Zaraza wielka

Zraza wielka (Orobanche elatior)

Zarazowate (Orobanchaceae)

Okres kwitnienia: VI-VII

Gatunek euroazjatycki, którego zwarty zasięg obejmuje głównie południowe regiony Europy Środkowej (Czechy, Słowacja, Węgry), płw. Bałkański, Rumunię i regiony Europy Wschodniej (Ukraina, środkowa część europejskiej Rosji) aż po Ural. Poza tym na rozproszonych stanowiskach niemal w całej Europie od południowej Anglii poprzez Pireneje, Masyw Centralny, Alpy, południowe i środkowe Niemcy, Danię, Polskę, północne Włochy, kraje nadbałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia) a także Azja Mniejsza, Kaukaz, Zakaukazie i pojedynczo na rozległych obszarach Syberii zachodniej i środkowej, gdzie najdalej wysunięte jest izolowane stanowisko w okolicach jeziora Bajkał.

W Polsce gatunek notowany na pojedynczych stanowiskach głównie w południowej i południowo-wschodniej części kraju na obszarze województw małopolskiego, lubuskiego, świętokrzyskiego i śląskiego. Poza tym pojedyncze lokacje także w innych regionach. Jej stanowiska podawane były m.in. z Pomorza Gdańskiego, Niecki Nidziańskiej, Bramy Morawskiej, Wyżyny Śląskiej, Wyżyny Kieleckiej, Przedborskiej i Lubelskiej. W górach jest gatunkiem rzadkim. Karpatach stwierdzona była jedynie na pojedynczych stanowiskach w Beskidzie Wyspowym, na Pogórzu Wielickim i Cieszyńskim. Część stanowisk chroniona jest w rezerwatach przyrody, m.in. Polana Polichno w świętokrzyskim. Na Dolnym Śląsku gatunek rzadki, którego stanowiska odkryto stosunkowo niedawno. Zlokalizowane są wyłącznie w obszarze Ziemi Kłodzkiej na terenie Pogórza Orlickiego w Sudetach Środkowych (góra Grzywacz i Kukułka na obszarze Natura 2000 Grodczyn-Homole) oraz z pasma Krowiarek w Sudetach Wschodnich (góra Kamiennik w obszarze Natura 2000 Pasmo Krowiarek).

Zaraza wielka jest pasożytem, który z powodu braku chlorofilu i możliwości przeprowadzania procesów fotosyntezy pobiera substancje odżywcze od innych roślin, głównie z rodziny astrowatych. W Polsce stwierdzono, że jej jedynym żywicielem jest chaber driakiewnik. Roślina występuje przeważnie na terenach otwartych i silnie nasłonecznionych, głównie murawy kserotermiczne ze związku Bromion erecti oraz termofilne okrajki Trifolio medii-Agrimonietum eupatoriae, czasami notowana także w świetlistych lasach dębowych. Preferuje żyzne gleby gliniaste, suche lub umiarkowanie wilgotne ze znacznym udziałem rumoszu wapiennego (roślina kalcyfilna). Jest to gatunek rzadki, który otrzymał kategorię EN (zagrożony) na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2016). W latach 2004-2014 znajdował się pod ochroną ścisłą (jak wszystkie zarazy w tamtym okresie), od 2014 r. objęty ochroną częściową.