Gółka wonna

GÓŁKA  WONNA (Gymnadenia odoratissima)

Storczykowate (Orchidaceae)

Okres kwitnienia: V-VIII

Wygląd: Rzadka bylina osiągająca do 50cm wysokości. Kwiaty charakterystyczne dla rodziny storczykowatych o pięciu działkach kielicha, koloru biało-różowego, mlecznego, rzadziej jasnoróżowego osadzone są gęsto na walcowatym kwiatostanie. Warżka trójklapowa, trzy górne płatki tworzą hełmik. Ostroga nitkowata, krótka, jest znacznie krótsza niż ostroga u gółki długoostrogowej co jest główną cechą odróżniającą te dwa gatunki. Wewnątrz kwiatu trzy, różowe pręciki zrośnięte z szyjką słupka w tzw. prętosłup, tylko jeden z nich jest płodny, trzy pozostałe pręciki są zmarniałe. Kwiaty przyjemnie pachnące, zawierające nektar.

Liście sztywne, równowąskie, zaostrzone na końcu, szersze u podstawy, z szarym nalotem.

Owocem jest torebka zawierająca liczne, drobne nasiona.

Występowanie: Liczne i rozproszone stanowiska w całej Europie po południową Skandynawię. W Polsce stwierdzona wyłącznie na trzech stanowiskach. W górach stwierdzona na obszarze Tatr (głownie w piętrze kosówki i halnym) oraz w Sudetach, gdzie przez kilkanaście lat uznawana była za wymarłą i ponownie potwierdzona w Małym Śnieżnym Kotle na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego (Kwiatkowski 2006). Na terenach nizinnych, odnaleziono jedno stanowisko w Puszczy Rominckiej przy granicy z Litwą.

Środowisko: Rośnie głównie w reglu dolnym i górnym oraz rzadziej w piętrze kosówki, wyłącznie na glebach zawierających węglan wapnia. Preferuje miejsca słoneczne do lekko zacienionych, przede wszystkim śródleśne polany, łąki, piargi, wilgotne szczeliny i półki skalne, brzegi strumieni.

Opis ogólny: W Polsce objęta ścisłą ochroną gatunkową, podobnie jak wszystkie rośliny z rodziny storczykowatych. Główną przyczyną ochrony jest niszczenie jej naturalnych siedlisk, zrywanie dla pięknych kwiatów oraz wykopywanie całych roślin do prywatnych ogrodów, prawdopodobnie z tych przyczyn roślina wyginęła w ostatnich latach w paśmie Sudetów.

Inne gatunki: blisko spokrewniona z nią jest gółka długoostrogowa, z którą tworzy mieszańce. Główną cechą odróżniającą rośliny jest długość ostorgi. Gółka wonna ma znacznie krótszą.