Lasy grądowe

19 kwietnia 2019 Wyłączono przez admin

Bogate i stosunkowo częste siedliska lasów liściastych o szerokim wachlarzu zespołów, porastających żyzne oraz wilgotne gleby z ogromnym bogactwem gatunkowym. Ich trzon stanowi grupa trzech drzew – dąb, grab oraz lipa, będących najważniejszymi drzewami dominującymi w typowym krajobrazie grądów.

Lasy grądowe

Nazwa: Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny

Klasa: Querco-Fagetea

Rząd: Fagetalia sylvaticae

Związek: Carpinion betuli

Kod siedliska: 9170

Siedliska grądów stanowią jeden z powszechniejszych i najbogatszych gatunkowo siedlisk mezo- i eutroficznych lasów liściastych na terenie Europy Środkowej, gdzie notowane są zarówno na nizinach, wyżynach jak i w niższych położeniach górskich, gdzie osiągają górną granicę na wysokości około 400-600 m n.p.m. Zależnie od zespołu i wariantu występują na terenach płaskich, a także o lekkim lub znacznym nachyleniu. Jest to związek mający jeden z najszerszych wachlarzy jeśli chodzi o zróżnicowanie warunków siedliskowych. Głównie z tego też względu w ich rozpoznaniu należy brać pod uwagę przede wszystkim na skład gatunkowy aniżeli na cechy środowiska, takie jak rodzaj podłoża, odczyn pH gleby , poziom wilgotność, nasłonecznienie etc.

Lasy grądowe występują na różnego rodzaju glebach, zaczynając od gleb rdzawych, przez gleby płowe, brunatne, czarnoziem leśny, aż po gleby opadowo-glejowe i bardzo żyzne mady rzeczne. Sam skład podłoża także jest urozmaicony, gdzie mogą występować zarówno lekkie piaski jak i ciężkie gliny i iły. Jednak bez względu na rodzaj gleby, prawie zawsze występują także dość grube, stale przyrastające poziomy próchnicze. Dzięki temu na siedliskach grądowych powstają zespoły gleb brunatnych lub słabo zbielicowanych. Grądy przeważnie wykształcają się na glebach żyznych lub umiarkowanie żyznych. Poziom wilgotności także jest zmienny, od grądów wilgotnych, przypominających lasy łęgowe po suche grądy zboczowe. Szeroki wachlarz warunków glebowych i wodnych w jakich mogą rozwijać się grądy sprawia, że występuje tu wielka różnorodność w klasyfikacji siedliska podzielonego na wiele zespołów i podzespołów a także grup i wariantów. Różnorodność zajmowanych środowisk sprawia, że różne odmiany grądów często łagodnie przechodzą w sąsiadujące z nimi siedliska innych lasów. Przeważnie dotyczy to kwaśnych lasów dębowych (Calamagrostio-Quercetum) i łęgów (Ficario-Ulmetum), dużo rzadziej dotyczy to buczyn, olsów i borów mieszanych. W przypadku graniczenia z terenami otwartymi, na skraju lasów tworzą się siedliska okrajkowe, głównie czyżnie z typowymi gatunkami jak głogi, dzikie róże, berberysy, grusze, bzy i śliwy tarniny. Miejscami mogą tworzyć się także typowe dla grądów zarośla trzmielinowo-leszczynowe.

Lasy grądowe występują niemal w całej Europie sięgając od północnej Hiszpanii, poprzez większość Europy Zachodniej, Europy Środkowej i dalej sięgając na wschodzie po góry Ural. Rozpiętość równoleżnikowa sięga na północy do środkowej Skandynawii i południowej Finlandii, oraz na południu po Bałkany i Półwysep Apeniński. Na terenie Polski grądy występują w większości kraju, z największą koncentracją na terenie Polski południowej i zachodniej (Śląsk, Wielkopolska, Małopolska), dużo rzadziej na wschodzie i północy. Grąd środkowoeuropejski nie jest notowany na Pomorzu oraz w wyższych położeniach górskich Sudetów i Karpat, podczas gdy inny zespół. Na północy Polski stwierdzono grąd subatlantycki (Stellario holosteae-Carpinetum betuli), jest to siedlisko skrajnie rzadkie. Obecnie zostało stwierdzone tylko w obszarze Pomorza Gdańskiego i Kaszub na zaledwie kilku stanowiskach.

Klimat w lasach grądowych zbliżony jest częściowo do oceanicznego, gdzie w strefie runa i podszytu panuje w okresie wegetacyjnym stosunkowo wysoka temperatura i wysoka wilgotność powietrza wiosną oraz półcień i chłód latem. W przypadku grądów niskich, przypominających częściowo lasy łęgowe, podłoże jest żyzne i wilgotne, szczególnie w okresie wiosennym, kiedy to panuje najintensywniejsza wegetacja, zwłaszcza wśród wczesnowiosennych geofitów, które przeważnie wtedy kwitną i owocują. W większości są to gatunki należące do grupy roślin osiągających optimum ekologiczne w mezo- i eutroficznych lasach liściastych. Dotyczy to roślin uznawanych powszechnie za gatunki pospolite jak zawilce, miodunki, fiołki, kokorycze, konwalie, kokoryczki, gwiazdnice, jasnoty etc. Lato jest okresem najsuchszym, najczęściej zanikają już wtedy wiosenne geofity. W okresie tym rozwijają się głównie duże gatunki roślin zielnych jak pokrzywy, przytulia leśna, porzeczki, turzyce, szczawy, kielisznik zaroślowy, chmiel zwyczajny i różne paprocie. W przypadku siedlisk grądów wysokich (kwaśnych) bioróżnorodność gatunkowa jest niższa i nawiązująca składem florystycznym do kwaśnych lasów dębowych lub borów mieszanych, z przewagą traw, turzyc i paproci.

Ze względu na żyzność podłoża i wysoką wilgotność, lasy grądowe charakteryzują się bardzo wysoką bioróżnorodnością zarówno roślinną jak i zwierzęcą. Drzewostan stanowi przeważnie dużą mozaikę gatunków, wśród których gatunkami dominującymi jest grab zwyczajny, dąb szypułkowy a także dwa gatunki lipy, lipa drobnolistna (w grądzie środkowoeuropejskim) i lipa szerokolistna (w grądzie subkontynentalnym). Towarzyszyć im mogą licznie inne gatunki drzew, pochodzące głównie z innych sąsiadujących ekosystemów, głównie łęgów i buczyn. Siedliska te często tworzą mozaiki z lasami grądowymi, gdzie wymieszanie jest na tyle płynne iż ciężko ustalić dokładną granicę przechodzenia jednego zbiorowiska roślinnego w drugie. Stąd też w drzewostanie licznie mogą występować klony, wiązy, buki, jesion a nawet gatunki iglaste. Przykładowo w Polsce północno-wschodniej udział świerka jest stosunkowo duży, a miejscami występuje nawet lokalna dominacja tego gatunku w grądzie. Niemniej jednak, dąb, grab i lipa są podstawowymi i najważniejszymi gatunkami diagnostycznymi.

Warstwa podszytu jest bardzo dobrze rozwinięta, miejscami tworząca gęsty dywan zieleni całkowicie przysłaniający podłożę. Całość zbliżona jest do roślinności lasów łęgowych. Pospolicie występuje jarząb pospolity, leszczyna pospolita, trzmielina brodawkowata, trzmielina zwyczajna, wiśnia ptasia a lokalnie także wawrzynek wilczełyko. Najbardziej urozmaicona jest warstwa runa, gdzie występują kwitnące wiosną gatunki pospolite dla większości lasów liściastych jak zawilec gajowy, przylaszczka pospolita, gajowiec żółty, kokorycz pusta, jaskier różnolistny, podagrycznik pospolity, wiechlina gajowa, konwalia majowa, konwalijka dwulistna, kokoryczka wonna i wielkokwiatowa, dąbrówka rozłogowa, groszek wiosenny, czworolist pospolity, piżmaczek wiosenny, kopytnik pospolity, ziarnopłon wiosenny czy fiołek Reichenbacha. Poza nimi lokalnie występują też gatunki rzadsze, charakterystyczne dla lasów grądowych jak kokorycz wątła, gwiazdnica wielkokwiatowa, miodunka ćma, kuklik pospolity, przytulia Schultesa, przytulia leśna, turzyca cienista, turzyca orzęsiona i kupkówka Aschersona. Liczba roślin kwitnących w późniejszych miesiącach bardzo spada, do bardziej charakterystycznych należy lilia złotogłów, kruszczyk szerokolistny, kruszczyk siny i dzwonek pokrzywolistny.

: Grab, pokrój

: Grab, liście

: Grab, kwiaty

: Lipa, pokrój

: Lipa, liście

: Lipa, kwiat

: Dąb, pokrój

: Dąb, liście

: Dąb, kwiaty

Z powodu dużej różnorodności występuje kilka podziałów grądów. Ze względu na charakter siedliskowy dzieli się na trzy podstawowe podzespoły:

grądy wysokie, porastają stosunkowo suche i mezotroficzne gleby, przeważnie tereny podgórskie o kwaśnym podłożu. Są najuboższe florystycznie, nawiązując roślinnością do borów i kwaśnych dąbrów. W drzewostanie przeważają dęby. W typie siedliskowym odpowiada mu las świeży.
grądy typowe, forma pośrednia między grądami niskimi i wysokimi. Porastają świeże gleby eutroficzne o umiarkowanym poziomie wilgotności, zarówno na terenach nizinnych jak i podgórskich. W drzewostanie przeważają graby.
grądy niskie, porastają żyzne i wilgotne gleby, przeważnie na terenach nizinnych m.in. w dolinach rzecznych. Są to najbogatsze florystycznie grądy, nawiązujące składem roślinnym do siedlisk lasów łęgowych. W drzewostanie notowany jest znaczny udział gatunków łęgowych (wiązy, olchy). W typie siedliskowym odpowiada mu las wilgotny.

Ze względu na skład gatunkowy, uwzględniający także charakter siedliskowy, wyróżniamy kilka zespołów z szeregiem podzespołów:

grąd środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum betuli), występuje głównie w Polsce Zachodniej, w tym na terenach podgórskich i górskich Sudetów do wysokości około 500 m n.p.m. Jest to jedyny zespół grądów notowany na terenie Dolnego Śląska, z tego względu w dalszym opisie skupimy się głównie na nim. Siedlisko wyróżnia się dobrze zaznaczoną zmiennością sezonową. Oprócz typowych gatunków drzew (grab, dąb, lipa) występuje także klon pospolity i buk pospolity. W podszycie wyróżnia się obecność jarzębu brekinii, klonu polnego i różny polnej. Do gatunków charakterystycznych należy jaskier różnolistny, przytulia leśna, świerząbek gajowy i turzyca cienista.Wyróżniamy kilka podzespołów:
- Galio-Carpinetum betuli corydaletosum, tzw. grąd kokoryczowy będący grądem niskim o żyznym i wilgotnym podłożu, bogaty florystycznie, gdzie występuje kokorycz pusta, kokorycz wątła a także ziarnopłon wiosenny, złoć żółta i czartawa pospolita. Jest to najbardziej rozpoznawalna forma grądu, która w szczycie kwitnienia kokoryczy tworzy miejscami ogromne, jednolite dywany kwiatów.
- Galio-Carpinetum betuli polytrichetosum, ubogi grąd nizinny, charakteryzujący się najmniejszym bogactwem florystycznym, gdzie wyróżniają się głównie gatunki acydofilne jak borówka czernica, płonnik strojny i kłosówka miękka.
- Galio-Carpinetum betuli lathyretosum, podzespół groszkowy będący żyznym, wysokim grądem, w którym notuje się m.in. groszek szydlasty, groszek wiosenny i groszek czerniejący, a także zerwę kłosową i trzcinnik leśny.
- Galio-Carpinetum betuli luzuletosum, podzespół ubogiego grądu formy podgórskiej o dużym udziale traw jak kosmatka gajowa, śmiałek pogięty i trzcinnik leśny, przypominający budową podgórskie dąbrowy acydofilne.

grąd subkontynentalny (Tilio-Carpinetum betuli), notowany głównie w Polsce wschodniej i północnej, aż do granicy występowania grabu. Drzewostan charakteryzuje udział gatunków iglastych (sosna, świerk, jodła) oraz buku pospolitego i wiśni ptasiej. W runie leśnym występują gatunki kontynentalne (sarmackie) jak zdrojówka rutewkowata, przytulia leśna, przytulia Schultesa, jaskier kaszubski i turzyca orzęsiona, a miejscami także przytulinka wiosenna i trzmielina brodawkowata. Siedlisko osiąga zachodnią granicę na linii Bydgoszcz-Łódź-Katowice i nie występuje na Dolnym Śląsku. Siedlisko jest bardzo zmienne, przez co wyróżnia się dwie główne grupy, podzielone na wiele podzespołów. Wśród grądów wysokich wyróżnia się:
- Tilio cordaetae-Carpinetum betuli calamagrostietum, tzw. grąd trzcinnikowy, jest to postać najuboższa z udziałem gatunków acydofilnych borów mieszanych jak borówka czarna, siódmaczek leśny i trzcinnik leśny.
- Tilio cordaetae-Carpinetum betuli luzuletosum, uboga postać podgórska notowana z Karpat, z udziałem kosmatki gajowej.
- Tilio cordaetae-Carpinetum betuli caricetosum brizoides, ubogi grąd występujący na kwaśnych glebach.
- Tilio cordaetae-Carpinetum betuli festucetosum heterophyllae, ubogi grąd rosnący na obszarach wyżynnych.
- Tilio cordaetae-Carpinetum betuli melittetosum, grąd miodnikowy o charakterze ciepłolubnego grądu bogatego florystycznie, nawiązującego do ciepłolubnych dąbrów.

W przypadku grądów subkontynentalnych niskich, wyróżnia się:

- Tilio cordaetae-Carpinetum betuli stachyetosum, grąd czyśćcowy, będący żyznym grądem niskim, którego wyróżnia obecność gatunków z lasów łęgowych, m.in. czyśćca
- Tilio cordaetae-Carpinetum betuli astrantietosum, grąd jodłowy, umiarkowanie żyzny grąd wyżynny, charakterystyczny dla niektórych regionów z dużym udziałem jodły
- Tilio cordaetae-Carpinetum betuli corydaletosum, grąd kokoryczowy będący grądem niskim z dużym udziałem wiosennych geofitów, zwłaszcza kokoryczy pustej i kokoryczy pełnej
- Tilio cordaetae-Carpinetum betuli circaetosum alpinae, żyzny grąd murszowy z udziałem czartawy drobnej
- Tilio cordaetae-Carpinetum betuli caricetosum remotae, grąd turzycowy z dużym udziałem traw i turzyc

Pozostałe zespoły lasów grądowych to:

grąd subatlantycki (Stellario holosteae-Carpinetum betuli), występujący w Polsce tylko na Pomorzu Gdańskim i Kaszubach, gdzie jest bardzo rzadkim siedliskiem. Drzewostan buduje dąb, grab i lipa drobnolistna z udziałem buka. Siedlisko bogate florystycznie, gdzie wyróżnia je udział m.in. leszczyny pospolitej, zerwy kłosowej, gwiazdnicy wielkokwiatowej, fiołka przedziwnego, groszku szydlastego i wyki leśnej.
zbiorowisko grądów zboczowych (Acer platanoides-Tilia cordata), notowane jest tylko na terenie Pojezierza Wschodniobałtyckiego, obejmującego północno-wschodnie fragmenty kraju (Warmia, Mazury, Kujawy i Suwalszczyzna), gdzie występuje na stokach dolin rzecznych i innych zboczach o różnym poziomie nachylenia. Oprócz typowych gatunków drzew, notuje się także duży udział innych drzew liściastych, głównie wiązów, jesionu i olchy czarnej. Runo leśne jest bogate w wysokie byliny jak dzwonek pokrzywolistny i jednostronny. Wyróżnia się dwie odmiany geograficzne: pomorską i subborealną.
grąd karpacki (Carici pilosae-Carpinetum betuli), notowany na terenie podgórskim i górskim Karpat, gdzie wpływa na niego klimat kontynentalny i górski. W drzewostanie występuje głównie grab i dąb. W runie gatunkiem charakterystycznym jest turzyca orzęsiona, przytulia Schultesa, przylaszczka pospolita i wilczomlecz migdałolistny. W części klasyfikacji siedlisko nie jest wyróżniane.

Gatunki diagnostyczne dla grądu środkowoeuropejskiego:

Drzewa: grab pospolity, dąb szypułkowy, lipa drobnolistna
Rośliny zielne: kokoryczka wielokwiatowa, gwiazdnica wielkokwiatowa, turzyca orzęsiona, podagrycznik pospolity, miodunka plamista, prosownica rozpierzchła, kuklik pospolity, zawilec gajowy

Gatunki stałe i charakterystyczne dla grądu środkowoeuropejskiego:

Drzewa: dąb szypułkowy, grab pospolity, lipa drobnolistna, lipa szerokolistna, klon jawor, klon pospolity, jesion wyniosły
Krzewy: bez czarny, czeremcha zwyczajna, jarząb pospolity, głóg jednoszyjkowy, jeżyna popielica, leszczyna pospolita trzmielina pospolita
Rośliny zielne: czosnek zielonawy, czworolist pospolity, czyściec leśny, dąbrówka rozłogowa, fiołek Reichenbacha, gajowiec żółty, groszek wiosenny, gwiazdnica gajowa, gwiazdnica pospolita, jasnota biała, jasnota plamista, konwalia majowa, konwalijka dwulistna, kokorycz pusta, kokorycz wątła, kopytnik pospolity, kuklik zwisły, kupkówka Aschersona, miodunka ćma, mozga trzcinowata, możylinek trójnerwowy, niecierpek pospolity, piżmaczek wiosenny, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, przylaszczka pospolita, przytulia wonna, śmiałek darniowy, śnieżyczka przebiśnieg, świerząbek gajowy, szczawik gajowy, trędownik bulwiasty, wiechlina gajowa, zawilec gajowy, zawilec żółty, ziarnopłon wiosenny, złoć mała, żywokost bulwiasty

Lasy grądowe występują na Dolnym Śląsku głównie w części nizinnej. W Sudetach stwierdzone są głównie w niższych pasmach górskich (Pogórze i Przedgórze) i to w dużym rozproszeniu. Na nizinie grądy rozpościerają się najliczniej wzdłuż dolin rzecznych, gdzie często tworzą mozaiki z lasami łęgowymi. W górach grądy przechodzą często w żyzne buczyny lub różnego rodzaju dąbrowy. Do największych skupisk grądów należy Pradolina Wrocławska z największą dolnośląską rzeką Odrą oraz jej dopływami (rzeki Widawa, Oława, Bystrzyca, Ślęza, Kwisa, Bóbr i Jezierzyca).

Poniżej skrócona lista miejsc o największym skupisku grądów:

Pradolina Wrocławska: Region rozpościerający się wzdłuż doliny Odry od Prochowic po granicę z województwem Opolskim. Stanowi największy rezerwuar grądów, które w wielu miejscach tworzą mozaikę z łęgami. Do najważniejszych skupisk należą (idąc z zachodu na wschód) tzw. Lasy Odrzańskie (na południe od miejscowości Prawików); tereny leśne na lewobrzeżnej części Odry w okolicach wsi Słup, Zakrzów, Zabór i Księgnice; lasy w okolicach miejscowości Kotowice i Panowice w gminie Oborniki Śląskie, lasy koło Pisarzowic, tereny leśne Wrocławia (Las Rędziński, Las Osobowicki, tereny leśne na Janówku), lasy w okolicach Kotowic i Zakrzowa w gminie Siechnice i Lasy Oławskie będące najbardziej na wschód wysuniętym fragmentem dolnośląskiej części pradoliny. Część grądów chroniona jest w rezerwacie Grodzisko Ryczyńskie i Zwierzyniec oraz na obszarach Natura 2000 (Grądy w Dolinie Odry, Łęgi Odrzańskie i Dolina Widawy).

Równina Oleśnicka: Rozproszone fragmenty grądów, często w mozaice z łęgami, stwierdzono głównie wzdłuż większych dolin rzecznych jak Oleśnica (Sokołowice, Brzezinka, Spalice, Boguszyce), Widawa (Śliwice, Grędzina, Chrząstawa), Boguszycki Potok czy Dobra (Łozina, Szczodre). Tereny wokół Widawy na odcinku Wrocław-Bierutów należą do największych skupisk grądów w województwie, część z nich objęta jest ochroną w ramach sieci Natura 2000 jak Lasy Grędzińskie, Dolina Oleśnicy i Boguszyckiego Potoku czy Kumaki Dobrej.

Równina Wrocławska: Rozległy obszar o bardzo zniekształconym krajobrazie zastąpionym w większości przez pola uprawne i tereny miejskie. Jedyne większe płaty grądów zachowały się na skrajnych fragmentach w dolinie Bystrzycy na zachodnim krańcu (miejscowo na terenie parku krajobrazowego i w obszarze Natura 2000 Łęgi nad Bystrzycą) oraz dolinie rzeki Oławy (odcinek pod Oleśnicą Małą) na wschodzie.

Wzgórza Trzebnickie: Podobnie jak w przypadku Równiny Wrocławskiej, jest to teren silnie zurbanizowany, który posiada pojedyncze ale cenne fragmenty grądów stwierdzone m.in. pod Borkowicami, Machnicami, Będkowem, Pierwoszowem, Taczowem Małym, Skarszynem, Wielką Lipą, Osolą i Grochową. Fragmenty chronione są w rezerwacie Las Bukowy w Skarszynie i obszarze Natura 2000 Wzgórza Warzęgowskie.

Sudety: Grądy w paśmie gór i pogórza są silnie rozproszone i stwierdzone przede wszystkim w niższych położeniach. Do większych koncentracji lasów grądowych należy Przedgórze Sudeckie, m.in. niższe położenia Masywu Ślęży (Przemiłów, Tąpadła) i Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie (Muszkowice, Piotrowice, Ligota Mała, Ligota Wielka). Poza tym płaty grądów stwierdzono także na Pogórzu Sudeckim we wschodniej części Pogórza Kaczawskiego (głównie na terenach parku krajobrazowego), miejscowo w okolicach Dobromierza na Pogórzu Wałbrzyskim czy wyspowo na Pogórzu Izerskim. Pojedyncze płaty stwierdzono także w Górach Bardzkich, Górach Sowich, Górach Orlickich a nawet u podnóża Karkonoszy. Część chroniona jest w rezerwatach przyrody oraz obszarach Natura 2000 (Dobromierz, Góry i Pogórze Kaczawskie, Muszkowicki Las Bukowy, Ostoja nad Bobrem, Wzgórza Niemczańskie, Wzgórza Strzelińskie)

Inne fragmenty: oprócz wcześniej wymienionych miejsc, grądy występują w dużym rozproszeniu niemal na całym obszarze województwa, m.in. w Dolinie Baryczy i Pradolinie Głogowskiej, na Wzgórzach Dalkowskich i na Wysoczyźnie Rościsławskiej. Dawniej grądy były najbardziej powszechnym siedliskiem w nizinnej części województwa, stąd liczne jego pojedyncze płaty są silnie rozdrobnione i występujące fragmentarycznie niemal w każdym zakątku Niziny Śląskiej i Wału Trzebnickiego.

Grąd Środkowoeuropejski stwierdzono m.in. w rezerwacie: Błyszcz, Brekinia, Buczyna Jakubowska, Cisy, Cisowa Góra, Dalkowskie Jary, Góra Zamkowa, Grądy koło Posady, Grodzisko Ryczyńskie, Jeziorko Daisy, Jodłowice, Las Bukowy w Skarszynie, Łacha Jelcz, Łęg Korea, Łęgi Źródliskowe koło Przemkowa, Mszana i Obłoga, Odrzysko, Ponikwa, Przełomy pod Książem, Radziądz, Skarpa Storczyków, Stawy Milickie, Uroczysko Obiszów, Wąwóz Lipa, Wzgórze Joanny, Zimna Woda

Grądy są siedliskiem leśnym, które utraciło najbardziej na swoim zasięgu występowania w wyniku rozwoju ludzkości. Głównym powodem była wyjątkowo dogodna przydatność miejsc zajmowanych przez grądy. Porastały one żyzne i wilgotne gleby, przeważnie o niskim stopniu nachylenia, idealne pod rozwój rolnictwa i osadnictwa. Doprowadziło to do ogromnego odlesienia tysięcy hektarów grądów od średniowiecza po czasy teraźniejsze. Szacuje się, że areał grądów stanowi obecnie zaledwie 3% powierzchni lasów, a jako że lasy stanowią około 1/3 powierzchni kraju, łatwo stąd wywnioskować, że wszystkie grądy zajmują niecały 1% z całej powierzchni Polski. Dlaczego grądy są tak chętnie zagospodarowywane? Lasy łęgowe z powodu silnego uwilgocenia oraz częstego zalewania były mniej dogodne od niezalewanych i średnio-wilgotnych grądów. Podobna sytuacja miała miejsce z buczynami czy dąbrowami, szczególnie w wariancie acydofilnym. Bory sosnowe często rosną na piaszczystych i nieprzydatnych rolniczo glebach. Jedynie nizinne żyzne buczyny podzieliły podobny los, albowiem także zasiedlały płaskie obszary o żyznym i wilgotnym podłożu. Dodatkowo siedliska grądów umożliwiały rozwój nie tylko rolnictwa ale także leśnictwa. Na tym siedlisku bowiem możliwa jest uprawa niemal wszystkich gatunków drzew występujących w Polsce. Spowodowało to masowe przekształcenia (niewyciętych pod rolnictwo) grądów na leśne zbiorowiska zastępcze, w tym wiele stanowiły drzewostany iglaste.

W obecnych czasach procesy wycinania grądów lub przekształcania ich w zbiorowiska zastępcze uległy znacznemu zahamowaniu. Mimo wszystko obecny areał grądów stanowi bardzo mizerny cień dawnych lasów, szczególnie porównując współczesny zasięg do mapy potencjalnej roślinności, gdzie grądy są elementem dominującym w nizinnej części regionu. Współczesnymi zagrożeniami dla grądów jest m.in. nieracjonalna gospodarka leśna, polegająca na dążeniu do wprowadzania gatunków obcych siedliskowo jak sosna, czy wprowadzaniu gatunków spoza ich naturalnego zasięgu (buk, jesion). Stałym elementem jest także pogarszanie jakościowe lasu i zniekształcanie naturalizujących się lasów. Dotyczy to wycinki starszych drzew i odmładzaniu drzewostanu, preferowaniu dębów przy odnowieniach (drewno grabowe i lipowe uważane jest za mniej przydatne w przemyśle). Faworyzowanie dębów powoduje zniekształcanie relacji i proporcji pomiędzy gatunkami drzew budujących grąd. W czasie rębni dębów usuwany jest często podrost grabowy, który jako pierwszy rozwija się na odsłoniętych przez wycinkę fragmentach lasu. Dodatkowo nieodłącznym elementem wycinek jest użycie ciężkiego sprzętu do zwożenia drzew. Wprowadzanie maszyn potrafi miejscami całkowicie zniszczyć runo leśne, które szczególnie w żyźniejszych wariantach, jest gęsto obsadzone geofitami.

Mimo wiekowej wycinki i przekształceń, obecne lasy grądowe nie są zagrożone dalszym zanikiem. Miejscami wręcz grądy powiększają swój areał kosztem lasów łęgowych. Jest to tzw. etap grądowienia łęgów spowodowany działalnością ludzka. Głównym czynnikiem jest ogólnokrajowa tendencja do odgradzania rozległych terenów od rzek, włączając w to także lasy. Działania takie spowodowały odcięcie łęgów od wpływu zalewów wodami rzecznymi. W efekcie zostały przerwane procesy nanoszenia mułów rzecznych i tworzenia się charakterystycznych gleb dla obszarów nadrzecznych (mady). Bez zalewów, gleby ulegają procesom brunatnienia, czego następstwem są przemiany składu florystycznego z łęgowego na bardziej grądowy. Początkowo dotyczy to głównie runa leśnego. Następnie drzewostan łęgowy zaczyna być stopniowo wypierany przez gatunki grądowe jak graby a w dalszej kolejności lipy. Z tego powodu siedlisko jako takie jest obecnie niezagrożone. Dotyczy to także samych roślin, albowiem przeważnie zasiedlają je gatunki pospolite w całym kraju i występujące nieraz masowo w runie leśnym. Dotyczy to głównie wiosennych geofitów jak zawilce, ziarnopłony, kokorycze, czosnki, miodunki, złocie czy fiołki. Wiele fragmentów lasów grądowych jest obecnie objętych ochroną w ramach rezerwatów przyrody, parków narodowych lub w oznaczeniach leśnych są klasyfikowane jako lasy wodochronne, glebochronne lub cenne.