Przylaszczka pospolita

Przylaszczka pospolita

1 grudnia 2017 Wyłączono przez admin

PRZYLASZCZKA POSPOLITA  (Hepatica nobilis)


Jaskrowate (Ranunculacea)

Okres kwitnienia: III-IV

Inne nazwy: dawniej nazywana jako podlasczky(XV w.),  podlaszczky (XV w.), trojanek szlachetny, zawilec trojanek (XIX w.). Nazwa „przylaszczka pospolita” przyjęła się dopiero w XX wieku choć nazwy tej po raz pierwszy użył S.Dembosz w pracy z 1841 roku.

Po raz pierwszy opisana przez Linneusza jako Anemone hepatica (Anemone to łacińska nazwa rodzaju zawilec), następnie wydzielona do osobnego rodzaju. Obecnie coraz częściej kwestionuje się rozdział i duża część botaników zalicza przylaszczki z powrotem do rodzaju zawilec jako Anemone hepatica (na razie brak odpowiednika polskiego dla tej nazwy)

Występowanie: Rozproszone stanowiska niemal w całej Polsce. Największe skupiska znajdują się na wschodzie (Lubelszczyzna, Roztocze, Suwalszczyzna), na południu (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Górny i Dolny Śląsk) oraz na północy (Pomorze Gdańskie, Kujawy, północna Wielkopolska). Rzadka na Mazowszu, Podkarpaciu i pasie pobrzeży.

Rośnie licznie w wielu rezerwatach leśnych oraz w większości parków narodowych (nie występuje jedynie w parku Gorczańskim, Tatrzańskim, Bieszczadzkim i Słowińskim)

Na Dolnym Śląsku średnio pospolita. Rzadka na nizinach, podczas gdy w Sudetach rozproszona we wszystkich pasmach górskich. Najliczniej w niższych pasmach (Góry i Pogórze Kaczawskie, Masyw Ślęży, Góry Sowie, Góry Bardzkie i Kotlina Kłodzka). Chroniona w licznych rezerwatach leśnych (Góra Miłek, Buki Sudeckie, Nad Groblą, Jaskinia Niedźwiedzia, Muszkowicki Las Bukowy).

Środowisko: Preferuje stanowiska jasne z żyzną, gliniastą, wilgotną glebą o grubej warstwie ściółki i pH obojętnym lub lekko zasadowym. Najczęściej rośnie w lasach liściastych, gdzie wczesną wiosną do runa leśnego przedostaje się dużo światła słonecznego (nim drzewa wypuszczą liście). Gatunek charakterystyczny dla eutroficznych i mezotroficznych lasów liściastych z klasy Querco-Fagetea. Rzadziej można spotkać w lasach mieszanych, torfowiskach przejściowych lub na stromych, skalistych zboczach. Nie występuje na terenach bezleśnych.


Opis ogólny: Roślina dawniej objęta ścisłą ochroną gatunkową. Głównym zagrożeniem jest zmiana gatunkowa lasów, zakwaszanie gleb oraz masowe zrywanie kwiatów lub wykopywanie całych roślin, proceder szczególnie nasilony wczesną wiosną, kiedy przylaszczki stanowią wielką ozdobę lasów. Dawniej głównym zagrożeniem było masowe pozyskiwanie na potrzeby przemysłu farmaceutycznego oraz jako przyozdobienie do różnych stoików i wianków podczas wiosennych świąt i uroczystości.

Roślina trująca przy spożyciu większych ilości. Zawiera wiele substancji biologicznych takich jak glikozydy (ranunkulina, hepatrylobina), saponiny i flawonoidy (kwercetyna, kemeferol) a także liczne olejki eteryczne, sole mineralne, śluzy i garbniki. Kontakt z sokami przylaszczki powoduje podrażnienia błony śluzowej i skóry, zaczerwienienia, ból oraz powstawanie pęcherzy. W przypadku spożycia następuje zapalenie błon śluzowych, żołądka i jelit, krwawe biegunki, omdlenia, drgawki a w cięższych przypadkach także niewydolność krążeniowo-oddechowa, krwiomocz i białkomocz. Może dojść do nieodwracalnego uszkodzenia nerek.

Ze względu na rozległy areał wyróżnia się wiele form i odmian m.in. H. nobilis var. asiaticaH. nobilis var. japonicaH.nobilis var. pyrenaica. Jest to jedna z popularniejszych bylin ogrodowych, dzięki dużej różnorodności form dzikich wyhodowano wiele odmian ogrodowych o kwiatach białych, różowych, fioletowych i w wielu odcieniach niebieskiego a także o kwiatach pełnych, półpełnych, strzępiastych etc oraz o posrebrzanych brzegach liści.