Listera sercowata

Listera sercowata , Gnieźnik sercowaty (Listera cordata, Neottia cordata)

Storczykowate (Orchidaceae)

Okres kwitnienia: V-VII

Gatunek szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej (zasięg cyrkumpolarny), gdzie koncentracja stanowisk obejmuje głównie Europę i wschodnią część Ameryki Północnej (rejon Zatoki Św. Wawrzyńca, Nowa Anglia, rejon Wielkich Jezior). Poza tym rozproszone stanowiska występują w zachodniej i wschodniej części Ameryki Północnej z pominięciem rejonów środkowych (Labrador, południowa Kanada, Góry Skaliste, Alaska, Aleuty), w północnej i wschodniej Azji (Japonia, Sachalin, Kuryle, Kamczatka, Ural, południowa i zachodnia Syberia) oraz na wybrzeżach Grenlandii. W Europie notowana głównie w Europie Północnej (Skandynawia, kraje bałtyckie, północno-zachodnia Rosja), na Wyspach Brytyjskich oraz w Alpach i Karpatach. Pojedyncze i rozproszone stanowiska stwierdzono także w północnej Polsce, Niemczech, Holandii, w Pirenejach, francuskim Masywie Centralnym, Bułgarii, Rumunii i na Krymie.

W Polsce jest to gatunek rzadki notowany na dwóch skrajnych obszarach obejmujących północne i południowe regiony. Na północy zasięg obejmuje pas pobrzeży bałtyckich od Świnoujścia po Żuławy Wiślane, a także Warmię, Mazury, Suwalszczyznę, Pomorze Gdańskie i częściowo Podlasie (Puszcza Białowieska, Puszcza Augustowska). Na południu stwierdzona w pasie gór obejmujących Sudety, Tatry, Gorce, Kotlinę Orawsko-Nowotarską i Beskidy Zachodnie (Beskid Żywiecki, Beskid Śląski, i Beskid Sądecki). Pojedyncze stanowiska notowano także w Bieszczadach (Stebnik) i na Równinie Łukowskiej. Gatunek chroniony w niektórych parkach narodowych i rezerwatach przyrody. Na Dolnym Śląsku jest to gatunek skrajnie rzadki, odnotowany jedynie w trzech rejonach obejmujących Bory Dolnośląskie (tu od dawna nienotowany), Karkonosze w Sudetach Zachodnich i niewielkie torfowisko Sadzonki w przyszczytowych partiach Śnieżnika w Sudetach Wschodnich. Chroniona jest tylko populacja karkonoska w ramach parku narodowego.

Jest to gatunek terenów ektonowych przeważnie na granicy lasu i siedlisk nieleśnych obejmujących torfowiska i borówczyska. Preferuje miejsca jasne lub półcieniste, bardzo rzadko w pełnym słońcu lub silnym zacienieniu, na podłożu wilgotnym (rzadziej podmokłym), kwaśnym, oligotroficznym (ubogim w składniki pokarmowe), na glebie torfowej lub próchniczej z bogato rozwiniętą warstwą mszystą. Miejscami gatunek występuje także na podłożach wapiennych jednak przykrytych grubszą warstwą próchnicy, igliwia oraz mchów. Spotykany na torfowiskach, podmokłych świerczynach (w tym borealna świerczyny na torfie, górnoreglowa nawapienna świerczyna, górnoreglowa świerczyna karpacka), w górskich lasach z dominacją świerka i generalnie w siedliskach kwasolubnych, oligotroficznych zbiorowisk borów świerkowych i sosnowych z bogatą warstwą mszaków (m.in. nadmorski bór bażynowy). Poza Polską listera jest spotykana także na wilgotnych wrzosowiskach, bagiennych olszynach i zaroślach kosodrzewiny.