Mieczyk dachówkowaty

MIECZYK  DACHÓWKOWATY  (Gladiolus imbricatus)

Kosaćcowate (Iridaceae)

Okres kwitnienia: VII-VIII

Wygląd: Charakterystyczna roślina bulwiasta, osiągająca wysokość do 90cm. Kwiaty duże, długości 2-4cm, koloru liliowo-purpurowego, trzy dolne płatki z ciemnymi smugami, niezróżnicowane na kielich i koronę, wsparte dwiema lancetowatymi przysadkami, u nasady zrośnięte w krótki kielich. Kwiaty zebrane gęsto po kilkanaście w jednostronne, grono. Nitki trzech pręcików dwukrotnie dłuższe od zielonych pylników. Słupek posiada nitkowatą szyjkę i trzy znamiona.

Liście długie, równowąskie i sztywne wyrastają po 2-4 z bulwy obejmując pochwiasto dolną część łodygi. Wyraźnie widoczne proste nerwy, idące wzdłuż liści.

Owocem jest trójkanciasta torebka zawierająca liczne oskrzydlone nasiona, roznoszone przez wiatr (anemochoria).

Występowanie: Rozproszone stanowiska w całej Europie a także na Kaukazie, Syberii i w Azji Mniejszej. W Polsce głównie w górach, znacznie rzadziej na niżu. Stanowiska rozlokowane są głównie na Śląsku, Mazowszu, Warmii, w Małopolsce, Ziemi Lubuskiej, centralnej Wielkopolsce a także na terenach górskich (Sudety, Karpaty i Góry Świętokrzyskie). Stosunkowo częsty w paśmie Karpat. W Tatrach występuje jedynie reglu dolnym, głównie na podtatrzańskich łąkach i dolinach. Znacznie częstszy w innych regionach jak Gorce, Beskid Sądecki, Beskid Niski, Beskid Makowski, Pogórze Wiśnieckie, Beskid Śląsk oraz Bieszczady i Pogórze Dynowskie.

Na Dolnym Śląsku posiada rozproszone stanowiska. Na nizinach notowany głównie w dolinach rzecznych m.in. Tereny Wodonośne we Wrocławiu, Zagórzyckie Łąki, Dolina Baryczy, Las Grędziński, Dolina Nysy Łużyckiej. W Sudetach odnotowywany głównie w części Środkowej i Wschodniej oraz na Pogórzu i Przedgórzu Sudeckim. Rośnie w większości pasm sudeckich, szczególnie częsty w Masywie Ślęży, Górach i Pogórzu Bystrzyckim, Górach i Pogórzu Orlickim, Górach Bardzkich, Górach i Pogórzu Kaczawskim i w Górach Kamiennych.

Występuje w większości parków narodowych (m.in. Tatrzański, Pieniński, Gór Stołowych, Poleskim, Babiogórskim, Bieszczadzkim, Wielkopolskim, Ojcowskim), a także w wielu parkach krajobrazowych i rezerwatach przyrody.

Środowisko: W górach rośnie przede wszystkim w reglu dolnym, rzadziej górnym. Preferuje miejsca otwarte, słoneczne i wilgotne, o glebie świeżej, umiarkowanie zasobnej w składniki pokarmowe lub żyznej (gleba mezo i eutroficzna), o pH lekko kwaśnym do obojętnego. Spotykany głównie na terenach widnych śródleśnych polan, łąki z wysoką trawą (górskie łąki konietlicowe, łąki trzęślicowe, łąki użytkowane ekstensywnie), brzegi strumieni i torfowiska. Miejscami może zasiedlać tereny antropogeniczne jak rowy melioracyjne, brzegi wałów przeciwpowodziowych lub śródpolne remizy. Gatunek charakterystyczny dla zbiorowiska jednokośnych i nie nawożonych łąk trzęślicowych (All. Molinion caeruleae) oraz łąk mietlicowych zespołu mieczyka i mietlicy pospolitej (Ass. Gladiolo-Agrostietum capillaris).

Opis ogólny: Roślina pod ścisłą ochroną gatunkową, głównie ze względu na stale zmniejszający się areał występowania, zanikanie siedlisk. Dawniej roślina pospolita, uważana nawet za chwast w niektórych regionach. Z powodu niszczenia naturalnych stanowisk (zaorywanie i osuszanie łąk pod pola uprawne) gatunek rośnie głównie w górach, gdzie uprawa roli ze względu na budowę podłoża jest ograniczona. Drugim czynnikiem jest zrywanie kwiatów czasem wraz z bulwą lub wykopywanie roślin i sadzenie ich do ogrodów, gdzie często z powodu złych warunków zamierają.

Inne gatunki: Znacznie poważniejszą sytuacje, jeśli chodzi o zagrożenie wyginięciem ma bliski krewny, mieczyk błotny (G. palustris), którego ostatnie znane stanowisko znajduje się w masywie Ślęży pod Wrocławiem (Dolnośląskie), jednak ostatnie badanie pokazują, że i z tego stanowiska prawdopodobnie zniknął.

Dawniej wyodrębniono gatunek mieczyk drobnokwiatowy (G. felicis), który w późniejszych badaniach okazał się powtarzającą się deformacją morfologiczną, wywoływaną prawdopodobnie przez choroby wirusowe.