Ostróżeczka polna

Ostróżeczka polna (Consolida regalis, Delphinium consolida L.)

Jaskrowate (Ranunculaceae)

Okres kwitnienia: VI-IX

Gatunek szeroko rozprzestrzeniony w Eurazji, gdzie areał występowania obejmuje tereny od Europy Zachodniej (Francja, Włochy, Niemcy, Szwajcaria, Austria), poprzez Europę Środkową, Południową i Wschodnią sięgając na wschodzie po Turcję, Kaukaz i niemal całą europejską część Rosji za wyjątkiem dalekiej północy. W Azji areał obejmuje głównie tereny południowej Rosji i północnego Kazachstanu sięgając aż po środkową Syberię. W niektórych krajach zachodniej i północnej Europy uznawany jest za gatunek obcy (Portugalia, Holandia, Norwegia, Finlandia). W wielu regionach uznawana jest za archeofita.

W Polsce jest to gatunek szeroko rozprzestrzeniony jednak stosunkowo rzadki o silnie rozproszonych stanowiskach. Do regionów o największym zagęszczeniu stanowisk należą tereny Polski Południowej i Środkowej (Małopolska, Górny i Dolny Śląsk, Lubelszczyzna, Świętokrzyskie i Wielkopolska). Gatunek rzadki w Karpatach, Kotlinie Sandomierskiej i na Pomorzu. Ze względu na występowanie głównie na terenach rolniczych ostróżeczka ma stosunkowo zmienną mapę rozmieszczenia. Często aktualność stanowisk ulega dużym zmianom i w przeciągu kilku lat dana populacja może całkowicie zaniknąć, jednak w innym miejscu może pojawić się zupełnie nowa. Na Dolnym Śląsku gatunek najczęściej notowany w północnej i środkowej części obejmującej Wał Trzebnicki, Dolinę Baryczy, Nizinę Śląską, Pradolinę Wrocławską i Pogórze Zachodniosudeckie.

Gatunek terenów otwartych, nasłonecznionych i ciepłych (gatunek termofilny). Preferuje podłoże umiarkowanie żyzne (mezotroficzne) do żyznego, suche, bogate w próchnicę, o glebie ilastej, ilasto-gliniastej lub gliniastej, przeważnie zasadowej (wapiennej). Występuje na różnego rodzaju polach uprawnych (szczególnie polach zbóż), pastwiskach, obrzeżach dróg, rowów melioracyjnych, suchych ugorach, wysypiskach oraz nasypach ziemnych, a miejscami także na murawach kserotermicznych i ciepłolubnych okrajkach. Jest to gatunek charakterystyczny dla zbiorowisk chwastów upraw zbożowych i lnu z rzędu Centauretalia cyanii, zbiorowisk upraw zbożowych na glebach wapiennych ze związku Caucalidion lappulae oraz dla zespołu ostróżeczki i stokłosy żytniej Consolido-Brometum.

Ostróżeczka polna ma w Polsce status archeofita, oznacza to że uważana jest za gatunek obcego pochodzenia, który został zawleczony na tereny danego kraju w czasach przed okresem wielkich odkryć geograficznych (wcześniej niż XIV-XV wiek). Przeważnie w okresie średniowiecza lub starożytności, kiedy to rozpoczęto uprawę wielu gatunków roślin. Dawniej ostróżeczka, podobnie jak wiele chwastów polnych, była pospolita i szeroko rozprzestrzeniona. Obecnie w dobie masowego stosowania środków chwastobójczych i tworzenia rozległych monokultur pozbawionych okrajów i miedz dużej liczbie archeofitów grozi całkowite wyginięcie. W celu powstrzymania wymierania chwastów polnych zakładane są specjalne ogródki mające na celu zachowanie niektórych gatunków, w tym ostróżeczki polnej.