Storczyk cuchnący

Storczyk cuchnący (Anacamptis coriophora)

Storczykowate (Orchidaceae)

Okres kwitnienia: V-VI

Gatunek rozprzestrzeniony na terenie Europy, północnej Afryki oraz Azji zachodniej i północnej, gdzie areał występowania rozpościera się od Wysp Brytyjskich poprzez kraje Europy Zachodniej, Południowej, Środkowej aż do południowo-wschodniej Rosji, Kaukazu oraz krajów Bliskiego Wschodu. Na większości obszaru gatunek posiada bardzo rozsiane i nierównomiernie rozłożone stanowiska, rzadko tworzące zwarte areały. W rejonie śródziemnomorskim, krajach alpejskich oraz w południowej Francji gatunek jest znacznie częstszy niż na pozostałych terenach.

W Polsce dawniej notowany na około 100 stanowiskach, które w kolejnych dekadach zanikały do tego stopnia, że na początku XXI w. uznawany był za takson wymarły na terytorium całego kraju. W 2003 r. odkryto liczne stanowisko w dolinie Biebrzy (okolice miejscowości Wizna), w kolejnych latach odnaleziono storczyka w dolinie Wisły na odcinku Kotliny Sandomierskiej oraz w dolinie Narwi. Na Dolnym Śląsku jest to obecnie gatunek zanikły, którego stanowiska w XIX i XX w. notowane były zarówno w Sudetach jak i na obszarze nizinnym.

Storczyk cuchnący objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. W Polsce jego status ulegał zmianom, gdzie w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (w roku 2001) uznany był za wymarły. Został jednak odnaleziony w 2003 w Kotlinie Biebrzańskiej w okolicach Wizny oraz trzy lata później, w 2006 roku, w Kotlinie Sandomierskiej. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) miał status E (wymierający, krytycznie zagrożony), zmieniony w 2016 roku na CR (krytycznie zagrożony). Podobnie było z kategorią zagrożenia wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001): EX (wymarły), zmieniono w 2014 roku na CR (krytycznie zagrożony).

Do głównych przyczyn wymierania gatunku należą zmiany siedliskowe (osuszanie wilgotnych łąk i terenów podmokłych, intensyfikacja rolnictwa, porzucenie ekstensywnych form użytkowania łąk, zmiana użytkowania gruntów), czynniki środowiskowe (ograniczenie naturalnych warunków do wzrostu, zmiany klimatyczne powodujące wydłużenie okresów suszy, zmniejszenie populacji owadów zapylających), a także powszechna antropopresja (zabudowa terenów zielonych). Dodatkowo storczyk ten posiada stosunkowo wąski zakres tolerancji siedliskowej w przypadku klimatu Europy Środkowej. W efekcie obszar siedlisk odpowiednich dla niego był mocno ograniczony.