Krokusy w Górzyńcu
19 listopada 2017Niezwykły, drobny rezerwat powołany dla ochrony śródleśnej polany stanowiącej jedno z kilku znanych stanowisk krokusów w polskiej części Sudetów. Mimo, że badania dowodzą o antropogenicznym pochodzeniu szafranowej populacji, obszar jest nieprzerwanie chroniony od ponad pół wieku. Oprócz krokusów rośnie tu wiele innych rzadkich lub chronionych roślin (arnika górska, podrzeń żebrowiec, wawrzynek wilczełyko).
Typ ochrony: florystyczny
Data utworzenia: 1962
Powierzchnia: 3,9 ha
Powiat: Jeleniogórski
Gmina: Stara Kamienica
Nadleśnictwo: Szklarska Poręba
Położenie: Rezerwat znajduje się na północnym zboczu Grzbietu Wysokiego w paśmie Gór Izerskich w Sudetach Zachodnich, około 1,5 km na północ od Szklarskiej Poręby. Obszar położony jest w zakresie wysokości 620-650 m n.p.m. na przecięciu Drogi Rezerwatowej i Drogi na Kasztana, ta druga wyznacza jednocześnie południową granicę rezerwatu. Obszar obejmuje oddział leśny 189h w nadleśnictwie Szklarska Poręba.
Budowa: Podłoże zbudowane jest z granitognejsów i skał metamorficznych. Całość należy do bloku karkonosko-izerskiego. Większa część rezerwatu zarośnięta jest lasem.
Flora: Umiarkowanie zróżnicowana, ogólnie w granicach terenu stwierdzono występowanie około 171 gatunków roślin i 13 gatunków mchów. Rezerwat powstał głównie dla ochrony krokusa (szafranu) wiosennego. W kraju szafrany występują na Podhalu (szafran spiski) oraz na kilku izolowanych stanowiskach w Górach Izerskich, w tym populacja chroniona w rezerwacie, która znana była już w 1811 roku. Najprawdopodobniej nie są one naturalnym składnikiem tutejszych łąk, albowiem przywędrowały wraz z ludzkim osadnictwem, gdzie okoliczni mieszkańcy sadzili bulwy krokusów w przydomowych ogrodach. Te z czasem ulegały zdziczeniu i samorzutnie rozsiewały się po najbliższej okolicy. Istnienie stabilnych i licznych populacji od ponad dwóch wieków, świadczy o pełnej aklimatyzacji do panujących tutaj ciężkich, górskich warunków.
Większość obszaru rezerwatu zarósł las mieszany, sklasyfikowany jako kwaśna buczyna górska (Luzulo luzuloidis-Fagetum) z bukiem i świerkiem jako gatunkami dominującymi oraz mniejszym udziałem innych drzew (brzoza brodawkowata, klon jawor). Runo leśne jest stosunkowo ubogie. Dominują w nim paprocie, trawy i liczne mchy. Na niewielkich bezleśnych obszarach zachował się bardzo rzadko notowany płat sudeckiej łąki wszewłogowej (Meo-Festucetum), zbiorowiska znanego w Polsce tylko z Sudetów Zachodnich. Łąka ta słynie z licznej populacji krokusów wiosennych, głównego przedmiotu ochrony rezerwatu. Dodatkowo warto odnotować występowanie w siedlisku rzadkiej wszewłogi górskiej, która w Polsce notowana jest tylko z Sudetów. Oprócz krokusów na łące oraz ogólnie w całym rezerwacie notuje się wiele rzadkich i cennych roślin, m.in. arnika górska, goryczka trojeściowa, dziewięćsił bezłodygowy, wawrzynek wilczełyko, podrzeń żebrowiec, śledziennica naprzeciwlistna, kukułka plamista, orlik pospolity i fiołek trójbarwny a także ostrożeń dwubarwny, który jest ujęty na liście roślin zagrożonych w Karkonoszach i Górach Izerskich.
Florę mchów reprezentuje m.in. płonnik pospolity, fałdownik nastroszony, torfowiec nastroszony i torfowiec błotny.
Fauna: Obecnie nie ma sporządzonej dokładnej inwentaryzacji tutejszej fauny. Rezerwat położony jest w ogromnym kompleksie leśnym oraz jest na tyle mały iż spotykane tam zwierzęta stanowią raczej tymczasowych gości aniżeli stały element. Śródleśna polana jest miejscem, które często odwiedzają zarówno duże ssaki jak i okoliczna ornitofauna.
Zagrożenia: Umiarkowane pod warunkiem regularnych zabiegów pielęgnacyjnych w obrębie rezerwatu. Do największych zagrożeń należy zarastanie łąk przez młody podrost drzew i krzewów oraz ekspansywniejsze gatunki traw. Górskie łąki są szczególnie zagrożone przez naturalną sukcesję leśną. Powstały one głównie dzięki ekstensywnemu wypasowi owiec, który był bardzo rozpowszechniony przed epoką uprzemysłowienia rolnictwa. W dzisiejszych czasach owce nie są wypasane w Górach Izerskich, ten rodzaj hodowli ostał się głównie na Podhalu i w Bieszczadach, gdzie stanowi ważny element ochrony biotopów łąkowych. Dzięki temu szafran spiski jest na Podhalu w miarę częstym akcentem (w Dolinie Chochołowskiej łany krokusów liczą setki tysięcy kwitnących egzemplarzy).
Drugim zagrożeniem może być wzmożony ruch turystyczny. W rezerwacie jest wyraźnie wytyczona ścieżka do zwiedzania, ograniczona płotkiem, jednak niektórzy „miłośnicy” roślin zechcą przejść przez płot dla lepszych widoków lub lepszego ujęcia i mogą podeptać wyrastające z ziemi krokusy oraz uszkodzić młode pędy innych chronionych geofitów, które w tym okresie są dopiero w pączkach, łatwych do przeoczenia i zdeptania. Krokusy w Górzyńcu są jedynym rezerwatem w najbliższej okolicy, zlokalizowanym obok dwóch dużych ośrodków turystycznych (Szklarska Poręba i Piechowice). Może to powodować wzmożony ruch, szczególnie w okresie kwitnienia krokusów. Widowisko to jest stosunkowo dobrze znane w tej części Sudetów i zachęca wiele osób do zwiedzania rezerwatu.
Inne: Liczbę kwitnących egzemplarzy szacuje się na około tysiąc, z tablicy informacyjnej ustawionej przed rezerwatem, można wyczytać, że w 1999 roku naliczono 1350 osobników, z czego zdecydowana większość stanowiły okazy kwitnące. Istnieją podejrzenia, że szafran wiosenny mógł być w przeszłości znacznie częstszym elementem łąk w Sudetach Zachodnich. Obecna populacja na niewielkim skrawku śródleśnej łąki może być pozostałością po dawniej rozciągających się w tej okolicy rozległych powierzchniach pastwisk, łąk i nieużytków.
