Fiołek skalny

Fiołek skalny (Viola rupestris)

Fiołkowate (Violaceae)

Okres kwitnienia: (III) IV-V

Jest to gatunek szeroko rozprzestrzeniony w Eurazji, którego areał rozpościera się od Hiszpanii i Wielkiej Brytanii po strefy klimatu umiarkowanego środkowej i wschodniej Azji. Północna granica sięga południowych obszarów Skandynawii i środkowej Syberii, podczas gdy południowa dochodzi do regionów śródziemnomorskich na 39° szerokości geograficznej. W Polsce obszar występowania obejmuje wszystkie województwa, jednak jest bardzo rozproszony i nigdzie tak naprawdę nie jest to roślina częsta. Największa liczba udokumentowanych stanowisk obejmuje pas Wyżyn Południowopolskich, Kujawy oraz Śląsk.

Na Dolnym Śląsku, podobnie jak to jest w przypadku pozostałych województw, stanowiska są silnie rozproszone, przy czym największa ich koncentracja obejmuje Wał Trzebnicki (Wzgórza Trzebnickie, Wzgórza Dalkowskie), dolinę Odry na całej jej długości, Góry Kaczawskie oraz Przedgórze Sudeckie. Gatunek jest bardzo rzadki na terenach Niziny Śląskiej, Borów Dolnośląskich i pasma Sudetów. Nie występuje w wyższych położeniach Sudetów Zachodnich oraz na Ziemi Kłodzkiej. Niektóre populacje chronione są w rezerwatach przyrody lub na obszarach Natura 2000, m.in. Góra Miłek.

Jest to gatunek preferujący stanowiska jasne lub nasłonecznione, nie występuje w miejscach cienistych. Rośnie na glebach suchych, piaszczystych lub lessowych, ubogich w składniki odżywcze, wapiennych lub obojętnych (unika gleb kwaśnych), często kamienistych lub z dużym udziałem rumoszu skalnego. Spotykany w widnych lasach lub na ich obrzeżach, m.in. ciepłolubne dąbrowy, laski sosnowo-dębowe, nawapienne bory sosnowe, a także widne zarośla, półki i szczeliny skalne oraz niskie murawy o rzadkiej runi. Jest to gatunek zasiedlający także wyrobiska i kamieniołomy. Poza Polską stanowi gatunek charakterystyczny dla stepowych borów sosnowych z klasy Pulsatillo-Pinetea oraz zbiorowisk muraw kserotermicznych o charakterze kontynentalnym z rzędu Festucetalia valesiacae. Fiołek znalazł się na na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia).