Pływacz

Pływacz (Utricularia)

Pływaczowate (Lentibulariaceae)

Okres kwitnienia: VI-IX

Rodzaj owadożernych roślin, które w Polsce występują w postaci roślin swobodnie unoszących się w toni wodnej. Nie wytwarzają systemu korzeniowego a zatem nie wrastają się trwale w mulistym dnie stawów i innych zbiorników wodnych. Niektóre okazy wytwarzają chwytniki na łodydze, które umożliwiają przyczepianie się do innych roślin lub powierzchni w zbiorniku. Na terenie kraju występuje 5-6 gatunków, zależnie od przyjętych kryteriów i aktualnej systematyki. Są to:

• pływacz Brema (Utricularia bremii), skrajnie rzadki i stosunkowo nowy takson dla flory Polski. Odkryty w 2011 r. koło Dąbrowy Górniczej. Ze względu na duże podobieństwo w morfologii do pływacza drobnego, na części stanowisk może być on mylnie brany za ów gatunek. Mapa występowania w Polsce wymaga dokładnej rewizji i dalszych badań.
• pływacz drobny, p. mniejszy (Utricularia minor), gatunek występujący w rozproszeniu, głównie na terenie Polski zachodniej, południowej i północnej (Kujawy, Mazury, Pomorze, Śląsk, Wielkopolska). Jest to roślina charakterystyczna dla roślinności z klasy Utricularietea oraz zespołu Scorpidio Utricularietum minoris.
• pływacz krótkoostrogowy, p. żółtobiały (Utricularia ochroleuca), rzadki gatunek notowany na kilkunastu stanowiskach, m.in. na Kaszubach, Wyżynie Śląsko-Małopolskiej oraz w Borach Dolnośląskich. Jest to gatunek charakterystyczny klasy Utricularietea intermedio-minoris i zespołu Sphagno-Utricularietum ochroleucae.
• pływacz średni (Utricularia intermedia), gatunek notowany głównie na północy kraju, oraz rzadziej w pozostałych regionach. Jest to roślina charakterystyczna dla roślinności z klasy Utricularietea oraz zespołu Scorpidio Utricularietum minoris.
• pływacz zachodni (Utricularia australis), gatunek wbrew nazwie notowany jest w rozproszeniu w wielu rejonach kraju, głównie na Pomorzu, Kujawach, Borach Dolnośląskich, Wyżynie Śląskiej, Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej oraz na Lubelszczyźnie. W klasyfikacji zbiorowisk jest to gatunek charakterystyczny dla klasy Potametea.
• pływacz zwyczajny (Utricularia vulgaris), najpospolitszy gatunek notowany niemal na całym terytorium kraju, ze szczególnie dużą koncentracją stanowisk w Polsce Zachodniej (Pomorze, Wielkopolska, Śląsk). Gatunek rzadziej notowany jest na Mazowszu, Podlasiu, Ziemi Kłodzkiej oraz w Karpatach. W klasyfikacji zbiorowisk jest to gatunek charakterystyczny dla klasy Potametea.
• Utricularia stygia, gatunek o niepewnym statusie występowania w kraju, jednak mimo braku oficjalnych doniesień został włączony na listę gatunków chronionych.

Wszystkie pływacze występują na zbliżonych siedliskach. Preferują wodno-błotne zbiorowiska roślinne na dobrze nasłonecznionych stanowiskach. Przeważnie są to zbiorowiska roślin wodnych w płytkich dystroficznych zbiornikach wodnych na podłożu torfowym oraz w zbiornikach oligotroficznych i dystroficznych. Poza tym notowane są także we wszelakich zbiorowiskach torfowiskowych, m.in. na torfowiskach przejściowych, w dołach potorfowych, młakach oraz w zagłębieniach torfowisk wysokich i niektórych niskich. Pływacz zwyczajny i zachodni spotykany jest także w wielu zbiornikach wodnych o stosunkowo ciepłych i szybko nagrzewających się wodach, takich jak starorzecza, płycizny i brzegi niewielkich jezior, rowy melioracyjne, tymczasowych rozlewiskach oraz w szuwarach i trzcinowiskach.

Wszystkie gatunki pływaczy w Polsce podlegają ścisłej ochronie gatunkowej, za wyjątkiem pływacza zwyczajnego, który owej ochronie podlegał w latach 2004-2014, obecnie nie jest chroniony. Do głównych zagrożeń należą niekorzystne przekształcenia siedlisk, m.in. odwadnianie, pogłębianie rowów melioracyjnych, osuszanie torfowisk, eutrofizacja zbiorników wodnych oraz nieodpowiednio prowadzona gospodarka rybacka.