Podkolan biały

PODKOLAN  BIAŁY (Platanthera bifolia)

Storczykowate (Orchidaceae)

Okres kwitnienia: V-VI (w górach do VII)

Występowanie: Rozpowszechniony w większości krajów Europejskich, głównie w części środkowej, północnej i wschodniej a także Azja i Afryka Północna. W Polsce stanowiska w całym kraju, z czego znacznie częstszy na południu i wschodzie aniżeli w północnej i zachodniej części kraju. Najliczniej rośnie na obszarze Karpat (Beskid Niski, Beskid Wyspowy, Pieniński Pas Skałkowy, Bieszczady, Tatry, Podhale), Wyżyny Małopolskiej (Niecka Nidziańska, Wyżyna Kielecka), na Lubelszczyźnie, Zamojszczyźnie, w Paśmie Sudetów (Kotlina Kłodzka, Pogórze Kaczawskie) oraz na Podlasiu. Znacznie rzadszy w Wielkopolsce, na Pomorzu Zachodnim, Kujawach i Ziemi Lubuskiej.

W Tatrach rośnie głównie w reglu dolnym i górnym, rzadko w piętrze kosodrzewiny. Najwyżej położone stanowisko odnotowano na Kamiennym Tomanowie (1750m n.p.m.) w Tatrach Zachodnich [Pięknoś-Mirkowa]

Stosunkowo częsty na Dolnym Śląsku. Na nizinach rozproszone stanowiska na całym terenie, z czego większe skupiska znajdują się w dolinach rzek (Widawa, Odra, Barycz, Bóbr, Kwisa) oraz większych kompleksach leśnych (Lasy Grędzińskie, Dolina Jezierzycy, Lasy pod Zawonią, Polkowicami, Lubiążem, Legnicą i Miękinią). W Sudetach występuje głównie w części zachodniej i wschodniej (w części centralnej rzadszy) oraz na przedgórzu. Główne stanowiska znajdują się w Masywie Śnieżnika, Masywie Ślęży, Górach i Pogórzu Kaczawskim, Górach Izerskich, Górach Stołowych i w Paśmie Krowiarki. Rośnie na wielu terenach chronionych, m.in. w Parku Narodowym Gór Stołowych (m.in. Sawanna Łężycka i Pasterska) oraz w kilku rezerwatach (Uroczysko Wrzosy, Błyszcz, Góra Miłek, Łąka Sulistrowicka, Nad Groblą, Nowa Morawa), użytkach ekologicznych (Polana Grochowska, Dolina Juszki) i obszarach Natura 2000.

Środowisko: Szeroki zakres tolerancji świetlnej. Rośnie zarówno na stanowiskach półcienistych jak i w pełnym słońcu (zależnie od natężenia światła rośliny różnią się morfologią). Preferują gleby świeże, umiarkowanie żyzne (mezotroficzne), wilgotne, o pH obojętnym do lekko kwaśnego, głównie gliny piaszczyste lub utwory pylaste. Można go spotkać zarówno na terenach lasów liściastych (grądy, buczyny, dąbrowy) jak i mieszanych, bardzo rzadko występuje w lasach iglastych. Poza tym licznie rośnie na terenach otwartych, głównie łąki, śródleśne polany, zarośla, brzegi strumieni, torfowiska niskie oraz rowy melioracyjne. W górach można go spotkać także na halach, półkach skalnych i zaroślach kosodrzewiny.

Opis ogólny: Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową. Głównymi zagrożeniami są zmiany stosunków wodnych (obniżanie poziomu wód gruntowych, osuszanie i melioracja torfowisk i wilgotnych łąk), zmiany gatunkowe lasów (zwiększanie areału lasów iglastych kosztem lasów liściastych) oraz zrywanie kwiatów przez turystów lub wykopywanie całych roślin.

Zbliżony wyglądem do podkolana zielonawego (P.chlorantha), jednak znaczne różnice widać w budowie kwiatu i sposobie zapylania. Co ukazuje poniższa tabelka:

Z powodu takiej budowy kwiatu podkolana białego (wąskie wejście do ostrogi) zapylające go ćmy są wstanie wsunąć jedynie trąbkę, podczas gdy u podkolana zielonawego wejście jest na tyle szerokie, iż owady wsadzają całą głowę.

Ćmy zwabione zapachem, siadając na kwiecie dotykają dzióbka i wówczas pyłkowiny przylepiają się do ich ciała przy pomocy uczepka. Trzoneczki pyłkowin podkolana białego szybko zasychają na trąbce owada, głównie z powodu tego, że są krótkie a następnie zaginają się do przodu. To z kolei skutkuje możliwość przyklejenia się do wąskiego znamienia.