Storczyk purpurowy

Storczyk purpurowy (Orchis purpurata)

Storczykowate (Orchidaceae)

Okres kwitnienia: (VI)-V

Gatunek występujący w Europie oraz terenach przyległych, gdzie zasięg rozciąga się od Wysp Brytyjskich, poprzez płw. Iberyjski, Europę Zachodnią, południowe tereny Europy Środkowej, Kaukaz, Północną Afrykę oraz płw. Apeniński i płw. Bałkański. W Polsce przebiega północno-wschodnia granica zasięgu, oderwana od zwartego areału występowania, gdzie gatunek notowany jest na około 10 stanowiskach. Co kilka-kilkanaście lat liczba ta ulega wahaniom +/- 2-3 stanowiska, kiedy to odkrywane są nowe populacje a inne ulegają zanikowi. Aktualnie znane stanowiska obejmują: 5 na Wyżynie Małopolskiej, 4 na Wyżynie Lubelskiej i jedno w Karpatach. Niektóre populacje objęte są ochroną w postaci rezerwatów przyrody (Polana Polichno, Biała Góra, Panieńska Góra, Opalonki) i obszarów Natura 2000. [Aktualizacja] W maju 2022 r. odkryto niewielką populację storczyka w Górach Kaczawskich (Sudety Zachodnie) w okolicach miejscowości Mysłów. Jest to pierwsze stanowisko tego storczyka w Sudetach i generalnie w tej części kraju. Na chwilę obecną nie wiadomo czy jest ono naturalne, czy też może ma pochodzenie antropogeniczne (celowe nasadzenie przez człowieka).

Jest to gatunek ciepłolubny, występujący na terenach otwartych, w zakrzaczeniach lub świetlistych lasach, a także na terenach okrajkowych i obrzeżach zadrzewień. Preferuje gleby umiarkowanie żyzne, suche, przepuszczalne i zasobne w węglan wapnia, przeważnie są to gleby lessowe, rędziny, pararędziny i gleby zbudowane z utworów gipsowych. Rośnie zarówno w pełnym słońcu jak i na terenach lekko ocienionych lub nawet półcienistych. Jest to gatunek charakterystyczny dla światłolubnych i ciepłolubnych zbiorowisk roślin wieloletnich w systemach ektonowych, przeważnie występujących w postaci wąskich pasów na styku lasów i terenów trawiastych z klasy Trifolio-Geranietea sanguinei. Rośnie także w ciepłolubnych zbiorowiskach lasów liściastych, nawapiennych borach sosnowych, ciepłolubnych zaroślach oraz na murawach kserotermicznych.

W Polsce jest to gatunek objęty ścisłą ochroną, umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w kategorii VU (narażony na wyginięcie). Do głównych zagrożeń należą niekorzystne zmiany siedliskowe: eutrofizacja i wkraczanie gatunków ekspansywnych, naturalna sukcesja leśna, wypalanie zakrzaczeń i remiz śródpolnych oraz ponowne wykorzystanie nieużytków pod uprawę rolną. Dodatkowo storczyk ten należy do jednych z najatrakcyjniejszych krajowych gatunków, co wiąże się z wysokim zagrożeniem ze strony kolekcjonerów wykopujących okazy. Proceder ten jest szczególnie niebezpieczny ze względu na bardzo ograniczoną pulę stanowisk gatunku. Przykładowo w II dekadzie obecnego wieku, w jednym sezonie wykopano wszystkie kwitnące okazy z rezerwatu Biała Góra co bardzo negatywnie wpłynęło na kondycję tamtejszej populacji.