Arnika górska

ARNIKA GÓRSKA  (Arnica montana)

Astrowate (Asteraceae)

Okres kwitnienia: VI-VII

Występowanie: Gatunek europejski występujący głównie w środkowej i północnej części kontynentu. Zwarty zasięg obejmuje głównie tereny górskie (Alpy, Karpaty, Sudety) a także obszar krajów środkowoeuropejskich (Niemcy, Polska, Czechy, Słowacja, Austria), południowej Skandynawii, płw. Jutlandzki i zachodnie regiony Europy Wschodniej (Białoruś, Litwa). Rozproszone stanowiska notowane w głównie w Europie Zachodniej (Francja, Hiszpania, Portugalia). W Polsce gatunek posiada dwa skupiska stanowisk obejmujące regiony północno-wschodnie (Podlasie, Suwalszczyzna, Mazury, Warmia) oraz południowo-zachodnie (Dolny Śląsk z Sudetami). Poza tym stwierdzona na kilku pojedynczych lokacjach w innych regionach (Bieszczady, Ponidzie, południowa Wielkopolska, Opolszczyzna, Pomorze). Chroniona w kilku parkach narodowych (Białowieski, Bieszczadzki, Karkonoski, Biebrzański, Gór Stołowych) i niektórych rezerwatach Podlasia oraz Mazur.

Na Dolnym Śląsku jest to gatunek rzadki, stwierdzony przede wszystkim w Sudetach i Borach Dolnośląskich, gdzie jednak liczba stanowisk znacząco spadła w ciągu ostatniego półwiecza. Do obszarów o największej liczbie stanowisk należą m.in. Karkonosze (Polana, Czarny Kocioł Jagniątkowski), Rudawy Janowickie (Trzcińskie Mokradła, Rędziny, Ogorzelec), Góry i Pogórze Orlickie (Kozia Hala, Zieleniec, Zimne Wody), Góry Stołowe (Łężyce, Pasterka), Góry Izerskie i Góry Kamienne. Chroniona w obu parkach narodowych i kilku rezerwatach (Torfowiska Doliny Izery, Krokusy w Górzyńcu).

Gatunek o dosyć szerokim spektrum siedliskowym i świetlnym. Występuje zarówno w pełnym słońcu jak i na miejscach częściowo zacienionych, na terenach otwartych jak i w świetlistych lasach oraz w siedliskach ektonowych. Preferuje podłoże kwaśne, wilgotne lub umiarkowanie suche i ubogie w składniki odżywcze, głównie gleby bielicowe, rdzawe, brunatne lub torfowe. Roślina notowana w wielu zbiorowiskach roślinnych, które charakteryzują się kwaśnym podłożem. Przeważnie są to tereny otwarte (murawy bliźniczkowe, górskie hale, łąki konietlicowe, niskie ziołorośla, traworośla, wrzosowiska), zakrzewienia kosodrzewiny lub innych krzewów na obrzeżach torfowisk i bagien oraz tereny borów sosnowych o luźnym drzewostanie. W lasach występuje w miejscach o największym dostępnie światła, m.in. przydroża, śródleśne polany, okrajki czy wykarczowane drzewostany pod liniami wysokiego napięcia. Jest to gatunek charakterystyczny dla acydofilnych, niskich muraw bliźniczkowych z rzędu Nardetalia.

Jest to gatunek rzadki, którego areał występowania ulega stopniowemu zmniejszaniu. Do najważniejszych przyczyn należą zmiany siedliskowe, głównie z powodu nitryfikacji muraw i rozrostowi gatunków nitrofilnych wypierających arnikę oraz inne gatunki o wolniejszym wzroście. Nieracjonalna gospodarka leśna także wpływa negatywnie, gdzie kępy arniki ulegają zniszczeniom w czasie rębni a pozostałe osobniki zostają zagłuszone przez roślinność porębową, głównie trzcinnika i kępy jeżyn. Duży wpływ na zmniejszenie populacji miała także popularyzacja ziela arniki, która była masowo zbierana do celów farmaceutycznych. Obecnie gatunek objęty jest ochroną ścisłą. W Czerwonej liście roślin i grzybów Polski oraz Polskiej Czerwonej Księdze Roślin arnika została umieszczona w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia VU).