Grądy w Dolinie Odry

1 września 2021 Wyłączono przez admin

Obszar Natury będący swoistym zamiennikiem planowanego na tym obszarze parku krajobrazowego, który rozciąga się od Wrocławia po granice województwa i obejmuje najcenniejsze fragmenty przyrodnicze w obrębie doliny Odry oraz Oławy. Miejsce bytowania rzadkich gatunków zwierząt, w tym żółwia błotnego i wydr oraz miejsce wegetacji chronionych roślin, takich jak kotewka orzech wodny, salwinia pływająca, kruszczyk siny i goryczka wąskolistna.

Typ ochrony: Natura 2000

Kod: PLH020017

Data utworzenia: 2002

Powierzchnia: 8348,9 ha

Powiat: Wrocław, Wrocławski, Oławski

Gmina: Wrocław, Czernica, Siechnice, Św. Katarzyna, Oława, Jelcz-Laskowice

Nadleśnictwo: Oława, Oleśnica Śląska

Położenie: Rozległy kompleks obszaru Natura 2000 rozciąga się wzdłuż doliny Odry i Oławy na odcinku pomiędzy Wrocławiem na wysokości Wyspy Opatowickiej oraz osiedla Bierdziany a wschodnimi granicami województwa w kierunku Opola. Tereny obejmują (idąc od zachodu na południowy-wschód) m.in. Wyspę Opatowicką, Wrocławskie Tereny Wodonośne, osiedle Świątniki i Opatowice, Las Strachociński, Tereny łąkowe w Radwanicach, Trestnie, Blizantowicach i Siechnicach, Lasy w Kotowicach i Zakrzowie, Siedlecki Las, tereny łąki w okolicach miejscowości Bystrzyca, Janików, Stary Otok, Czernica, Jelcz-Laskowice oraz kompleksy leśne na wschód od miasta Oławy. Granica obszaru ma bardzo skomplikowany i zróżnicowany układ, stąd jej dokładny opis byłby problematyczny.

Roślinność: Bardzo bogata. Tereny Grądów w Dolinie Odry obejmują jedną z najbogatszych mozaik ekosystemów w całej dolinie Odry. Oprócz tytułowych lasów grądowych występują tu licznie inne siedliska leśne, łąkowe a także wodne i brzegowe. Największe kompleksy pokrywające niemal 30% powierzchni obszaru obejmują siedliska lasów łęgowych (Ficario-Ulmetum). Występują one licznie na terenie Lasów Oławskich, Lasu Strachocińskiego a także w lasach Kotowic i Zakrzowa. Cechą charakterystyczną jest ich okres zalewanie, szczególnie jesienią i wiosną, kiedy to dno lasu zalewa Odra, Oława, Smotrawa oraz ich pomniejsze dopływy. Na terenie Lasów Oławskich i Lasu Strachocińskiego następuje stopniowe przechodzenie łęgów w grądy, co jest procesem spowodowanym głównie przez działalność ludzką. Pogłębiania i regulacje koryta rzek oraz budowa wałów przeciwpowodziowych spowodowało odcięcie biotopu od wpływu zalewów wodami rzecznymi. W efekcie zostały przerwane procesy nanoszenia mułów rzecznych i tworzenia się charakterystycznych gleb dla obszarów nadrzecznych (mady). Bez zalewów, gleby ulegają procesom brunatnienia, czego następstwem są przemiany składu florystycznego z łęgowego na bardziej grądowy. Często w kompleksie łęgów można zauważyć drzewostan o cechach pośrednich, łęgowo-grądowych z warstwą drzew o charakterze dawnego łęgu z runem obfitującym w liczne gatunki grądowe. Typowymi gatunkami dla warstwy podszytu, jakie można zaobserwować to m.in. dereń świdwa, szakłak pospolity, trzmielina pospolita, kalina koralowa, leszczyna pospolita, porzeczka czerwona i głóg dwuszyjkowy. W runie leśnym oprócz kilku gatunków typowych także dla grądu (zawilce, kokorycze), można zaobserwować m.in. czosnaczek pospolity, bluszczyk kurdybanek, trędownik bulwiasty, śledziennica skrętolistna, kopytnik pospolity, gwiazdnica gajowa, złoć żółta, ziarnopłon wiosenny, czartawa pospolita i czyściec leśny.

Drugim ważnym typem lasu występującym na bardziej suchych lecz wciąż wilgotnych glebach jest grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetum), mający dobrze zachowany układ piętrowy lasu o bardzo bogatym runie leśnym z dominującym w drzewostanie grabem oraz lipą drobnolistną a także domieszką innych drzew jak dąb szypułkowy i buk zwyczajny. Miejscami wiele płatów cechuje zniekształcenie składu gatunkowego z powodu dawnej gospodarki leśnej. Chodzi tu o faworyzowanie drzew dębowych kosztem grabów i lip. W efekcie niektóre płaty przypominają kwaśne dąbrowy, choć roślinność runa leśnego jest typowa dla grądu. Warstwa podszytu jest umiarkowanie rozwinięta, którego zwarcie wynosi około 40% i jest tworzone przez leszczynę pospolitą, trzmielinę zwyczajną, czeremchę zwyczajną, klon polny oraz młode okazy wcześniej wymienionych gatunków drzew. Runo leśne należy do stosunkowo bogatych, gdzie stwierdzono takie gatunki jak czosnek zielonawy, czworolist pospolity, czyściec leśny, dąbrówka rozłogowa, dzwonek szerokolistny, gajowiec żółty, groszek wiosenny, gwiazdnica pospolita, jasnota biała, kokoryczka wielokwiatowa, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kuklik zwisły, miodunka ćma, mozga trzcinowata, piżmaczek wiosenny, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, przetacznik ożankowy, śnieżyczka przebiśnieg, świerząbek gajowy, szczawik gajowy, ziarnopłon wiosenny i złoć mała. Do gatunków diagnostycznych należy gwiazdnica wielkokwiatowa i fiołek leśny. Latem runo leśne jest częściowo zdominowane przez gatunki inwazyjne, takie jak niecierpek drobnokwiatowy. Spośród kilku podzespołów i wariantów, najbardziej bogaty i wyróżniający się jest tzw. grąd kokoryczowy (Galio-Carpinetum betuli corydaletosum), szczególnie bogaty okolicach Jelcza, Kotowic oraz w Lasach Oławskich. Wykształca się on na żyznym i wilgotnym podłożu. Występują tutaj takie gatunki roślin jak: kokorycz pusta, zawilec gajowy, żywiec bulwiasty, jasnota biała, poziewniki, śnieżyca wiosenna, śnieżyczka przebiśnieg, kruszczyk siny, kruszczyk szerokolistny, lilia złotogłów, czosnek niedźwiedzi, przetacznik górski, gnieźnik leśny, groszek wiosenny i czworolist pospolity. Jest to najbardziej rozpoznawalna forma grądu, która w szczycie kwitnienia kokoryczy tworzy miejscami ogromne, jednolite dywany kwiatów. Najlepiej wykształcony grąd kokoryczowy występuje w Lesie Oławskim, gdzie wiosną kokorycze porastają kilkaset hektarów lasu tworząc jednolicie różowy dywan w runie.

Oprócz lasów, ważnym elementem stanowią tereny łąkowe. Do największych i najcenniejszych siedlisk nieleśnych należą łąki trzęślicowe z zespołu trzęślicy modrej (Molinetum medioeuropeaum) i jednostek wyższych, które porastają około 5% obszaru głównie na Terenach Wodonośnych Wrocławia, a także w dolinie Oławy na wysokości Radwanic i w pojedynczych płatach pod Jelczem, Bystrzycą i Kotowicami. Stwierdzono tu bardzo liczne populacje rzadkich lub chronionych roślin jak kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, goryczka wąskolistna a także konitrut błotny, przetacznik błotny, czarcikęs łąkowy, centuria pospolita, przytulia północna i krwawnik kichawiec. Poza tym występuje tu szereg roślin typowych dla tego ekosystemu, m.in. przytulia żółta, bukwica zwyczajna, kanianka pospolita, oman wierzbolistny, ostrożeń błotny, komonica błotna i len przeczyszczający, a także bardzo liczny krwiściąg lekarski, który w niektórych fragmentach jest gatunkiem dominującym. Do najlepiej zachowanych należą łąki na wrocławskich Terenach Wodonośnych, gdzie od lat 90. XX wieku postuluje się o utworzenie rezerwatu przyrody.

Największe połacie łąk obejmują niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) z dominującym gatunkiem traw: rajgras wyniosły i wiechlina łąkowa. Łąki występują głównie w międzywałach i na terenach zalewowych Wrocławia, Siechnic i Ratowic. Charakteryzują się dużym bogactwem gatunkowym, składającym się głównie z pospolitych gatunków jak koniczyna łąkowa, groszek łąkowy, dzwonek rozpierzchły i barszcz zwyczajny. Część terenów nawiązuje roślinnością do łąk zmiennowilgotnych przez obecność gatunków charakterystycznych dla tych ekosystemów tj. czosnek kątowy, przytulia północna, krwiściąg lekarski. Innym typem rzadkiego i cennego ekosystemu są łąki selernicowe (Cnidion dubii) występujące w postaci pojedynczych połaci rozsianych wzdłuż cieków wodnych lub wmieszanych w inne łąki tworząc z nimi mozaikę siedlisk. Siedlisko wykształca się przeważnie na terasach akumulacyjnych dolin rzecznych, gdzie płaty są stosunkowo często zalewane w okresie wezbrań. Gleba jest tutaj bardzo żyzna i wilgotna, przeważnie w typie gleb bagiennych lub mad. Łąki selernicowe stanowią ważną ostoję bioróżnorodności, gdzie gatunkiem typowym siedlisk jest selernica żyłkowana oraz inne rzadkie lub chronione rośliny (konitrut błotny, czosnek kątowy, wyczyniec łąkowy). W wielu miejscach tworzą mozaikę z innymi zbiorowiskami jak szuwary i łąki trzęślicowe, co często utrudnia ich identyfikację. Najlepiej wykształcone płaty występują na Terenach Wodonośnych oraz w postaci pojedynczych płatów wokół Kotowic, Trestna i Lasów Oławskich.

Wzdłuż Odry, Oławy i pozostałych cieków wodnych istnieje mozaika licznych siedlisk związanych bezpośrednio lub pośrednio z wodą. Mowa tu o licznych łozowiskach określanych jako łęgi wierzbowo-topolowe (Salici-Populetum), tworzących pasy zadrzewień o szerokości kilku lub kilkunastu metrów wzdłuż cieków wodnych i starorzeczy w dolinach rzecznych na piaszczystych i mulistych aluwiach. Zwarcie drzewostanów jest bardzo zróżnicowane, zależnie od rodzaju brzegów i ludzkiej ingerencji. Najbardziej typowe drzewostany z tego typu ekosystemu rozwijają się w miejscach bardzo nisko położonych, gdzie najdłużej stagnują wody z wiosennych wezbrań. Tworzą one wtedy szerokie pasma z wieloma drzewiastymi formami. W innych miejscach mogą mieć charakter silnie zniekształcony w formie pojedynczych krzewów w towarzystwie szuwarów i trzcinowisk. Do gatunków typowych należy wierzba krucha i wierzba purpurowa, a także wierzba biała, wierzba trójpręcikowa i topola biała. Oprócz tego w warstwie runa występują gatunki pospolite, często przenikające z sąsiednich siedlisk utrudniając identyfikację. W łozowiskach można spotkać takie rośliny jak chmiel zwyczajny, mozga trzcinowata, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, psianka słodkogórz, kielisznik zaroślowy i żywokost lekarski. Obecnie jest to coraz rzadszy typ siedliska, co spowodowane jest bardzo silnym przekształceniem koryta i reżimem hydrologicznym. W efekcie ograniczane zostaje zalewanie łęgów w czasie wezbrania wody (np. w okresie wiosennych roztopów) i stopniowego przekształcania ich w grądy oraz suchsze warianty łęgowe.

Ze względu na gęstą sieć rzeczną z licznymi starorzeczami i zbiornikami wodnymi w obszarze bardzo istotną grupę stanowią siedliska wodne obejmujące liczne zbiorowiska makrofitów w mezotroficznych i eutroficznych zbiornikach wód śródlądowych z rzędu Potametalia, Nymphaeion i Hottonion zasiedlających przybrzeżne strefy oraz miejsca w płytkich częściach zbiorników wodnych. Przechodzą one stopniowo w mniej lub bardziej szeroką strefę szuwarów (Phragmitetalia), tworzących szuwary trawiaste, wielkoturzycowe i inne z udziałem okazałych bylin dwuliściennych. Występują one w strefie przybrzeżnej i nadbrzeżnej stojących i płynących wód śródlądowych którą tworzą głównie pospolite gatunki takich jak pałka szerokolistna, bardzo liczne turzyce, sit, sitowia i trzcina. Towarzyszą im inne rośliny m.in. tatarak trawiasty, psianka słodkogórz, oczeret jeziorny, kropidło wodne, kosaciec żółty i krwawnica pospolita. W obszarach wodnych i brzegowych notuje się cały szereg zbiorowisk, wśród których najcenniejsze lub najrzadsze to:

zespół rzęsy drobnej i salwinii pływającej (Lemno minoris-Salvinietum natantis), rzadki zespół roślinny zasiedlający ciepłe i płytkie wody o niskim stopniu antropogenicznego zanieczyszczenia. Wśród gatunków charakterystycznych występuje objęta ochroną salwinia pływająca a także rzęsa drobna i spirodela wielokorzeniowa.
zespół „lilii wodnych” (Nupharo-Nymphaeetum albae), charakterystyczny zespół, który wyróżnia się występowaniem roślin o dużych pływających liściach i jaskrawych kwiatach. Występuje głównie w zbiornikach eutroficznych, gdzie poniekąd je tworzy albowiem zespół cechuje produkowanie znacznych ilości biomasy, co dodatkowo odgrywa istotną rolę w wypłycaniu zbiorników wodnych. Wśród gatunków charakterystycznych występują grzybienie białe, grążel żółty, rogatek krótkoszyjkowy, rdestnice, wywłócznik kłosowy i moczarka kanadyjska.
szuwar kosaćcowy (Iridetum pseudacori), zespół tworzący niewielkie płaty w strefach przejściowych pomiędzy płytką wodą i strefą brzegową, porastając ciepłe i eutroficzne wody. W siedlisku dominuje kosaciec żółty, któremu towarzyszą inne gatunki charakterystyczne dla zbiorowisk szuwarowych jak manna mielec, szczaw lancetowaty, krwawnica pospolita i tojeść pospolita.
szuwar mannowy (Glycerietum maximae). Jest to syntakson porastający płytkie i okresowo wysychające wody stojące na podłożu mulistym lub torfowym, gdzie dominuje tytularny gatunek, manna mielec. Wśród innych roślin spotkać można skrzyp bagienny, szczaw lancetowaty, przytulię bagienną, żabieńca babkę wodną oraz rzęsę drobną.
roślinność przybrzeżna i szuwarowa, porastające brzegi stawów i kanałów, w skład której wchodzą głównie pospolite gatunki wodno-błotne takie jak jaskier wielki, pałka szerokolistna, łączeń baldaszkowy, psianka słodkogórz, mozga trzcinowata, strzałka wodna, żabieniec babka wodna, niezapominajka błotna czy knieć błotna (kaczyniec).

Wiele z siedlisk jest pozostałością po dawnych procesach fluwialnych związanych z przemieszczaniem się koryta rzeki w obrębie doliny. Największe starorzecza i zakola rzek wyróżniają się dużym zróżnicowaniem linii brzegowej oraz roślinności. Liczne są ekosystemy roślin wodnych zakorzenionych w dnie, zbiorowiska roślin o liściach pływających oraz zbiorowiska szuwarowe (głównie trzciny pospolitej) na brzegach zbiorników. Charakterystyczne dla tego obszaru naturowego są bogate populacje salwinii pływającej, kotewki orzecha wodnego i grążela żółtego, które występują na powierzchni kilku większych starorzeczy. Wiele zbiorników połączonych jest systemem kanałów, na których znajdują się stare urządzenia hydrotechniczne, a w niektórych miejscach (np. na terenie MPWiK we Wrocławiu) mają bezpośrednie połączenie z korytem rzeki Oławy. Nie umniejsza to jednak wartości przyrodniczych tych ekosystemów.

Fauna: Na terenie Grądów w Dolinie Odry stwierdzono występowanie licznej ornitofauny, m.in. żuraw krzykliwy, bocian biały, kropiatka, czajka, perkoz rdzawoszyi, cyranka, płaskonos, bączek, kszyk, brodziec piskliwy, zimorodek, dziwonia, łozówka i trzmielojad.

Dzięki bogatej sieci rzecznej i licznym starorzeczom, stawom i pomniejszym zbiornikom wodnym bardzo bogaty jest tutaj świat płazów, wśród których występuje m.in. żaba wodna, jeziorkowa, śmieszka, moczarowa i trawna, rzekotka drzewna, ropucha szara i zielona, kumak nizinny oraz traszki (zwyczajna i grzebieniasta). W okolicach Kotowic oraz Jelcza notuje się populacje żółwi błotnych, gatunku skrajnie zagrożonego wyginięciem w Polsce.

Bardzo bogata jest ichtiofauna, wśród której z najważniejszych gatunków można wymienić: boleń, kiełb białopłetwy, koza, koza złotawa, piskorz i różanka. Na terenach łąkowych występują naturowe gatunki motyli jak barczatka kataks, czerwończyk nieparek, modraszek nausitous, modraszek telejus i przeplatka matura. W licznych próchniejących kłodach i pniach można spotkać rzadkie i chronione gatunki chrząszczy: pachnica dębowa i kozioróg dębosz, dla którego stwierdzono aż 237 stanowisk na terenie obszaru.

Stanowiska: Na terenie Grądów w Dolinie Odry występuje niewielka sieć rezerwatów przyrody, wszystkie one znajdują się w powiecie oławskim. Są to:

Łacha Jelcz, prawobrzeżne starorzecze Odry chroniące jedną z większych populacji kotewki orzecha wodnego w województwie. W II dekadzie obecnego wieku rezerwat został powiększony niemal 2-krotnie obejmując także okoliczne łęgi i grądy ze stanowiskami rzadkich gatunków roślin.
Kanigóra, niewielki rezerwat w północnej części Lasów Oławskich chroniący ponad 100-letni drzewostan łęgowy z doskonale zachowanym i wykształconym runem leśnym. Na obiekcie znajduje się dąb objęty ochroną jako pomnik przyrody.
Grodzisko Ryczyńskie, najmniejszy z oławskich rezerwatów chroniący średniowieczne grodzisko Ryczyn porośnięte lasem grądowym ze stanowiskami chronionych gatunków roślin (kruszczyk szerokolistny, śnieżyczka przebiśnieg, czosnek niedźwiedzi).
Zwierzyniec, najbogatszy pod względem bioróżnorodności rezerwat chroniący doskonale zachowane siedliska leśne będące mozaiką łęgu i grądu z wieloma ponad 100-letnimi drzewami o wymiarach pomnikowych i stanowiskami chronionych roślin.

Wśród innych obszarów chronionych powołano trzy użytki ekologiczne:

Łąka Zimowitowa, obiekt chroniący śródleśną łąkę ze stanowiskiem zimowitu jesiennego oraz roślinności łąk trzęślicowych.
Jezioro Dziewicze, śródleśne starorzecze Odry wraz z otaczającymi je grądami i łęgami. Jest to jedyne miejsce występowania lilii złotogłów w gminie.
Jezioro Panieńskie, śródleśne starorzecze o długości niemal 2 km chroniące stanowiska salwinii pływającej, grzybieni białych i grążela żółtego.

Inne cenne tereny posiadające indywidualne opisy na stronie:

W planach nadleśnictw oraz gmin istnieje kilkanaście propozycji utworzenia kolejnych obszarów chronionych, których termin realizacji jest nieznany albowiem wiele z nich proponowanych jest już od lat 90. XX wieku. Do najcenniejszych przyrodniczo należą tereny:

Las Siedlecki, średniej wielkości kompleks leśny położony na zachód i północny-zachód od Siedlca w bezpośredniej bliskości Odry. Są to tereny zajęte przez łęgi z dominacją dębów i wiązów poprzedzielane niewielkimi płatami grądów tworzących razem mozaikę o ciężkich do rozróżnienia graniach pomiędzy siedliskami. Jest to miejsce występowania kruszczyka sinego i kruszczyka połabskiego. Łącznie stwierdzono tutaj kilka skupień kruszczyka sinego, którego kilkadziesiąt kwitnących okazów zanotowano w sezonach wegetacyjnych 1995 i 1996. Obecnie teren silnie zniszczony na wskutek licznych rębni gniazdowych oraz trzebieży.
Lednica, niewielki obszar na wschodnim krańcu Lasu Oławskiego (Lasu Ryczyńskiego) obejmujący doskonale zachowany fragmenty grądów ze starodrzewiem lipy drobnolistnej i łęgu jesionowo-wiązowego, które są częściowo otoczone młodnikami olchowymi i topolowymi. Jest to jedno z kilku miejsc, gdzie stwierdzono stanowisko kruszczyka sinego w powiecie. Obecnie obiekt zagrożony na wskutek prowadzonych wycinek doprowadzających do zmian warunków świetlnych. W efekcie następuje wkraczanie gatunków światłożądnych mogących wyprzeć kruszczyka i inne gatunki runa leśnego.
Las Wojnowski, choć nazwa nawiązuje do wrocławskiego osiedla Wojnów, to jednak omawiany teren znajduje się już poza granicami miasta, dokładniej w południowo-zachodniej części wsi Łany. Obejmuje mozaikę siedlisk od szuwarów i trzcinowisk, poprzez łąki trzęślicowe, niżowe łąki kośne aż po siedliska leśne (łozowiska, łęg wierzbowo-topolowy, grąd środkowoeuropejski). Miejsce występowania kilku chronionych i rzadkich gatunków jak centuria zwyczajna, czosnek kątowy, kosaciec syberyjski i wilgotnica papuzia. Miejsce gniazdowania kilku gatunków ptaków: dzięcioła średniego, dzięciołka, muchołówki białoszyjej i puszczyka.
Łąki Ratowickie nad Odrą, jest to średniej wielkości obszar położony w starorzeczu rzeki Odry w okolicy Ratowic, na wysokości działającej piaskowni, stanowiący siedlisko łąk świeżych i selernicowych oraz ziołorośli nadrzecznych. Są one miejscem występowania chronionych i rzadkich gatunków roślin oraz obszarem gniazdowania krwawodzioba i kszyka.
Stary Otok, proponowany użytek obejmuje system wąskich i długich starorzeczy okalających miejscowość od północy i wschodu. Stwierdzono tutaj serię siedlisk roślinności wodno-błotnej, m.in. szuwary, trzcinowiska, zespoły lilii wodnych, zespoły roślinności pływającej i brzegowej. Wśród gatunków cennych lub chronionych występuje salwinia pływająca, grzybienie białe, grążel żółty, osoka aloesowata, kosaciec żółty i żabiściek pływający. Jest to także ważna ostoja dla lokalnych populacji płazów i ptactwa wodnego.

Na tym rozległym obszarze istnieje niewielka sieć szlaków, m.in.

szlak Odry, biegnący lewobrzeżną częścią Odry, wzdłuż ul. Opatowickiej we Wrocławiu i dalej drogami oraz wałami przez miejscowości Trestno, Blizantowice, Siechnice, Kotów, Zakrzów, Siedlce, Oława i dalej w kierunku województwa opolskiego
szlak św. Jakuba, który na odcinku Wrocław-Siechnice pokrywa się ze szlakiem Odry a następnie odbija w kierunku zachodnim, gdzie następnie ponownie łączy się na wysokości miasta Oława ze szlakiem Odry
czerwony szlak biegnący z Oławy przez Lasy Oławskie (zahaczając o rez. Zwierzyniec i Grodzisko Ryczyńskie), Bystrzycę, Janików i obszar Natura 2000 Dąbrowy Janikowskie, dalej przez lasy pod Nowym Dworem i kończąc w Jelczu-Laskowicach
żółty szlak biegnący miejscowościami na południe od Wrocławia i dalej przez Siechnice, Kotowice, Ratowice, Czernicę i dalej w kierunku Chrząstawy i miejscowości na wschód od Wrocławia
leśno-archeologiczna ścieżka dydaktyczna, która jest poprowadzona w formie pętli po Lasach Oławskich, gdzie zahacza o tamtejsze rezerwaty oraz użytek ekologiczny

Pomniki przyrody: Warto odnotować także występowanie w graniach obszaru aż 19 drzew pomnikowych będących dorodnymi dębami szypułkowymi, z czego największa ilość notowana jest w Lesie Oławskim na południe od miejscowości Stary Otok (pomniki przyrody: grupa 8 dębów szypułkowych oraz grupa 2 dębów szypułkowych). Pozostałe drzewa zlokalizowane są przy drogach prowadzących w kierunku Jelcza-Laskowice, we wsi Trestno, Kotowice oraz jeden okaz w granicach administracyjnych miasta Wrocław na osiedlu Opatowice. W bezpośredniej bliskości obszaru zlokalizowane są kolejne pomnikowe dęby: 4 szt. w miejscowości Łany, 4 szt. na prawobrzeżnej części Oławy, 1 szt. w Starym Otoku, 2 szt. W Blizantowicach i 7 szt. w Kotowicach. W obrębie Grądów istnieje kilkadziesiąt drzew o wymiarach pomnikowych, część z nich jest zaproponowana przez nadleśnictwo do objęcia ochroną pomnikową. Najwięcej drzew zlokalizowanych jest na terenach leśnych pomiędzy Jelczem-Laskowice i Janikowem oraz w Lesie Oławskim.

Więcej informacji o pomnikach w artykułach:

pomniki przyrody w gminie Jelcz-Laskowice
pomniki przyrody w gminie Oława cz.1
pomniki przyrody w gminie Siechnice

Zagrożenia: Ze względu na duży obszar z licznymi siedliskami istnieją tutaj zróżnicowane zagrożenia zarówno mniej lub bardziej istotne. Dla terenów łąkowych największym zagrożeniem jest sukcesja leśna i niewłaściwe użytkowanie (koszenie w nieodpowiednich terminach, zalesianie). W przypadku łęgów i siedlisk związanych bezpośrednio z obecnością wody dużym zagrożeniem jest regulacja Odry i Oławy powodująca obniżenie się poziomu wód lub odgrodzenie terenów od rzek i jej regularnych wylewów. Najrozleglejsze powierzchniowo, a tym samym najważniejsze siedlisko leśne jakim są łęgi jest zbiorowiskiem ściśle powiązanym z wodami płynącymi i okresowymi zalewami. Regulacja koryt rzecznych oraz budowa licznej sieci wałów przeciwpowodziowych stanowi główne zagrożenie dla łęgów. Na terenie doliny a w szczególności w Lasach Oławskich, Lesie Strachocińskim i Lesie Siedleckim widać stopniowe powiększanie się areału grądów na rzecz lasów łęgowych. Proces spowodowany jest przez działalność ludzką. W procesie pogłębiania i regulacji koryt rzecznych oraz budowy wałów przeciwpowodziowych tworzone są zapory odcinające lasy łęgowych od wpływu okresowego zalewania ich wodami rzecznymi. W efekcie zostają przerwane procesy nanoszenia mułów rzecznych i tworzenia się charakterystycznych, bardzo żyznych gleb dla obszarów nadrzecznych (mady). Bez zalewów gleby ulegają procesom brunatnienia, czego następstwem są przemiany składu florystycznego z łęgowego na bardziej grądowy. Często w kompleksie lasów nad ciekami wodnymi można zauważyć drzewostan o cechach pośrednich, łęgowo-grądowych z drzeowstanem o charakterze dawnego łęgu, lecz z runem obfitującym w liczne gatunki grądowe. Natomiast w dłuższej perspektywie następuje zamieranie typowych dla łęgów drzew – wiąz pospolity, olsza czarna i wyrastanie na ich miejscu gatunków związanych z suchszymi siedliskami jak dąb szypułkowy, grab pospolity i buk zwyczajny.

W dolinie jest mocno zauważalna gospodarka leśna, której objawem jest wycinanie coraz większych płatów starszych i dojrzałych drzewostanów. W skutek takich działań znacząco zubaża się bioróżnorodność lasu a także zaburza ustabilizowane ekosystemy oraz powoduje wkraczanie gatunków inwazyjnych oraz porębowych wypierających mniej konkurencyjne gatunki leśne. Wiele fragmentów drzewostanów grądowych i łęgowych charakteryzuje młody wiek i silne pofragmentowanie (rozdzielenie większych powierzchni siedliska poprzez wycinki i nasadzenia drzew obcych siedliskowo). W lasach notowany jest także zbyt niski poziom martwego drewna będący ważnym elementem zachowania bioróżnorodności. W wielu miejscach runo leśne ulega silnemu zniszczeniu wskutek prac leśnych (rozjeżdżanie ciężkim sprzętem, uszkodzenia w czasie tworzenia szlaków zrywkowych), w tym na stanowiskach gatunków chronionych jak śnieżyczka przebiśnieg, kruszczyk siny, kruszczyk szerokolistny, czosnek niedźwiedzi. Obecna sieć rezerwatów chroni ułamek procenta całości lasów.

Wrażenia osobiste: Jest to bardzo rozległy teren, w skład którego wchodzi wiele terenów posiadających osobne opisy (m.in. Murawy na Opatowicach, Łąki Trzęślicowe, Las Strachociński i oławskie rezerwaty). Generalnie podsumowując wszystkie te obszary to wrażenia są umiarkowanie pozytywne. W wielu miejscach widać negatywny wpływ działalności ludzkiej, jednak jest tu wiele miejsc bardzo cennych przyrodniczo i niezagrożonych. Ze względu na zagrożenia powodziowe i częste zalewanie, w większości tereny te nie są gęsto zaludnione. Większość miejscowości znajduje się poza wyznaczonym obszarem naturowym a ich wpływ ogranicza się głównie do penetracji turystycznej aniżeli budowy licznej infrastruktury czy zabudowań. Do największych inwestycji prowadzonych na tym terenie była budowa wschodniej obwodnicy Wrocławia i przebudowa wrocławskiego Węzła Wodnego. Jednak nie miały one dużego wpływu na całość obszaru. Teren jest mało zagospodarowany pod względem turystycznym. Występują tu pojedyncze szlaki turystyczne (czerwony, św. Jakuba) przy których zainstalowano liczne tablice informacyjne o tutejszej przyrodzie, szczególnie dużo jest w Lasach Oławskich i na wrocławskich Terenach Wodonośnych. Ze względu na płaski teren jest to miejsce bardzo wygodne do poruszania się rowerem lub pieszo. W ciągu jednego dnia można zwiedzić bardzo duży obszar.

Informacje praktyczne:

ze względu na bardzo rozległy obszar istnieją tutaj zarówno miejsca bardzo dobrze skomunikowane jak i zlokalizowane na odludziu, daleko od dróg i szlaków. Wśród miejsc łatwo dostępnych należą obszary zlokalizowane w obrębie Wrocławia, Kotowic, Zakrzowa, Czernicy, os. Jelcz w Jelczu-Laskowicach, zachodnie fragmenty Lasów Oławskich. Wśród miejsc trudno dostępnych należy obszar Lasów Oławskich (tereny wschodnie i południowe), tereny wodonośne w Siechnicach i Radwanicach czy tereny zalewowe pomiędzy Oławą i os. Jelcz.
teren w większości łatwy lub bardzo łatwy w poruszaniu się. Są to obszary wybitnie płaskie, gdzie istnieje gęsta sieć dróg, ścieżek i traktów docierających niemal w każdy zakątek obszaru. Szczególnie pomocne są liczne wały przeciwpowodziowe, na których przeważnie istnieją ścieżki i drogi. Do głównych trudności mogą należeć obszary podmokłe, zwłaszcza w okresie intensywnych opadów, kiedy to część miejsc może być zalana lub silnie zabagniona
ze względu na rozległość obszaru, wiele tamtejszych fragmentów zostało opisane w indywidualnych artykułach, gdzie zawarto większość cennych informacji
w okolicy brakuje innych rezerwatów przyrody, niż te zlokalizowane w graniach obszaru Grądy w Dolinie Odry. Jedynie po drugiej stronie granicy, w województwie opolskim, znajduje się kilka rezerwatów: Barucice, Rogalice, Leśna Woda i Lubrza.
W tej części województwa, w odległości do kilkunastu km, występuje kilka innych obszarów Natura 2000: Dąbrowy Janikowskie, Lasy Grędzińskie, Kumaki Dobrej, Stawy w Borowej, Bierutów i opolskie Lasy Barucickie.
najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: praktycznie w każdym miesiącu znajdują się ciekawe i interesujące gatunki roślin i zwierząt. Wczesna wiosna (śnieżyczki, śnieżyce, krokusy, czarki, płomiennice, gody płazów), kwiecień (łany kokoryczy), maj (kukułki, kosaćce, żywokosty), lato (mieczyki, goryczki, konitruty, podkolany, buławniki, kruszczyki, kotewki, salwinie), jesień (grzyby, przebarwiające się liście, zimowity)