Goryczuszka orzęsiona

GORYCZUSZKA ORZĘSIONA (Gentianella ciliata)

Jest to nasza najpospolitsza goryczuszka, co wcale nie oznacza iż jest częsta. Można ją spotkać późnym latem oraz jesienią na słonecznych murawach i w widnych zaroślach, gdzie jej jaskrawo ubarwione kwiaty dobrze kontrastują z pożółkłą już runią łąkową. Gatunek ten kwitnie jako jeden z najpóźniejszych i często można go spotkać jeszcze w listopadzie. 

Goryczkowate (Gentianaceae)

Okres kwitnienia: VII-IX

Inne nazwy: Wcześniej była klasyfikowana do rodzaju goryczka (Gentiana) jako goryczka orzęsiona (Gentiana ciliata).

Występowanie: Rośnie w środkowych i południowych regionach Europy. W Polsce odnotowywana na południu, dochodząc na północy po linię Wrocław-Kielce-Zamość. Tereny występowania to głównie Sudety wraz z Przedgórzem, Nizina Śląska, pasmo Karpat wraz z Podkarpaciem, Wyżyna Śląsko-Krakowska, Wyżyna Małopolska, Wyżyna Lubelska i Roztocze. W Tatrach występuje głównie w reglu dolnym i górnym, rzadziej w piętrze kosówki. Najwyższe stanowisko znajduje się na Kopie Magury w północno-wschodniej grani Kasprowego Wierchu w Tatrach Zachodnich.  Poza tym odnotowywana w większości pasm Karpat, zarówno w Beskidach Zachodnich, Środkowych, na Pogórzu Beskidzkim i w Bieszczadach.  Oderwane stanowisko od zwartego areału karpackiego znajduje się na Podkarpaciu na Równinie Tarnobrzeskiej.

Na Dolnym Śląsku notowana głównie w górach. W Sudetach jest najczęstszą z goryczek, rozproszone ale stosunkowo liczne stanowiska znajdują się w większości pasm: Góry i Pogórze Kaczawskie, Rudawy Janowickie i Karkonosze w Sudetach Zachodnich, Góry Stołowe, Góry i Pogórze Bystrzyckie, Góry i Pogórze Orlickie w Sudetach Środkowych oraz Góry Złote, Masyw Śnieżnika z Krowiarkami i Góry Opawskie w Sudetach Wschodnich. Nielicznie na Przedgórzu i Pogórzu Sudeckim.

Chroniona w większości górskich parków narodowych (Tatrzański, Pieniński, Bieszczadzki, Karkonoski, Gór Stołowych, Magurski, Ojcowski i Gorczański) a także kilkunastu rezerwatach przyrody m.in. Wąwóz Homole i Biała Woda w Pieninach, Ruskie Góry na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, Buki Sudeckie i Góra Miłek w Górach Kaczawskich oraz Przełom Osławy pod Mokrem na Pogórzu Bukowskim. Poza tym występuje na licznych terenach Natura 2000 jak Góry i Pogórze Kaczawskie, Pasmo Krowiarki, Beskid Żywiecki, Beskid Śląski, Ostoja Popradzka, Małe Pieniny czy Ostoja Jaślicka i Bieszczady.

Środowisko: Roślina występująca na terenach otwartych, słonecznych, ciepłych. Preferuje stanowiska na glebach o odczynie wapiennym lub obojętnym, żyznych, lekko suchych takich jak murawy kserotermiczne z klasy Festuco-Brometea, ciepłolubne zarośla, brzegi lasów, nieczynne kamieniołomy wapienia, suche murawy, łąki o niskiej roślinności, skarpy i słoneczne zbocza.

Opis ogólny: Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową. Głównymi zagrożeniami dla goryczki jest niszczenie siedlisk poprzez zalesianie gruntów, zaorywanie nieużytków i łąk, intensywną gospodarkę łąkową czy naturalną sukcesję leśną. Oprócz tego kwiaty są często zrywane przez turystów lub wykopywane są całe egzemplarze przez kolekcjonerów do ogrodów.

Jest to roślina dwuletnia lub bylina o ciekawej biologii. Rośliny są stosunkowo mocno wyczulone na zmienne warunki atmosferyczne i zamykają kwiaty na noc, w czasie niekorzystnej pogody (deszcz, mgła) a także przy zbyt niskich temperaturach.