku Lenno z piękną panoramą Karkonoszy i Gór Kaczawskich.  


Typ ochrony: leśny

Data utworzenia: 1994

Powierzchnia: 21,48 ha

Powiat: Lwówecki

Gmina: Wleń

Nadleśnictwo: Lwówek Śląski


Położenie: Rezerwat obejmuje wschodnie zbocza i podszczytowe partie Góry Zamkowej (360 m n.p.m.) lokalizowanej na wschodnim krańcu Pogórza Izerskiego w Sudetach Zachodnich, bezpośrednio przy zabudowaniach miasta Wleń w dolinie Bobru. Wschodnia granica rezerwatu przebiega wzdłuż granicy administracyjnej miasta. Od zachodu, poprzez niewielkie siodło, graniczy z górą Gniazdo. Całość obejmuje oddział leśny 34 a,g nadleśnictwa Lwówek Śląski. Znajdujący się na szczycie zamek Lenno leży już poza granicami, a sam rezerwat okala obiekt z 3 stron.

Budowa: Zamkowa Góra stanowi pozostałość po dawnej działalności wulkanicznej, jaka miała miejsce na terenie całego Pogórza Sudeckiego. Dzięki wyraźnie podkreślonej części szczytowej, jest to wyróżniający się w krajobrazie wygasły wulkan o kopulastym kształcie. Powierzchnia szczytowa jest płaszczoną, przez co sam wierzchołek jest słabo wykształcony. Zbocza charakteryzują się urozmaiconą rzeźbą o stromych zboczach opadających w kierunku doliny Bobru (stoki północno-wschodnie) oraz łagodnie opadających zboczach w kierunku góry Gniazdo (stoki południowo-zachodnie).  W południowo-wschodnim fragmencie (oddział 34g) występują niewielkie wodospady, które są szczególnie atrakcyjne w okresach intensywnych opadów.

Szczytowe partie zbudowane są z bazaltu, czyli zasadowych, wylewnych skał pochodzenia wulkanicznego. Do najbardziej wyróżniających się form bazaltowych należą gruboziarniste diabazowe lawy poduszkowe, które  występują w podszczytowych fragmentach góry, najliczniej naokoło zamku. Powstały one w okresie staropaleozoicznej podwodnej aktywności wulkanów. W czasie erupcji wulkany na dnie morza wyrzucały ogromne ilości lawy. Pod wpływem wysokiego ciśnienia i temperatury dzieliły się na elipsoidalne, okrągławe fragmenty przypominające kształtem buły lub poduszki. Stąd ich polska nazwa – lawy poduszkowe. Miejscami formy te występują masowo nakładając się na siebie i tworząc całe grona o kilkunastometrowej wysokości. Góra Zamkowa stanowi jedno z najlepiej zachowanych form aktywności wulkanicznej tego typu w całych Sudetach. Na warstwie skał występują młodsze utwory osadowe pochodzące z okresu zlodowaceń plejstoceńskich.


Roślinność: Stosunkowo bogata jak na tak małą powierzchnię. Inwentaryzacje wykazały około 161 gatunków roślin, głównie taksonów leśnych a także roślinności naskalnej i synantropijnej. Największym powierzchniowo i jednocześnie najbogatszym jest klonowo-lipowy grąd zboczowy (Aceri-Tilietum) obejmujący rozległe i strome zbocza we wschodniej części. Drzewostan w wieku około 95 lat, buduje głównie grab, klon jawor i lipa szerokolistna z niewielkim udziałem innych drzew jak dąb szypułkowy. Warstwa podszytu jest bardzo dobrze rozwinięta z dominacją bzu czarnego, bzu koralowego, leszczyny pospolitej, wiciokrzewu suchodrzew, chronionego cisu pospolitego i młodych okazów wcześniej wymienionych gatunków drzew. Runo leśne charakteryzuje się dużym bogactwem, gdzie dominują głównie wiosenne geofity m.in. gwiazdnica gajowa, przytulia wonna, miodunka ćma, pierwiosnek wyniosły, ułudka leśna, szczyr trwały, zawilec gajowy i zawilec żółty a także inne rośliny jak lilia złotogłów, czyściec leśny i paprotnik kolczysty. Do najbardziej widowiskowych elementów siedliska należy masowy zakwit czosnku niedźwiedziego, którego rozległe płaty występują w podszczytowych partiach rezerwatu i stanowią jedną z jego głównych atrakcji. Dodatkowo w niższych położeniach na terenach małych dolinek tworzą się niewielkie płaty jaworzyny (Arunco-Aceretum) z dominacją klonu jaworu i bogatym wystąpieniem parzydła leśnego w warstwie runa.

Miejscami w południowych fragmentach grąd zboczowy przechodzi w grąd środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum betuli), gdzie drzewostan buduje głównie dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy i grab pospolity. Runo leśne zbliżone składem, wyróżnia się kilkoma gatunkami jak gwiazdnica gajowa, podagrycznik pospolity, kokoryczka wielkokwiatowa, konwalia majowa, kopytnik pospolity oraz bluszcz pospolity tworzący miejscami rozległe płaty. Ostatnim i stosunkowo niewielkim siedliskiem leśnym są kwaśne (acydofilne) buczyny górskie (Luzulo-Fagetum) występujące w północno-zachodniej części w sąsiedztwie zamku, gdzie w drzewostanie dominuje buk z niewielką domieszką innych drzew z sąsiednich siedlisk. W runie leśnym występują głównie pospolite gatunki traw, turzyc i paproci a także pojedyncze kępy przylaszczki pospolitej.

Liczne tu wychodnie skalne a także miejsca z wystąpieniem utworów wulkanicznych porośnięte są roślinnością naskalną, wśród których dominują płaty szczelinowego zespołu paprotki zwyczajnej (Hypno-Polypodietum), gdzie oprócz owej paprotki występuje także zanokcica skalna, jastrzębce oraz widoczne są liczne pędy bluszczu. Siedliska porastają także skały, na których umiejscowiony jest zamek, jednak znajdują się one już poza granicami rezerwatu.


Fauna: Rezerwat nie posiada przeprowadzonej inwentaryzacji faunistycznej. Wg ogólnych inwentaryzacji z terenu parku krajobrazowego i obszaru Natura 2000, które pokrywają się w całości z rezerwatem, nie wykazano występowania gatunków rzadkich lub gatunków priorytetowych. Ze względu na dobrze rozwinięte lasy można tu spotkać liczne ale stosunkowo pospolite gatunki ssaków jak sarny, dziki, lisy, borsuki, jeże czy inne drobne ssaki. Podobna sytuacja dotyczy ornitofauny.

Inne: Na terenie rezerwatu występuje wiele dorodnych drzew z których dwa są proponowane do objęcia ochroną jako pomniki przyrody. Dotyczy to cisu pospolitego (obwód 250 cm, wysokość 18 m) oraz tulipanowca amerykańskiego (obwód 340 cm, wysokość 24 m).

Jest to stosunkowo popularne miejsce turystyczne, gdzie poprowadzono kilka szlaków m.in.

  • żółty ze Świerzawy w kierunku Lwówka Śląskiego, który prowadzi od ul. S. Batorego we Wleniu poprzez wschodnie zbocza na szczyt i zamek Lenno
  • zielony Szlak Zamków Piastowskich, prowadzący z Ostrzycy do Jez. Pilchowickiego, mający taki sam przebieg jak szlak żółty

W 2003 r. powołano 4,5 km ścieżkę dydaktyczną „Góra Gniazdo”, która tworzy pętlę Wleń-Góra Zamkowa-Góra Gniazdo-Wleń i składa się z 8 przystanków: I-Ochrona Wody, Woda i jej rola w lesie, II-Białe Skały, III-Panorama Karkonoszy ze Śnieżką, IV-Panorama Gór Kaczawskich, Ochrona lasu przed owadami, V-Budowa warstwowa drzewostanu, Naturalne powstawanie i odnawianie lasu, VI-Ochrona lasu przed pożarem, VII-Pomnik Przyrody „Porwaki”, VIII-Rezerwat przyrody „Góra Zamkowa”.

Do najważniejszych atrakcji, które nie znajdują się bezpośrednio w granicach rezerwatu, jednak stanowią integralną całość z górą, należy zamek Lenno. Jest to jeden z bardziej rozpoznawalnych zamków na terenie Sudetów oraz największa atrakcja turystyczna gminy. Budowla powstała w późnym średniowieczu, około XII wieku, na miejscu wcześniej istniejącego tu drewnianego grodu. Wzniesienie zamku przypisuje się księciu Bolesławowi I Wysokiemu. W następnych wiekach dokonywano wielu przebudowań, z których ważniejsze miały miejsce w 1377 r. (znaczna rozbudowa, umocnienie warowni) oraz w latach 1567-1574 (podwyższenie murów i wież). Sam zamek trwał nieprzerwanie nad miastem aż do czasów wojny trzydziestoletniej, kiedy to w 1646 r. został podpalony, przez co popadł w całkowitą ruinę. Przez kolejne wieki budowla często zmieniała właścicieli, jednak żaden z nich nie podjął się odbudowy zamku. Stopniowe niszczenie zabudowy miało swoją kulminację w 2006 r. kiedy to runą mur od południowo-zachodniej strony oraz nastąpiło silne przechylenie się baszty. Po 2009 r. rozpoczęto prace konserwatorskie i naprawcze, dzięki czemu nastąpiła odbudowa muru i zabezpieczenie wieży. Obecnie obiekt jest udostępniony do zwiedzania, a tutejsza wieża stanowi popularny punkt widokowy ukazujący panoramę Karkonoszy i Gór Kaczawskich.

Zagrożenia: Stosunkowo niewielkie. Sama góra, ze względu na ochronę w postaci rezerwatu jest dobrze chroniona przed nieracjonalną gospodarką leśną. Tutejsze siedliska wykazują się właściwym składem a drzewostan charakteryzuje się dobrą kondycją z licznymi wiekowymi okazami. Do głównych zagrożeń należy wzmożony ruch turystyczny, głównie za sprawą zamku, który zlokalizowany jest na samym środku góry. Jest to otwarta przestrzeń pozbawiona drzew co skutkuje docieraniem większych ilości światła w sąsiadujące z zamkiem zalesienia a tym samym zwiększa się liczba gatunków obcych i synantropijnych (glistnik jaskółcze ziele, przetacznik ożankowy), które mogą zniekształcać siedliska naokoło zamku i wypierać tamtejszą roślinność. Dodatkowo liczne płaty czosnku niedźwiedziego, który rośnie naokoło zamku i szlaków jest silnie zagrożony przez zbieractwo. Liście czosnku są często zbieranie przez turystów i okoliczną ludność jako smaczny i zdrowy dodatek do wiosennej diety. Podobna sytuacja ma się na terenie rezerwatu Buki Sudeckie, gdzie czosnek jest notorycznie zbierany w okresie wzrostu i kwitnienia.

Wrażenia Osobiste: Stosunkowo pozytywne. Sam rezerwat stwarza bardzo przyjemne wrażenie. Występują tutaj dobrze wykształcone siedliska rzadkich w regionie lasów zboczowych z wieloma cennymi i chronionymi gatunkami roślin, w tym skrajnie rzadkiej ułudki leśnej. Gatunku wymienionego w Czerwonej Księdze jako gatunek narażony na wymarcie. Poza tym w oczy rzucają się łany czosnku niedźwiedzego, który tworzy ogromne płaty wokół zamku. Sam zamek, mimo że nie leży już w rezerwacie, także stanowi ciekawą atrakcję. Jest dobrze zachowany a znajdujące się naokoło niego liczne lawy poduszkowe należą do równie ciekawych fragmentów rezerwatu. Można na nich wypatrzeć kępy zanokcic, paprotek a także podziwiać dorodne okazy bluszczu, który oprócz skał porasta także zamkowe mury obronne. Dodatkowo w bezpośredniej okolicy znajduje się wiele innych atrakcji, głównie geologicznych i architektonicznych.


Informacje praktyczne: 

  • bardzo dobry dojazd, sam rezerwat ulokowany jest pomiędzy miejscowościami Wleń-Łupki (os. Wleński Gródek), jednak nie ma tutaj żadnego oficjalnego parkingu i należy posiłkować się stosunkowo rzadkimi szerokimi poboczami. Najlepsze dojście poprowadzone jest od zachodniej strony, będące jednocześnie oficjalną drogą na zamek. Jednak i tu brakuje parkingów
  • teren o stosunkowo łatwych szlakach, nadających się dla rodzin z dziećmi a w przypadku wejścia na zamek, także dla osób starszych
  • okolica obfituje w wiele ciekawych form geologicznych jak Białe Skały, Gołoborze Izerskie, Melafirowa Skała, liczne bezimienne wychodnie skalne, nieczynne kamieniołomy bazaltu oraz pomnik przyrody Porwaki 
  • w okolicy znajduje się kilka pomników przyrody ożywionej, m.in. dwa dęby szypułkowe, sosna zwyczajna, leszczyna pospolita (jedyna pomnikowa leszczyna w województwie) oraz drugi najstarszy cis w Polsce rosnący w miejscowości Bystrzyca.
  • w okolicy nie ma innych form ochrony przyrody w postaci rezerwatów lub użytków ekologicznych. Najbliżej położona jest Ostrzyca Proboszczowicka (ok. 7,5 km w linii prostej). Stosunkowo blisko (ok. 6,5 km) znajduje się Dolina Ochotnicy z bardzo bogatą szatą roślinną oraz jej najbardziej rozpoznawalnym gatunkiem, ciemiernikiem zielonym
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (wiosenne geofity), maj (czosnek), jesień (przebarwiające się liście)