Koniczyna kreskowana

Koniczyna kreskowana (Trifolium striatum)

Jest to niewielka, jednoroczna roślina z rodziny bobowatych (Fabaceae), należąca do najbardziej zagrożonych gatunków muraw kserotermicznych i muraw naskalnych, którą to obecnie znamy z zaledwie jednej bazaltowej góry na Pogórzu Kaczawskim. Jest to drobny, termofilny gatunek o wyraźnych cechach przystosowawczych do warunków suszy i ubogich gleb.

Bobowate (Fabaceae)

Okres kwitnienia: VI-VIII

Wygląd: Koniczyna kreskowana osiąga wysokość 10-30 cm, tworząc drobne, rozgałęzione kępki o pokroju prostym lub nieco rozesłanym. Łodygi są cienkie, przeważnie owłosione, często czerwonawo nabiegłe, co nadaje roślinie charakterystyczny wygląd. Liście trójlistkowe, typowe dla koniczyn, od drobnych listków odwrotnie jajowatych do klinowatych, długości 5-15 mm, z drobnymi włoskami na całej powierzchni.

Kwiaty zebrane w charakterystyczne, jajowate główki o długości 8-10 mm, początkowo różowobiałe, z czasem przybierające barwę różową. Kielich jest rurkowaty, dziesięciożebrowany z ząbkami, który po przekwitnięciu staje się sztywny i ulega wydłużeniu. To właśnie w trakcie wydłużenia na powierzchni widoczne są rdzawo zabarwione żeberka tworzące swego rodzaju kreski, to właśnie stąd wzięła się nazwa gatunkowa „kreskowana”. Roślina kwitnie od maja do września.

Biologia: Jako gatunek jednoroczny, koniczyna kreskowana przeprowadza cały cykl życiowy w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego. Kiełkuje wczesną wiosną, a kwitnienie rozpoczyna się już w maju i trwa do lipca-sierpnia. Nasiona dojrzewają sukcesywnie i są rozprzestrzeniane przez wiatr oraz zwierzęta – sztywne ząbki kielicha ułatwiają przyczepianie się do sierści.

Podobnie jak inne bobowate, koniczyna kreskowana tworzy symbiotyczne związki z bakteriami brodawkowymi, które wiążą azot z atmosfery, co pozwala jej zasiedlać ubogie w składniki pokarmowe stanowiska.

Występowanie: Gatunek atlantycko-śródziemnomorski, którego stanowiska rozlokowane są głównie w Europie Zachodniej, południowej części Europy Środkowej (Czechy, Kotlina Panońska) oraz w basenie Morza Śródziemnego. Pojedyncze i rozproszone stanowiska stwierdzono także na wybrzeżach Morza Czarnego, Kaukazie, Cyprze oraz na Wyspach Kanaryjskich. Roślina występuje głównie w niższych położeniach, unikając terenów wysokogórskich.

W Polsce gatunek znany był niemal wyłącznie z regionów południowo-zachodnich (dolnośląskie i południowa część lubuskiego), gdzie stanowiska rozlokowane były wzdłuż doliny Odry oraz na Przedgórzu Sudeckim i Pogórzu Zachodniosudeckim. W XXI w. roślina znana była tylko z kilku wzgórz na terenie Pogórza Kaczawskiego (Wilkołak, Kopista, Winna Góra). Obecnie jedyna znana i potwierdzona populacja występuje na Wilkołaku (Wilcza Góra) koło Złotoryi.

Siedlisko: Koniczyna kreskowana zasiedla głównie suche, ubogie i kamieniste gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym. Preferuje nasłonecznione stanowiska takie jak murawy kserotermiczne, suche łąki, ugory, przydroża, nasypy kolejowe i inne antropogeniczne siedliska. Jest gatunkiem światłożądnym i ciepłolubnym, dobrze znoszącym okresowe niedobory wody.

Zagrożenia: Poza Polską, głównym zagrożeniem dla koniczyny kreskowanej jest zanikanie jej naturalnych siedlisk w wyniku intensyfikacji rolnictwa, sukcesji wtórnej prowadzącej do zalesiania muraw oraz nadmiernego nawożenia, które sprzyja ekspansywnym gatunkom traw. Dodatkowym problemem jest fragmentacja populacji i izolacja stanowisk. W Polsce największym zagrożeniem jest zanik muraw na wskutek działalności górniczej, która to zniszczyła już większość znanych stanowisk.