Zanokcica skalna 

Zanokcica skalna 

11 stycznia 2018 Wyłączono przez admin

Zanokcica skalna (Asplenium trichomanes)


Zanokcicowate (Aspleniaceae)

Dojrzewanie zarodników: VII-VIII

Gatunek kosmopolityczny występujący na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. Do obszarów zwartego areału należą tereny Europy Zachodniej, Południowej i Środkowej, gdzie paproć notowana jest od płw. Iberyjskiego poprzez Francje, Wyspy Brytyjskie, Włochy, kraje Beneluksu, kraje alpejskie, Niemcy, kraje środkowoeuropejskie, południową Skandynawię, płw. Bałkański oraz Kaukaz i większe wyspy na Morzu Śródziemnym. W pozostałych rejonach występuje na rozproszonych stanowiskach w Skandynawii, krajach bałtyckich, w Azji Mniejszej oraz w Rosji. Na pozostałych kontynentach gatunek ten notowany jest w obu Amerykach (m.in. Kanada, USA, Meksyk), Afryce (Góry Atlas, Wyspy Zielonego Przylądka, Afryka Południowa), Azji (Japonia, Iran, południowe Chiny, Azja Środkowa) oraz w Australii i Oceanii (Tasmania, Nowa Gwinea, Nowa Zelandia).

W Polsce gatunek pospolity w obszarze wyżynno-górskim od Sudetów, poprzez Wyżynę Śląską, Wyżynę Małopolską i pasmo Karpat. Chroniona w wielu parkach narodowych oraz rezerwatach przyrody. Na Dolnym Śląsku notowana głównie w Sudetach, gdzie występuje we wszystkich pasmach górskich od Gór Izerskich na zachodzie po Góry Złote i Bialskie na wschodzie. Chroniona w obu dolnośląskich parkach narodowych oraz wielu rezerwatach przyrody (Góra Miłek, Góra Ślęża, Góra Zamkowa, Jaskinia Niedźwiedzia, Przełomy pod Książem, Wąwóz Lipa, Wąwóz Myśliborski, Wąwóz Siedmicki). Występuje także na pojedynczych użytkach ekologicznych (Paprocie Serpentynitowe w Masywie Ślęży) oraz obszarach Natura 2000. Gatunek ten powszechnie notowany jest na terenach antropogenicznych w całej Polsce, gdzie zasiedla mury i ściany budynków, także w ścisłych centrach miast.


Jest to paproć naskalna o najszerszym spektrum ekologicznym wśród wszystkich zanokcic. Preferuje głównie skałach krzemianowe i bazaltowe, jednak występuje także na skałach wapiennych, riolitach i piaskowcach. Preferuje stanowiska cieniste, jednak znosi także pełne nasłonecznienie jak i głęboki cień. Zasiedla szczeliny skalne, niewielkie półki oraz miejsca z naniesioną niewielką ilością podłoża. Spotykana na urwiskach, ostańcach skalnych a także wychodniach ulokowanych na terenach otwartych, w zadrzewieniach leśnych lub na stokach dolin. Często występuje na stanowiskach antropogenicznych, na murach i ceglanych ścianach, gdzie nie użyto nowoczesnej zaprawy. Przeważnie pojaw paproci na miejskich muraw jest efektem przeniesienia zarodników na materiale budowlanym pobranym z kamieniołomu, gdzie występuje roślina. Jest to zjawisko dosyć częste w przypadku rodzaju zanokcica. Gatunek charakterystyczny rzędu Androsacetalia vandellii.

Generalnie gatunek nie jest zagrożony. Jednak część stanowisk może być niszczona na wskutek aktywnej działalności kamieniołomów. Dodatkowo nieracjonalna gospodarka leśna na stanowiskach zanokcicy może powodować odsłonięcie skał chronionych dotychczas przez korony drzew co skutkuje znacznie zwiększonym nasłonecznieniem i zasychaniem kęp paproci nieprzyzwyczajonych do nagle zmienionych warunków. W przypadku osobników rosnących przy szlakach turystycznych lub na ścieżkach zwierząt do głównych zagrożeń należy wydeptywanie lub naruszanie a tym samym degradowanie niewielkiej warstwy próchnicy. Mimo tych wszystkich czynników ogólna sytuacja zanokcicy skalnej w Polsce jest dobra. Gatunek ten dosyć pospolicie występuje w całym obszarze górskich oraz coraz częściej notowany jest także na terenach miejsko-wiejskich, gdzie zasiedla mury i ściany budynków.

W Polsce notowane są dwa mieszańce zanokcicy skalnej:

  • Zanokcica serpentynowa (Asplenium adulterinum), utrwalony i płodny mieszaniec z zanokcicą zieloną
  • Zanokcica niemiecka (Asplenium × alternifolium), bezpłodny (sterylny) mieszaniec z zanokcicą północną