Storczyk blady

Storczyk blady (Orchis pallens)

Jedyny nasz krajowy przedstawiciel rodzaju Orchis kwitnący na żółto, którego areał ogranicza się do kilku pasm górskich w Małopolsce i na Górnym Śląsku. Mimo rzadkości wiele populacji liczy po kilka tysięcy kwitnących osobników masowo zakwitających wczesną wiosną. Na Dolnym Śląsku obecnie nie występuje, jednak w okresie przedwojennym wspominano o stanowiskach na Ziemi Kłodzkiej. 

Storczykowate (Orchidaceae)

Okres kwitnienia: III-V

Gatunek europejski i śródziemnomorski, którego zasięg rozciąga się na górskie i podgórskie tereny od Europy Zachodniej po Kaukaz. Areał obejmuje płw. Iberyjski, poprzez południową Francję, Włoch, kraje alpejskie (Szwajcaria, Austria), południowe i środkowe Niemcy (Badenia, Bawaria, Harz, Turyngia, Hesja, Saksonia), południową Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, kraje płw. Bałkańskiego aż po Grecję, Turcję, płw. Krymski i rejon Kaukazu (Gruzja, Armenia, Azerbejdżan). Zależnie od położenia pasma górskiego, najwyżej notowane stanowiska wynoszą średnio: Alpy (do 1800 m n.p.m.), góry Grecji (do 2300 m n.p.m.), góry Turcji (do 2400 m n.p.m.). W Europie występuje na wysokościach od 120 do 2300 m n.p.m.

W Polsce gatunek bardzo rzadki, gdzie przebiega jego północna granica zasięgu. Łącznie występował na około 30 stanowiskach z czego na kilku już wyginął. Areał występowania ogranicza się do Karpat, Małopolski i Śląska Cieszyńskiego, gdzie notowany jest m.in. na Pogórzu Śląskim (góra Bucze, Machowa Góra w Cisownicy, Jasieniowa Góra, Zadni Gaj, Góra Chełm, Las Kamieniec, Wróżnia), Pogórzu Rożnowskim (dolina Dunajca koło Wojnicza i Tęgoborza), Pogórzu Wiśnickim (Panieńska Góra), w Kotlinie Żywieckiej (Matyska), Beskidzie Wyspowym (Biała Woda, Chełmiecka Góra) i na Wyżynie Miechowskiej (najdalej wysunięte stanowisko w Polsce w Kalinie-Lisiniec i Podleśnej Woli). Populacje w Pieninach i Tatrach mają charakter historyczny. Ostatnio odnaleziono populację na Opolszczyźnie, na terenie rezerwatu przyrody Ligota Dolna. Jest to najdalej wysunięte stanowisko na zachód w Polsce, jednak istnieją przypuszczenia iż może mieć charakter antropogeniczny, tj. być nasadzone przez człowieka. Na Dolnym Śląsku gatunek nie występuje, jedyne historyczne dane podają iż mógł występować na Pogórzu Orlickim w Sudetach Środkowych, jednak mogło tu dojść do błędnego oznaczenia kwitnących na żółto okazów kukułki bzowej.

Gatunek ciepłolubny, preferujący stanowiska jasne, jednak rzadko w pełnym nasłonecznieniu. Przeważnie rośnie w miejscach widnych o wystawie południowej lub zachodniej, szybko nagrzewające się, na podłożu wapiennym, żyznym i wilgotnym, głównie rędziny, pararędziny, gleby brunatne wytworzone z wapieni, margli oraz piaskowców i łupków fliszowych. Gatunek występuje w jasnych lasach liściastych, głównie grądach, rzadziej buczynach i dąbrowach, a także na terenach okrajkowych jak śródpolne remizy, zarośla z rzędu Prunetalia a także na murawach kserotermicznych, w miejscach z występującymi zaroślami. Gatunek objęty ścisłą ochroną, którego poziom zagrożenia wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin określono jako VU (narażony na wyginięcie). Do głównych zagrożeń należą zmiany siedliskowe (karczowanie lasów, przekształcenia lasów w monokultury świerkowe) a także wykopywanie i zrywanie kwiatów. Na terenach Pogórza Śląskiego i Wiślickiego dużym zagrożeniem jest także rozrastająca się zabudowa, która niebezpiecznie blisko podchodzi pod stanowiska storczyka. Część działek znajduje się na tyle blisko iż storczyk ten rozsiewa na trawniki i kwietniki tychże działek, gdzie często jest traktowany jako chwast.