Jeziorko Daisy
19 listopada 2018Niewielki ale bardzo malowniczy rezerwat na Pogórzu Wałbrzyskim, powołany dla ochrony ze względów naukowych i dydaktycznych nieczynnej kopalni z odsłoniętymi śladami fauny górnego dewonu oraz dla zachowania cennych siedlisk żyznej buczyny z licznymi stanowiskami rzadkich i chronionych roślin, w tym kilku gatunków storczyków (kruszczyki, buławniki, gnieźnik leśny).
Typ ochrony: leśny, geologiczny
Data utworzenia: 1998
Powierzchnia: 7,11 ha
Powiat: Świdnicki
Gmina: Świdnica
Nadleśnictwo: Świdnica
Położenie: Rezerwat położony jest na wysokościach ok. 375-415 m n.p.m. w południowej części Pogórza Wałbrzyskiego w Sudetach Środkowych, pomiędzy górami Witosz (459 m n.p.m.) i Chłodnik (370 m n.p.m.). Dokładniej w środkowej części kompleksu leśnego rozciągającego się pomiędzy miejscowościami Witoszów Górny, Mokrzeszów i wałbrzyską dzielnicą Lubiechów. Obejmuje wydzielenia: 138k; 147d,f,g w obrębie nadleśnictwa Świdnica.
Budowa: Obiekt zbudowany jest ze skał górnego dewonu składających się z warstw mułowców, pyłowców i piaskowców drobnoziarnistych z soczewami wapieni, wśród których najważniejsze były górnodewońskie wapienie rafowe. Powstają one w płytkich morzach o temperaturze przynajmniej 20°C. Występowanie tego typu skał dowodzi, że w okresie dewońskim w tym regionie istniało płytkie, tropikalne morze, w którym tętniło życie. Pozostałościami po tych stworzeniach są liczne odciski i skamieniałości morskiej fauny, m.in. liliowce, ramienionogi, koralowce, małże, szkarłupnie, gąbki, ślimaki i jamochłony. Poza wapieniem stwierdzono tu także margle, łupki mułkowe i szarogłazy. Efektem występowania wapienia jest pokopalniane jezioro o eliptycznym kształcie, które powstało po zalaniu niecki kamieniołomu. Powierzchnia jego lustra wynosi około 0,66 ha i osiąga miejscami głębokość do 23 m. Ze względu na zasilanie głównie opadami atmosferycznymi, poziom wody jest zmienny, zależnie od rocznych ilości opadów. Ściany skalne nad lustrem wody są strome, o dużym kącie nachylenia. Miejscami występuje ryzyko osunięcia się fragmentów ścian, częściowo spowodowane rozsadzaniem przez korzenie roślinności zarastającej brzegi jeziora. Wokół zbiornika, szczególnie od strony północnej i wschodniej zlokalizowane są dodatkowo niewielkie wyrobiska po działalności wydobywczej.
Roślinność: Stosunkowo zróżnicowana. Inwentaryzacje na terenie rezerwatu wykazały występowanie około 180 gatunków roślin, z czego 172 to gatunki wyższe (nago- i okrytozalążkowe, paprotniki), pozostałe 8 zaś to mszaki (wątrobowce i mchy). Wg innej wersji roślinność rezerwatu wynosi 231 gatunków (Klimko 2001). W większości jest to mozaika gatunków nizinnych i podgórskich. Jest tu niewiele gatunków górskich, których stwierdzono zaledwie 6 (nerecznica górska, jodła pospolita, starzec Fuchsa, starzec gajowy, przenęt purpurowy i kostrzewa leśna). Mimo że rezerwat obejmuje siedliska leśne notuje się duży udział roślin światłolubnych, segetalnych i ruderalnych. Ze względu na przeobrażenia związane z ludzką działalność, występuje tutaj częściowo zniekształcony układ siedlisk, w których dominujące są sztuczne nasadzenia drzew o charakterze mozaiki (buk, modrzew europejski, jesion wyniosły i świerk pospolity) z ubogim runem leśnym składającym się głównie na mchy, trawy i paprocie. Najcenniejszym siedliskiem rezerwatu jest żyzna buczyna górska (Dentario glandulosae-Fagenion), częściowo mająca cechy buczyn storczykowych, jednak ze względu na silne przeobrażenie środowiska, nie jest możliwe dokładne stwierdzenie czy owe siedlisko tu występowało. buczyna zajmuje głównie wyżej położone fragmenty oraz stoki opadające ku zbiornikowi. Drzewostan zdominowany jest głównie przez buka pospolitego z dużym udziałem klonu jawora i lipy drobnolistnej. Gatunki te notowane są także w dobrze rozwiniętej warstwie podszytu, na którą składają się także inne gatunki jak klon zwyczajny i jarząb pospolity. W runie leśnym dominuje przytulia wonna, żankiel zwyczajny, zawilec gajowy i czyściec leśny, przy udziale wielu innych gatunków typowych w lasach bukowych jak wawrzynek wilczełyko, przylaszczka wiosenna, kopytnik pospolity, konwalia majowa, łuskiewnik różowy i pierwiosnek wyniosły. Notowane są także storczyki: kruszczyk szerokolistny, buławnik mieczolistny i buławnik wielkokwiatowy. Ten ostatni jest gatunkiem bardzo rzadkim w regionie.
W niższych położeniach rozpościerają się płaty grądu środkowoeuropejskiego (Galio-Carpinetum), którego drzewostan buduje głównie klon jawor, klon zwyczajny i lipa drobnolistna z udziałem buka pospolitego, jesionu wyniosłego i brzozy brodawkowatej. Dobrze rozwinięta warstwa podszytu zbudowana jest z podrostów wyżej wymienionych gatunków drzew z dużym udziałem krzewów, m.in. leszczyna pospolita, bez czarny i trzmielina pospolita. W runie leśnym dominują gatunki siedlisk żyznych m.in. przytulia wonna, zawilec gajowy, gajowiec żółty, podagrycznik pospolity, bluszcz zwyczajny, gnieźnik leśny, lilia złotogłów, wilczomlecz słodki oraz liczne fiołki (fiołek wonny, Rivina, kosmaty i leśny). Pierwotnie było to prawdopodobnie dominujące siedlisko w obszarze rezerwatu i najbliższej okolicy. Oprócz gatunków typowo leśnych, notuje się wokół wydeptywanych ścieżek, wapienników i brzegów zbiornika gatunki roślin ruderalnych i synantropijnych, które w większości zostały zawleczone w okresie działalności wyrobiska oraz w obecnych czasach wzmożonej turystyki. Wśród najbardziej pospolitych gatunków wyróżnia się niecierpek drobnokwiatowy i nawłoć późna, które są gatunkami inwazyjnymi.
Inne: Pozostałością po zakończonej w 1870 r. działalności górniczej są dwa okazałe wapienniki ulokowane po wschodniej części zbiornika. Są one jednymi z kilku obiektów budowlanych powstałych na terenie wokół jeziorka. Po zalaniu wyrobiska powstało tutaj wyjątkowo urokliwe miejsce, w którym zakochała się słynna w regionie księżna Daisy (właściwie Maria Teresa Hochberg von Pless). W celu częściowego zagospodarowania terenu, jeden z wapienników został przebudowany na niewielki domek myśliwski, który obecnie bardzo niszczeje. Z jego baszt rozpościerał się widok na szmaragdową taflę jeziorka. Szczególnie atrakcyjną wizualnie w okresie wegetacji roślin oraz jesienią, gdy liście mienią się kolorami złota i czerwieni. Poza przebudowaniem wapiennika, usypano tu niewielki staw rybny, z którego poprowadzono kamienne koryto prowadzące prosto do jeziora. Wpadająca do niego woda zamieniała się w wodospad. Obiekt obecnie uległ naturalizacji i praktycznie nie są widoczne po nim żadne ślady.
Do rezerwatu prowadzi kilka szlaków, m.in. zielony (zamków piastowskich, z Książa do Zagórza Śląskiego) i żółto-niebieski (Ułanów Legii Nadwiślańskiej, ze Świdnicy do zamku Książ) oraz liczne leśne szlaki i dukty. Od strony północnej utworzono oficjalne wejście, składające się z drewnianej bramy i tablic informacyjnych. W czerwcu warto w tym miejscu zwrócić uwagę na licznie kwitnące gnieźniki leśne.
Zagrożenia: Stosunkowo duże. Rezerwat charakteryzuje bardzo zaburzony układ naturalnych siedlisk, które są obecnie w stadium regeneracji i naturalizacji. Procesy te utrudniają licznie tu występujące gatunki pochodzenia obcego oraz rośliny segetalne, w tym liczna grupa roślin światłolubnych (łąkowe, okrajkowe, murawowe i zbiorowisk dywanowych) stanowiąca niemal 30% wszystkich gatunków w rezerwacie, choć siedliska nieleśne obejmują znikomy fragment, głównie wokół jeziora, niektórych ścieżek i zabudowań. Dodatkowym zagrożeniem jest silna presja turystyczna. Jeziorko Daisy jest jednym z popularniejszych miejsc w okolicy, chętnie odwiedzane przez turystów i okolicznych mieszkańców. Efektem tego jest stosunkowo duże zaśmiecenie rezerwatu a także liczne akty wandalizmu w postaci niszczenia izby myśliwskiej (uszkadzanie elementów, malowanie napisów) i rozpalania ognisk do których zbierany są okoliczne gałęzie i konary.
Wrażenia osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Rezerwat jest bardzo niewielki, jednak zapewnia dużo wrażeń zarówno ze względu na piękne krajobrazy, jak i stosunkowo duże bogactwo przyrodnicze. Teren bardzo wyróżnia się pośród ubogich lasów świerkowych i kwaśnych buczyn, które dominują w okolicznym kompleksie leśnym. Ciekawe rośliny w większości rosną tuż przy szlaku, w tym storczyki przylaszczki i wawrzynki. Dodatkowo widok na zielononiebieską taflę jeziora także pozostaje na długo w pamięci. Niestety wizyta pozostawia także lekki niesmak z powodu licznych aktów wandalizmu jakie można zauważyć na miejscu. Sprejami pomazany jest nie tylko budynek myśliwski ale także wapienniki, odsłonięcia skalne ale nawet i drzewa. Dodatkowo w okolicy widać ślady ognisk, do których używa się gałęzi i konarów z runa rezerwatu, które miały stanowić element naturalnego cyklu rozkładu biomasy. Do rezerwatu najlepiej udać się na przełomie maja i czerwca, kiedy przypada szczyt kwitnienia tutejszych roślin oraz jesienią, gdy liście drzew przybierają złotawy kolor.
BIBLIOGRAFIA
- Liberacka i inni, Rezerwaty przyrody województwa dolnośląskiego, Wrocław: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2017, ISBN 978-83-64233-26-5, OCLC 995458161.
- Migoń P., Szczęśniak E. 2000. Plan ochrony rezerwatu przyrody „Jeziorko Daisy” koło Mokrzeszowa na lata 2000-2020.
- Misiewicz B. 1990. Roślinność otoczenia Jeziorka Daisy na południe od Mokrzeszowa. – Zakład Systematyki i Fitosocjologii, Instytut Botaniki, UWr. Mscr. pracy magisterskiej, 87 ss.
- Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 21 grudnia 1998 r. (Dz. Urz. Nr 161, poz. 1089)
- Szczęśniak E. 2004. Vascular plant flora and vegetation of the nature reserve “Jeziorko Daisy” lake near Mokrzeszów (Pogórze Wałbrzyskie Foothills). Acta Botanica Silesiaca 1: 71–83.
