Wodospad Wilczki

Wodospad Wilczki

18 stycznia 2021 Wyłączono przez admin

Rezerwat powołany ze względu na wysokie walory krajobrazowe i przyrodnicze. Stanowi on bardzo niewielki obszar chroniony, który obejmuje imponujący wodospad wraz z malowniczym wąwozem o stromych ścianach. Całość porastają dobrze wykształcone jaworzyny oraz jedne z najlepiej rozwiniętych zbiorowisk roślinności naskalnej w tej części Sudetów. W runie leśnym występują łany miesiącznicy kwitnącej na bladofioletowy kolor oraz liczne kępy paproci, mchów i wątrobowców. 


Typ ochrony: krajobrazowy

Data utworzenia: 1958

Powierzchnia: 2,75 ha

Powiat: Kłodzki

Gmina: Bystrzyca Kłodzka

Nadleśnictwo: Międzylesie


Położenie: Rezerwat obejmuje widowiskowy wodospad w dolinie potoku Wilczka, ulokowany w zachodniej części Masywu Śnieżnika w Sudetach Wschodnich, dokładniej odcinek doliny na wysokości 530-590 m n.p.m. w początkowej części miejscowości Międzygórze. Całość zlokalizowana jest na terenie Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego i obejmuje oddział leśny 146 a,b,c,d,h,n,p nadleśnictwa Międzylesie. Jest to jeden z najmniejszych rezerwatów w województwie.

Budowa: Potok wilczka na omawianym odcinku tworzy wąską i malowniczą dolinę wciskającą się pomiędzy stoki góry Toczek od północy (713 m n.p.m.) i Jawornica (769 m n.p.m.) od południa. Występujące tu skały stanowią głównie gnejsy gierałtowskie w metamorfiku Lądka i Śnieżnika. Są to szare gnejsy migmatyczne  o budowie równo – i drobnoziarnistej składające się z silnie sfałdowanych, kilkumilimetrowych warstewek o równoległym ułożeniu i barwie białej, różowej lub czerwonej. Warstewki te są rozdzielone ciemnymi laminami bogatymi w biotyt. Całość tworzyła się w warunkach wysokiego ciśnienia i temperatury na dużych głębokościach, czego dowodem są wąskopromienne zafałdowania warstewek ulegające deformacjom pod wpływem tychże czynników. Proces ten określany jest jako migmatyzacja (ultrametamorfizm), powodujący powstanie wtórnego stopu magmowego, kiedy to skały magmowe ulegają ponownemu stopieniu. Sam wodospad i kanion zostały uformowane w miejscu kontaktu gnejsów z łupkami metamorficznymi.

Potok Wilczka drążąc skały gnejsowe na opisywanym fragmencie doliny utworzył płytki i krótki kanion. Geneza samego wodospadu jest bezpośrednio powiązana z systemem trzeciorzędowych uskoków. W miejscu tym doszło do dyslokacji poprzecznej lub skośnej, która lekko „przesunęła” jedne skały względem drugich tworząc niewielki uskok. W miejscu tych płynący potok utworzył kaskadę, początkowo niewielką, jednak wraz z upływem tysięcy lat następowała tu systematyczna erozja wsteczna, gdzie spadająca woda stopniowo wymywała skałę. Proces ten prowadzi do cofania się progów w korycie potoku i rozcinania (poszerzania) doliny, a przez to najczęściej do wydłużania doliny w górę rzeki. Dzięki temu koryto potoku systematycznie rosło na wysokość a spadająca z coraz większej wysokości woda uderzała z większą mocą na dno przyśpieszając erozję. Proces ten mechanicznie podmywał skały u podnóża i usuwał odpadły rumosz skalny powiększając dolinę i prowadząc do cofania się progów w korycie rzecznym. Usuwanie miększego i drobniejszego materiału uwidoczniło rozległe głazowiska usytuowane wzdłuż całego potoku, które miejscami przybierają formę wielkich bloków. Podobna sytuacja dotyczy stoków, gdzie w czasie erozji odsłoniły się monumentalne i efektowne ściany w postaci urwisk, baszt i innych formacji skalnych o kaskadowej budowie.

Głazy w potoku mają różne pochodzenie, które rozpoznajemy po ich kształcie. Głazy o zaokrąglonych krawędziach zostały przetransportowane przez wodę. W czasie transportu ocierały się o inne kamienie powodując ścieranie się krawędzi i ich zaokrąglenie. Bloki o ostrych i kanciastych bokach nie zostały toczone przez wodę. Są one odłamkami skalnymi, które uległy oderwaniu od skały macierzystej w czasie erozji wstecznej. Bezpośrednio pod wodospadem znajduje się rozległy kocioł eworsyjny o głębokości 2 m (pierwszego pomiaru dokonali pruscy oficerowie, nurkując już w 1834 r.). Charakterystyczna struktura tego basenu powstała w podatnych na erozję skałach z łupka łyszczykowego. Opadająca z kaskady woda, na wskutek pionowego opadania wytwarzała wiry wodne niosące drobniejszy materiał skalny, który powoli i stopniowo ścierał wierzchnie warstwy skały tworząc rozległą misę.

Wodospad w rezerwacie mierzy 22 m wysokości i jest drugim co do wysokości wodospadem w polskiej części Sudetów. Warto dodać, że do 1997 r. obiekt ten był wyższy o 5 m, co stawiało go na pierwszym miejscu co do wysokości. Okazało się, że te kilka dodatkowych metrów powstało na wskutek ingerencji człowieka. Wody potoku zostały sztucznie spiętrzone w postaci progu wodnego, zamaskowanego i zapomnianego na wiele dekad. W czasie powodzi tysiąclecia intensywnie napierająca woda zmyła wybudowany próg przywracając prawdziwą wysokość wodospadu. W jeszcze wcześniejszych podaniach, przed 1945 r. wzmiankowana była wysokość sięgająca nawet 30 m. W górnej części wodospad mierzy ok. 3 m szerokości. Poniżej progu wodnego rozpościera się prostolinijny kanion o długości 150 m i szerokości 10 m, który jest otoczony 40 m wysokości ścianami skalnymi o bogatej rzeźbie w postaci licznych wnęk, półek skalnych, grzęd i pionowych urwisk. Zimą wokół kaskady tworzy się efektowny lodospad. Warto także wspomnieć widowiskową Basztę nad Wodospadem, która ulokowana jest przy północno-zachodnim fragmencie rezerwatu obok wejścia. Jest to masywna skała gnejsowa wznosząca się na wysokość około 10 m o bogatej rzeźbie z licznymi pęknięciami i wpukleniami.


Roślinność: Stosunkowo bogata biorąc pod uwagę niewielkie rozmiary rezerwatu. Inwentaryzacje przyrodnicze wykazały występowanie 84 gatunków roślin naczyniowych, 22 gatunki wątrobowców i 46 gatunków mchów. Większość z prezentowanej roślinności występuje w trzech siedliskach, z których za najbogatszy florystycznie uznawana jest górska jaworzyna miesięcznicowa (Lunario-Aceretum). Siedlisko leśne występuje na stromych stokach kanionu, gdzie roślinność wykształciła się na płytkim i skalistym podłożu. Dzięki obecności wodospadu oraz usytuowaniu w głębokiej dolinie panuje tutaj chłodny i wilgotny klimat, nawet w bardzo upalne dni. Drzewostan jest bogaty gatunkowo, składa się na dorodne okazy lipy szerokolistnej, jesionu wyniosłego i klonu jawora z domieszką buka pospolitego, jodły pospolitej i świerka pospolitego. Domieszkowe drzewa przeważnie pochodzą z sąsiadujących z rezerwatem siedlisk. Ze względu na płytką warstwę podłoża, wiele drzew jest przewracanych w czasie silniejszych wiatrów. Dzięki temu w runie zalega bardzo dużo martwego i butwiejącego drewna, które zasiedlają liczne mchy, grzyby, prosty i śluzowce. Runo leśne obejmuje liczne gatunki charakterystyczne dla tego siedliska jak paprotnik kolczysty, paprotka zwyczajna, czerniec gronkowy, gajowiec żółty, marzanka wiosenna, kokoryczka okółkowa, kopytnik pospolity, niecierpek pospolity i żywiec bulwkowaty. Wśród rzadkich lub chronionych roślin występuje modrzyk górski, lilia złotogłów i pierwiosnka wyniosła. Do bardziej charakterystycznych roślin należy miesiącznica trwała, takson diagnostyczny dla siedliska, która miejscami tworzy rozległe jednolite gatunkowo płaty.

Stoki od północnej strony rezerwatu są znacznie dłużej i intensywniej nasłonecznione. Powoduje to szybsze wysychanie gleby i powstanie ogólnie suchszego mikroklimatu. W takich warunkach wilgociolubna jaworzyna ustępuje miejsca znacznie odporniejszej na trudne warunki siedliskowe kwaśnej buczyny podgórskiej (Luzulo luzuloidis-Fagetum). Drzewostan buduje w większości buk pospolity ze znacznym udziałem jodły i świerka. Wiele okazów drzew charakteryzuje imponująca wielkość oraz obwody pni o wymiarach pomnikowych, szczególnie w górnej części rezerwatu. Warstwa podszytu prawie nie występuje i ogranicza się do pojedynczych młodych okazów podrostu bukowego. Runo leśne jest także słabo wykształcone, ograniczone głównie do pojedynczych okazów paproci i traw. W najbardziej wilgotnych fragmentach występują kępy marzanki wonnej, przenętu purpurowego oraz żywca dziewięciolistnego.


Rozległe powierzchnie skalne ulokowane w chłodnym i wilgotnym mikroklimacie spowodowały, iż wykształciły się tutaj jedne z największych i najlepiej rozwiniętych zbiorowisk naskalnych w tej części Sudetów. W miejscach cienistych notuje się roślinność zbiorowiska ścian skalnych i urwisk krzemianowych ze zbiorowiskami ze związku Androsacion vandellii, które obejmują roślinność naskalną porastającą liczne powierzchnie. W miejscach kaskadowo wytworzonych półek, gdzie możliwe jest nagromadzenie znacznej ilości podłoża, występuje nawet roślinność przenikająca z jaworzyny i buczyny tworząc całe murawy naskalne. Siedlisko najlepiej wykształciło się od strony północnej na niemal zawsze ocienionych urwiskach skalnych. W miejscach tych skały bywają wilgotne przez znaczną część dnia, nawet w okresie letnich upałów. Roślinność naczyniowa często egzystuje bezpośrednio na warstwie mszaków dających, oprócz miejsca do zakorzenienia się, także stosunkowo korzystny rezerwuar wody w okresie opadów atmosferycznych. Na powierzchniach siedliska zidentyfikowano liczne gatunki paproci oraz mchów, wątrobowców i wielu roślin kwiatowych, w tym rzadki w skali regionu fiołek dwukwiatowy występujący na bogatych florystycznie półkach skalnych gromadzących znaczną ilość podłoża. Do najważniejszych roślin należy nerecznica szerokolistna paprotka pospolita, paprotnica krucha, nerecznica samcza, zachyłka oszczepowata, szczyr trwały oraz bardzo liczny gatunek inwazyjny – niecierpek drobnokwiatowy. Na stokach o odsłonie południowej występują głównie trawy (kostrzewa leśna) oraz pojedyncze roślin, m.in. jastrzębce i paprotka pospolita.

Cechą charakterystyczną rezerwatu jest wybitnie bogata flora mszaków i wątrobowców, w tym gatunki chronione. Odnotowano występowanie takich gatunków wątrobowców jak nowellia krzywolistna (Nowellia curvifolia), skosatkazanokcicowata (Plagiochila asplenioides), miechrza wycięta (Marsupella emarginata, widlik podwójny (Metzgeria conjugata), parzoch sercowaty (Porella cordaeana). W przypadku mchów stwierdzono m.in.: torfowiec frędzlowany (Sphagnum imbriatum), widłoząb miotłowy (Dicranum scoparium), bielistka siwa (Leucobryum glaucum), gładysz paprociowaty (Homalia trichomanoides), tujowiec tamaryszkowaty (Thuidium tamariscinum) i fałdownik nastroszony (Rhytidiadelphus squarrosus). Większość omawianych tu gatunków występuje w na wilgotnych siedliskach naskalnych lub w jaworzynie, tylko nieliczne gatunki stwierdzono w suchych płatach buczyny (np. bielistka).

Fauna: Fauna rezerwatu nigdy nie była przedmiotem badań oraz nie stanowiła większego zainteresowania. Było to spowodowane głównie niewielką powierzchnią rezerwatu obejmującego strome i nieprzychylne urwiska ulokowane w miejscu o bardzo dużym ruchu turystycznym. Wszystko to powoduje, że w rezerwacie praktycznie nie występują ssaki i ptaki. Do stosunkowo bogatych może być zaliczana fauna bezkręgowców w postaci licznych owadów, pajęczaków i mięczaków. Warto nadmienić, że rezerwat był pierwszym miejscem opisania muchówki z gatunku Acanthocnema nigrimana. Do niedawna miejsce to uznawane było także za jedyne znane krajowe stanowisko przedstawiciela rodziny cuchnicowatych Scatophagidae, gatunku związanego siedliskami wodospadowymi.


Inne: Rezerwat Wodospad Wilczki należy do najlepiej zagospodarzonych rezerwatów w województwie, który miejscami bardziej przypomina park rozrywki aniżeli dziką ostoję przyrody. Pierwsze wzmianki o tym miejscu pochodzą z 1781 r. kiedy to dokonano opisu wodospadu przez H.Reissera. Od XVIII w obszar stawał się miejscem coraz bardziej popularnym, którego popularność systematycznie rosła wraz z rozwojem tutejszej miejscowości wypoczynkowej. W obecnych czasach rezerwat posiada bardzo rozbudowaną infrastrukturę w postaci:

  • mostu przebiegającego bezpośrednio nad wodospadem
  • serii balkonów i tarasów zamontowanych po obu stronach kanionu umożliwiając podziwianie wodospadu z niemal każdej strony
  • trasy wytyczonej wzdłuż rezerwatu składająca się z serii schodów zabezpieczonych barierkami
  • ekranu LCD umieszczonego przy wejściu od strony głównej drogi, gdzie pokazywany jest wodospad wraz ze slajdami innych fragmentów doliny
  • ciągu pieszego wraz z barierkami poprowadzonego wzdłuż prawobrzeżnej części potoku powyżej wodospadu
  • serii tablic dydaktycznych opisujących przyrodę rezerwatu, nadleśnictwa i okolicy, które są zamontowanie w kilku miejscach ścieżki

Mimo popularności, przez obiekt przebiega tylko jeden szlak turystyczny. Jest to szlak czerwony tzw. Główny Szlak Sudecki im. M. Orłowicza poprowadzony ze schroniska „Na Iglicznej” w kierunku Śnieżnika i tamtejszego schroniska. W bezpośredniej okolicy biegnie także szlak niebieski, zielony i żółty oraz dwie ścieżki przyrodnicze łączące rezerwat z niemal każdym fragmentem Masywu Śnieżnika.

Zagrożenia: Umiarkowane. W rezerwacie przyrody nie odnotowuje się obecnie poważniejszych zagrożeń, ze względu na niewielką powierzchnię oraz przedmiot ochrony obejmujący głównie wartości krajobrazowe aniżeli przyrodnicze. Występujące tu liczne stromizny zniechęcają do poruszania się poza wytyczoną ścieżką, dodatkowo zamontowanie barierek kanalizuje ruch turystyczny uniemożliwiając w praktyce schodzenie z wytyczonego traktu. Do poważniejszych zagrożeń należy ogólne zanieczyszczenie środowiska, w tym wód potoku oraz powietrza. Jest to szczególnie groźne dla porostów, organizmów bardzo wrażliwych na zanieczyszczenia pojawiające się w środowisku naturalnym. Prace badawcze prowadzone na terenie rezerwatu wykazały spadek liczby gatunków porostów, w tym zagrożonych w skali kraju jak Buellia leptocline, Collema laccidum, Dermatocarpon luridum, Ionaspis chrysophana i Verrucaria aquatilis. Do innych elementów zagrażających przyrodzie rezerwatu należą gatunki inwazyjne, w tym niecierpek drobnokwiatowy pojawiający się w runie jaworzyny i na półkach skalnych. Gatunek ten bardzo szybko opanowuje nowe tereny wypierając rodzimą roślinność.

Wrażenia osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Rezerwat obejmuje jedną z najbardziej malowniczych dolin górskich w polskiej części Sudetów, gdzie możemy podziwiać widowiskowy wodospad opadający z równie wysokich urwisk skalnych. Całość porośnięta jest wybitnie dobrze zachowanymi jaworzynami oraz zbiorowiskami roślinności naskalnej. Szczególnie w oczy rzucają się dorodne okazy jaworów, buków i lip występujące w rezerwacie, niejedno drzewo ma tutaj wymiary pomnikowe. Niestety poza walorami przyrodniczymi, bardzo w oczy rzuca się tutaj element ludzki. Sam rezerwat zaczyna bardziej przypominać park rozrywki z mnóstwem barierek, schodków a ostatnio nawet z kolorowymi podświetleniami i ekranem LCD. Jest to poniekąd zrozumiałe. Wodospad należy do jednego z najchętniej odwiedzanych tworów przyrodniczych na Ziemi Kłodzkiej. Liczne przepaście i stromizny wymusiły stworzenie odpowiedniej infrastruktury zapobiegającej nieszczęśliwym wypadkom. Na szczęście barierki, tarasy a nawet sam mostek są w miarę dobrze wkomponowane i nie psują aż tak bardzo ogólnego krajobrazu tego miejsca. Umożliwiają one podpatrzenie nie tylko wodospadu ale także otaczającej go roślinności naskalnej, która bez infrastruktury byłaby w większości niedostępna.


Informacje praktyczne:

  • bardzo dobry dojazd, rezerwat znajduje się przy głównej drodze Międzygórza, gdzie stworzono sieć parkingów. Parkingi położone najbliżej wodospadu są w większości płatne
  • teren ma dobrze rozwiniętą infrastrukturę umożliwiającą podziwianie tego miejsca dla niemal każdej osoby, w tym dzieci i osób starszych
  • w bezpośredniej okolicy nie występują inne obszary chronione, najbliższe to pozostałe rezerwaty parku krajobrazowego (Śnieżnik Kłodzki, Jaskinia Niedźwiedzia, Nowa Morawa, Puszcza Śnieżnej Białki)
  • w miejscowości występuje pięć pomników przyrody (jodła, buk, klon pospolity, żywotnik olbrzymi, daglezja zielona). Wg map na północny-zachód od rezerwatu rośnie także pomnikowy buk i jodła, jednak nie występują one w oficjalnych spisach pomników. Być może drzewa już nie istnieją
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: maj-czerwiec (jaworzyny), październik (przebarwiające się liście). Sam wodospad prezentuje się praktycznie cały rok, niezależnie od sezonu