Kosodrzewina

KOSODRZEWINA,  SOSNA GÓRSKA  (Pinus mugo, P.pumilo)

Sosnowate (Pinaceae)

Okres kwitnienia: V-VI

Występowanie: Roślina występuje wyspowo głównie w Europie Południowej i Środkowej, gdzie stanowiska rozlokowane są wyłącznie na terenach górskich i wyżynnych. Stosunkowo zwarty areał obejmuje obszar Alp, Pirenejów oraz Gór Dynarskich. W Pozostałych rejonach stanowiska są rozproszone, m.in. pasmo Karpat, Sudetów, gór Riła i Piryn w Bułgarii oraz izolowane populacje w Apeninach, Wogezach, południowych Niemczech, Masywie Centralnym i górach płw. Iberyjskiego.

W Polsce rośnie wyłącznie na obszarze najwyższych partii Sudetów i Karpat, m.in. w Tatrach, na Babiej Górze i pojedyncze stanowiska w Beskidzie Żywieckim (Czyrniec, Romanka i Polica) i Gorcach (Kudłoń). Poza tym możne być lokalnie spotykana na stanowiskach antropogenicznych, głównie dla utrwalania wydm i pagórków. Chroniona w kilku parkach narodowych (Karkonoski, Babiogórski, Tatrzański)

Na Dolnym Śląsku występuje w najwyższych położeniach górskich obejmujących pasmo Karkonoszy i Gór Izerskich w Sudetach Zachodnich, Góry Stołowe i Bystrzyckie w Sudetach Środkowych oraz na Masywie Śnieżnika w Sudetach Wschodnich. Oprócz obu parków narodowych, gatunek chroniony w kilu rezerwatach przyrody (Torfowiska Doliny Izery, Torfowisko pod Zieleńcem i Śnieżnik Kłodzki).

Środowisko: Rośnie przede wszystkim w piętrze kosówki (piętro to wzięło swoją nazwę właśnie od tej rośliny), zarówno na glebie zawierającej węglan wapnia jak i na granicie (glebie kwaśnej). Może rosnąć dosłownie wszędzie, zarówno w miejscach suchych jak i wilgotnych, na brzegach strumieni, piargach, ziemiach piaszczystych, w pobliżu torfowisk, w suchych i wilgotnych szczelinach skalnych, złomowiskach. W górach może osiągać wysokość do 2500 m n.p.m.

Opis ogólny: Roślina objęta całkowitą ochroną na stanowiskach naturalnych, dawniej masowo wypalana w celu stworzenia nowych polan do wypasu zwierząt, obecnie powróciła na większość zniszczonych w tamtych czasach stanowisk. Nie jest zagrożona, wręcz przeciwnie, stanowi jedną z ważniejszych i pospolitszych roślin wysokogórskich. Kosodrzewina porasta gęsty pas na całym obszarze Sudetów i Tatr, tworząc jedno z pięter roślinnych w górach, noszące nazwę właśnie od tej rośliny (piętro kosówki). W Alpach i Himalajach jej odpowiednikiem są różaneczniki (Rhododendron sp.). Gatunek odgrywa ważną rolę w środowisku naturalnym, jako że potrafi rosnąc nawet na jałowym, skalnym podłożu chroniąc tym samym glebę przed erozją, osuwaniu się jej oraz zatrzymując lawiny kamieni.

W Bułgarii i innych krajach bałkańskich stosuje się igliwie kosodrzewiny w celach leczniczych, jako dodatek do naparów ziołowych. Jest popularną rośliną ogrodową, często sadzoną na skalnikach, wyhodowano dziesiątki odmian, różniących się długością jak i barwą igliwia, wielkością szyszek lub tempem wzrostu.

Inne gatunki: Kosodrzewina tworzy kilka podgatunków i mieszańców międzygatunkowych. Do najważniejszych należy sosna drzewokosa (P. x raethica), krzyżówka sosny górskiej ze zwyczajną (P. sylvestris). Sosna hakowata (P. mugo subsp. uncinata), podgatunek występujący w Pirenejach i zachodnich Alpach. Sosna błotna (P. mugo x P. rotundata), będąca jedną z form mieszańca P. x rhaetica, bardzo rzadka w Polsce.