Dziewięćsił bezłodygowy

Dziewięćsił bezłodygowy

1 lutego 2021 Wyłączono przez admin

Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis)


Astrowate (Asteraceae )

Okres kwitnienia: VIII-X

Gatunek europejski, którego areał występowania obejmuje głównie tereny górskie i podgórskie ciągnące się szerokim pasem od Hiszpanii i Francji poprzez kraje śródziemnomorskie i zachodnioeuropejskie, Europę Środkową, po Rumunię i Ukrainę na wschodzie. Północną granicę zasięgu stanowią nizinne i wyżynne tereny Europy Środkowej. W Polsce gatunek o nierównomiernym rozmieszczeniu, gdzie liczne stanowiska występują głównie w obszarach wyżynnych i górskich, takich jak Sudety i ich Przedgórze, Karpaty oraz pas wyżyn południowopolskich (Wyżyna Śląska, Wyżyna Małopolska, Wyżyna Kielecka). Na obszarach nizinnych oraz w regionach wschodnich jest to gatunek bardzo rzadki posiadający nieliczne i silnie rozproszone stanowiska, głównie w obrębie Pomorza, Kujaw, północnej Wielkopolski, Warmii, Mazur oraz Lubelszczyzny. W pasie Polski Środkowej (lubuskie, łódzkie, mazowieckie) dziewięćsił praktycznie nie jest notowany. Liczne stanowiska są chronione we wszystkich górskich parkach narodowych oraz licznych rezerwatach przyrody obejmujących tereny nieleśne.

Na Dolnym Śląsku jest to gatunek umiarkowanie częsty, którego areał występowania obejmuje przede wszystkim Sudety, gdzie stanowiska są odnotowane w niemal wszystkich pasmach górskich od Pogórza Izerskiego na zachodzie po Góry Złote i Bialskie na wschodzie a także Pogórze Zachodniosudeckie i Przedgórze. Pojedyncze stanowiska podawane są z części nizinnej obejmującej Nizinę Śląską graniczącą z Sudetami oraz obszary wokół doliny Odry na wysokości powiatu wołowskiego, oławskiego i polkowickiego. Jednak brak jest obecnie danych na temat aktualnej sytuacji nizinnych stanowisk, które w dużej części mają najprawdopodobniej charakter historyczny. Gatunek jest chroniony w obu dolnośląskich parkach narodowych a także w kilkunastu rezerwatach przyrody (Głazy Krasnoludków, Krokusy w Górzyńcu, Kruczy Kamień, Przełomy pod Książem, Skałki Stoleckie) oraz nielicznych użytkach ekologicznych (Hałda Storczykowa, Stanowiska Paproci Serpentynowych w Masywie Ślęży).


Gatunek preferuje tereny otwarte o dobrym nasłonecznieniu, przeważnie na glebach piaszczysto-gliniastych, suchych lub umiarkowanie wilgotnych, kamienistych z niewielką warstwą próchniczy, przeważnie o odczynie zasadowym lub neutralnym. Jest to roślina wysokogórska, która rośnie do piętra alpejskiego, do wysokości 2800 m n.p.m. Występuje głównie na różnego rodzaju siedliskach nieleśnych jak wysokogórskie murawy, siedliska naskalne, murawy kserotermiczne, murawy galmanowe, murawy bliźniczkowe (psiary), a także murawy użytkowane ekstensywnie o niskiej runi oraz siedliska antropogeniczne jak pastwiska, obrzeża dróg i nasypów. Spotykany również w siedliskach ektonowych (obrzeża lasów i ciepłolubne zarośla). Gatunek charakterystyczny dla ciepłolubnych muraw kserotermicznych o oceaniczno-przyśródziemnomorskim typie zasięgu ze związku Bromion erecti (Mesobromion).

W latach 1946-2014 objęty ochroną ścisłą, obecnie przeniesiony do ochrony częściowej. Do głównych zagrożeń należą zmiany w siedlisku naturalnym, głównie poprzez zagospodarowywanie muraw i pastwisk (zalesiane, zaorywanie) a także nieprawidłowa gospodarka łąkarska powodująca niekorzystne zmiany w runi (przenawożenie, koszenie w nieodpowiednich terminach) a tym samym wycofywanie się rośliny z obecnie zajmowanych stanowisk. Dawniej dziewięćsił należą do gatunków chętnie zrywanych dla celów zielarskich oraz dekoracyjnych, jako że wysuszone rośliny zachowywały swój kształt i stanowiły dobry materiał na suche bukiety. Obecnie głównym procederem nie jest zrywanie a wykopywanie całych kęp do przydomowych ogródków.