Zanokcica niemiecka
27 maja 2020Zanokcica niemiecka (Asplenium × alternifolium)
Jest to najprawdopodobniej nasza najrzadsza zanokcica. Rzadsza nawet od chronionej i objętej dyrektywą siedliskową zanokcicy serpentynowej. Jednak nie powinno to wzbudzać zdziwienia, jest bowiem bezpłodna. Zanokcica niemiecka to mieszaniec międzygatunkowy powstały z naturalnego skrzyżowania się zanokcicy skalnej i północnej.
Zanokcicowate (Aspleniaceae)
Zarodnikowanie: brak (roślina bezpłodna)
Jest to jeden z najrzadszych składników dolnośląskiej flory, będący mieszańcem międzygatunkowym. Powstał w wyniku naturalnego skrzyżowania zanokcicy północnej i zanokcicy skalnej. Ze względu na sterylny charakter mieszańca (nie jest w stanie rozmnożyć się) jego osobniki występują czasowo, zawsze w obrębie sąsiadujących ze sobą populacjach obu gatunków rodzicielskich. Dawniej mieszaniec notowany był na wielu stanowiskach w Sudetach i Karpatach, obecnie niemal wszystkie mają status stanowisk historycznych. Do takowych należą wystąpienia w Karpatach z obszaru Gorców i Pienin, a także liczne stanowiska z Sudetów (Góry i Pogórze Izerskie, Rudawy Janowickie, Góry Kamienne, Góry Sowie). Warto nadmienić iż w Polsce występuje także inny mieszaniec międzygatunkowy z tego rodzaju, mianowicie zanokcica serpentynowa (krzyżówka zanokcicy skalnej i zielonej), która jest jednak utrwalonym i płodnym mieszańcem zdolnym do tworzenia samodzielnych populacji.
Po 1990 r. znane stanowiska ograniczają się do Pogórza Kaczawskiego (Ostrzyca, Diablak, okolice Grobli), Pogórza Wałbrzyskiego (Bronówek, Dębowa Góra, Cieszków) oraz Gór Złotych (Czarne Urwisko k. Lutyni i Mąkolno). Jedno stanowisko chronione jest w ramach rezerwatu przyrody Ostrzyca Proboszczowicka, część pozostałych w ramach obszarów Natura 2000 (Góry i Pogórze Kaczawskie, Czarne Urwisko koło Lutyni, Dobromierz). Należy pamiętać, że aktualność stanowisk jest bardzo zmienna. Zanokcica niemiecka nie jest utrwalonym mieszańcem zdolnym do samodzielnego rozmnażania się, stąd też jej osobniki mają charakter tymczasowy (do naturalnego zamarcia lub zniszczenia paproci). Pojedyncze osobniki będą zdarzać się w obrębie nakładających się populacji macierzystych gatunków. Wg obserwacji miejscem o najczęstszym pojawianiu się mieszańców jest Ostrzyca, gdzie pojedyncze osobniki notowane są od wielu dekad.
Mieszaniec charakteryzuje się występowaniem cech pośrednich pomiędzy gatunkami rodzicielskimi. Jest to bylina z poziomym lub nieco skośnie wyrastającym kłączem pokrytym łuskami o długości 2,5-3 mm. Liście zimujące, pojedynczo pierzaste lub nieregularne. Występujące na nich listki są klinowate lub łezkowate, z niewielkimi wcięciami, tępo zakończone na szczycie. Odcinki I rzędu, łącznie z częścią szczytową, są ułożone naprzemianlegle. Końcowe (szczytowe) listki zrośnięte w jeden, większy listek o pierzastosiecznym pokroju, wyraźnie odróżniający się od pozostałych. Roślina pojawia się w zbiorowiskach roślinnych gatunków rodzicielskich, głównie skały krzemianowe i bazaltowe w siedliskach naskalnych paproci lub naskalnych muraw. M.in. stwierdzono jej obecność w zespole paproci szczelinowych (Woodsio ilvensis-Asplenietum septentrionalis) oraz mozaikach zbiorowisk paproci szczelinowych i pionierskich muraw ciepłolubnych ze związku Alysso-Festucion pallentis.
Poniżej gatunki rodzicielskie: