Kręczynka jesienna

Kręczynka jesienna (Spiranthes spiralis)

Storczykowate (Orchidaceae)

Okres kwitnienia: VIII-IX (X)

Gatunek występujący w Europie, północnej Afryce oraz w zachodniej Azji, którego areał obejmuje głównie tereny Europy Zachodniej i Południowej. Zwarty zasięg rozpościera się od południowej Anglii, poprzez Francję, Belgię, południowe i środkowe Niemcy, Czechy, Szwajcarię, Włochy i całe zachodnie Bałkany aż po Grecję i Bułgarię. Rozproszone stanowiska notowane są także w pozostałych rejonach Europy Zachodniej (Hiszpania, Portugalia, Irlandia) na wyspach Morza Śródziemnego oraz nielicznie w Europie Środkowej, w Karpatach i na Kaukazie. Stwierdzona także na pojedynczych lokacjach w północnej Afryce (Algieria, Tunezja, Maroko), na Bliskim Wschodzie oraz w Iranie i południowej Rosji.

W Polsce gatunek rzadki, obecnie jest to jeden z najrzadszych krajowych storczyków. Dawniej notowana na około 100 stanowiskach rozlokowanych w zachodniej i południowej części, głównie na Śląsku, Lubelszczyźnie i w Małopolsce. Obecnie większość stanowisk uznawana jest za historyczne, a wszystkie aktualne populacje rozmieszczone są w Karpatach lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Potwierdzone stanowiska zlokalizowano na terenie: Beskidu Makowskiego, Beskidu Sądeckiego (okolice Piwnicznej), Beskidu Niskiego (Binczarowa, Bogusza, Kamionka Wielka i Nawojowa), Beskidu Wyspowego (miejscowość Tęgoborz), Pasma Policy (okolice Juszczyna) oraz z Pogórza Śląskiego (Cisownica i Leszna Górna). Na Dolnym Śląsku notowana w wielu miejscach na nizinnej i górskiej części. Obecnie uznawana za wymarłą na wszystkich dolnośląskich stanowiskach.

Gatunek terenów otwartych i półotwartych, przeważnie jasnych lub lekko ocienionych, rzadko w pełnym słońcu. Nawet na łąkach jej drobne rozetki są ocieniane przez wyższe trawy i inne rośliny. Preferuje gleby gliniaste z warstwą próchnicy, często z dużą ilością rumoszu skalnego, wilgotne ale nie mokre, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego, rzadko na glebach wapiennych. Występuje na niskich murawach i pastwiskach takich jak górskie łąki użytkowane ekstensywnie, murawy bliźniczkowe (psiary) a także wrzosowiska i obrzeża lasów. Na południu Europy jest składnikiem makii, widnych lasów sosnowych i muraw kserotermicznych. Gatunek słaby konkurencyjnie ze względu na swoje rozmiary, występuje w niskiej i rzadkiej runi, często z warstwą mszystą. Notowany od 0 m n.p.m. do 1640 m n.p.m. Przy czym w obszarach śródziemnomorskich najczęściej dochodzi do 800 m n.p.m. a w Alpach do 1200-1600 m n.p.m.  W Polsce jej stanowiska obecnie znajdują się na wysokości 380 – 560 m n.p.m.