Skalnica darniowa bazaltowa

Skalnica darniowa bazaltowa

27 maja 2020 Wyłączono przez admin

Skalnica darniowa bazaltowa (Saxifraga moschata subsp. basaltica)


Skalnicowate (Saxifragaceae)

Okres kwitnienia: VI-VII

Niewielka bylina stanowiąca endemit karkonoski, czyli takson występujący na świecie tylko w Karkonoszach. Jest to roślina wysokogórska, przystosowana w budowie do trudnych warunków jakie panują na skalistych, górskich zboczach. Skalnica wytwarza niską darń o wysokości 2-10 cm, zależnie od miejsca w którym rośnie. Im stanowisko jest bardziej osłonięte od wiatru i na żyźniejszym podłożu tym darń jest wyższa. Cała roślina jest gruczołkowato owłosiona miękkimi i członkowatymi włoskami. Wyrastające łodygi są lekko wzniesione, słabo ulistnione, pędy płonne (nie posiadające pędu kwiatowego) tworzą na końcach różyczki liściowe. Liście są jasnozielone (u podstawy jaśniejsze niemal białe), 3-4 klapowe, stopniowo zwężające się klinowato ku nasadzie, o podługowatych i równowąskich odcinkach. Na pędach kwiatowych wyrasta kwiatostan złożony z 2-10 kwiatów tworzących grono. Kwiaty są pięciokrotne, koloru białego, przechodzącego miejscami w jasnozielony lub kremowy, działki tępo zakończone o ogruczolonych brzegach.


Podgatunek ten występuje jedynie na Żyle Bazaltowej w Małym Śnieżnym Kotle w zachodniej części Karkonoszy, gdzie zasiedla półki i szczeliny skalne na wysokościach pomiędzy 1245 m n.p.m. a 1315 m n.p.m.  Przeważnie rośnie wraz z innymi gatunkami skalnic w siedlisku wysokogórskiej murawy identyfikowanej z zespołem Saxifrago oppositifoliae-Festucetum versicoloris, występującej głównie w szczelinach skalnych z upadem około 50 st, czasem także na półkach skalnych o mniejszym nachyleniu oraz w miejscach nagromadzenia się rumoszu skalnego u podstawy żlebu. Ze względu na skrajnie niewielki areał występowania jest to gatunek krytycznie zagrożony, objęty od 2014 r. ochroną ścisłą. W 2002 r. inwentaryzacja wykazała 150 kęp na terenie kotła. Część osobników jest zagrożona z powodu nadmiernego rozwoju ekspansywniejszych sąsiadujących gatunków jak kostrzewa pstra. Poza tym potencjalnie dużym zagrożeniem są czynniki losowe pochodzenia naturalnego jak spadające obrywy skalne oraz schodzące lawiny śnieżne mogące uszkodzić znaczą część populacji.

Skalnica bazaltowa jest podgatunkiem skalnicy darniowej. W Polsce odnotowano łącznie trzy podgatunki różniące się kształtem blaszki liściowej, oprócz omawianego tu podgatunku wyróżniono jeszcze dwa, oba notowane wyłącznie z  obszaru Tatr:

  • Saxifraga exarata subsp. dominii  – notowana w Polce wyłącznie w Tatrach na podłożu wapiennym, poza granicami kraju stwierdzona także na rozproszonych stanowiskach w Karpatach Zachodnich. Jest to endemit zachodniokarpacki.
  • Saxifraga exarata subsp. kotulae  – występuje wyłącznie w Tatrach na podłożu granitowym. Endemit tatrzański.