Lasy Miejskie we Wrocławiu

29 sierpnia 2018 Wyłączono przez admin

Miasto w domyśle stanowi teren o gęstej zabudowie domów, bloków i kamienic wraz z siecią dróg i terenów przemysłowych. Jednak w obecnych czasach granice administracyjne miast sięgają znacznie dalej obejmując swoim zasięgiem pola, łąki oraz lasy będące zielonymi płucami, które codziennie niwelują, choć w części, zanieczyszczenia i smog. Obecnie w granicach Wrocławia istnieje kilka dużych i kilkanaście mniejszych kompleksów leśnych, które tworząc dobroczynny mikroklimat dla mieszkańców miasta.

Obszary leśne Wrocławia stanowią podstawowy i najważniejszy element przyrodniczy miasta, choć bioróżnorodnością ustępują podmokłym i łąkowym fragmentom w południowo-wschodniej części na tzw. Terenach Wodonośnych. Lasy skupiają się głównie na obrzeżach, jednak mimo to stanowią ważny element korytarzy ekologicznych, które wraz z dolinami wrocławskich rzek pozwalają zwierzynie na przemieszczanie się z ominięciem terenów zwartej miejskiej zabudowy. Niektóre lasy jak Las Rędziński, Mokrzański czy Zakrzowski stanowi fragment większych kompleksów leśnych, które rozciągają się daleko poza tereny miasta tworząc większe jednostki leśne. Większość lasów posiada oficjalne nazwy nadane uchwałami Rady Miejskiej, część z nich to duże jednostki, część stanowi drobne ostoje zadrzewień, dla których stosowane są nawet zdrobniałe formy, tj. „Lasek”. Do najważniejszych lasów na terenie miasta należą:

Las Mokrzański – ok. 617 ha, największy kompleks leśny w zachodniej części miasta na terenie osiedli Mokra, Marszowice i Leśnica, składający się głównie na naturalne grądy środkowoeuropejskie i łęgi oraz uprawy leśne składające się głównie na monokultury sosnowe. W siedliskach naturalnych przeważa drzewostan dębu szypułkowego z domieszką grabu, lipy drobnolistnej, olszy czarnej, buku zwyczajnego, wiązu, jesionu i topoli. Wiele terenu porastają sztuczne monokultury świerka i sosny, które charakteryzuje ubogie runo leśne. Na terenie lasu nie odnotowuje się wielu rzadkich roślin, do najważniejszych należy kruszczyk szerokolistny, śnieżyczka przebiśnieg, pierwiosnek lekarski i bluszcz pospolity. Dawniej istniały tutaj śródleśne polany z chronioną kukułką szerokolistną, jednak obecnie jest to gatunek zanikły w skutek zarośnięcia polan.
Las Rędziński – ok. 400 ha, największy kompleks leśny na terenie dzielnicy Psie Pole obejmujący tereny północno-zachodniego Wrocławia, w całości na terenie osiedla Rędzin i jego podjednostki – Lesicy, od której bierze się nazwa północnej części kompleksu – Las Lesicki. Tereny porasta głównie grąd środkowoeuropejski i lasy łęgowe, którego drzewostan buduje dąb szypułkowy z domieszką wiązu, jaworu, buku, topoli i jesionu. Miejscami występują zadrzewienia sosny i świerka. Runo leśne podobne jak w przypadku innych lasów nadodrzańskich, z cenniejszych gatunków wyróżnić można kruszczyka szerokolistnego, śnieżyczkę przebiśnieg i bluszcz pospolity. Jest to jedyny wrocławski las, w którym występuje duże nagromadzenie pomników przyrody obejmujące okazałe dęby szypułkowe.
Las Ratyński – ok. 265 ha, duży kompleks leśny w południowo-zachodniej części miasta na osiedlu Ratyń i częściowo osiedlu Żar. W dużej części objęty jest ochroną w ramach Parku Krajobrazowego Doliny Bystrzycy. Obejmuje dobrze zachowane lasy łęgowe i grąd środkowoeuropejski, którego drzewostan buduje głównie dąb szypułkowy i lipa drobnolistna z domieszką innych gatunków jak grab, klon zwyczajny, buk pospolity oraz sztucznie nasadzona sosna i świerk. Las cechuje się intensywnymi rębniami, których pozostałością są wielkie płaty z odrastającą roślinnością. W miejscach z dobrze zachowanymi siedliskami, występuje bogate runo z obfitym występowaniem śnieżyczki przebiśnieg a także innymi gatunkami jak czosnek niedźwiedzi, obrazki plamiste i śnieżyca wiosenna.
Las Strachociński – ok. 140 ha, średniej wielkości obszar leśny we wschodniej części miasta na terenie osiedli Strachocin i Wojnów, składający się z dwóch lasów oddzielonych od siebie pasmem łąk. Obejmuje kompleksy grądów i łęgów, których drzewostan buduje głównie dąb szypułkowy, grab zwyczajny, lipa drobnolistna i inne. Miejscami występują sztuczne nasadzenia drzew preferujących obszary podmokłe (topole, olchy, wierzby). Teren z licznymi polanami śródleśnymi, na których występuje pszeniec grzebieniasty, goryczka wąskolistna i kosaciec syberyjski. W runie leśnym z chronionych gatunków stwierdzono występowanie śnieżyczki przebiśnieg i kruszczyka szerokolistnego.
Las Osobowicki – ok. 120 ha, las obejmujący zachodnią część osiedla Osobowice. Obejmuje głównie grąd środkowoeuropejski i szczątkowe formy łęgu. Drzewostan buduje podobnie jak w przypadku większości nadodrzańskich lasów, dąb szypułkowy z domieszką innych drzew (klon zwyczajny, lipa drobnolistna, wiąz pospolity). Jest to jeden z uboższych florystycznie dużych lasów, z ciekawszych roślin występuje bluszcz pospolity, śnieżyczka przebiśnieg i kruszczyk szerokolistny. Zlokalizowany jest tu Szwedzki Szaniec, będący pozostałością po starożytnym grodzisku z X-V wieku p.n.e. oraz powołano cztery pomniki przyrody (dwa dęby szypułkowe, grab pospolity i jesion wyniosły).
Las Pilczycki – ok. 82 ha, las położony jest w północnej części osiedla Pilczyce i Kozanów pomiędzy Odrą, Ślęzą i ogródkami działkowymi. Obejmuje dobrze zachowane siedliska łęgu wiązowo-jesionowego z niewielkimi płatami grądu środkowoeuropejskiego i polanami łąk trzęślicowych. Drzewostan buduje głównie dąb szypułkowy, jesion wyniosły i wiąz pospolity z domieszką grabu, lipy drobnolistnej i olchy czarnej. Występuje tu dobrze wykształcone runo leśne obfitujące w liczne gatunki typowo łęgowe oraz rośliny chronione, w tym bogatą populację śnieżyczki przebiśnieg. Całość lasu objęta jest ochroną w ramach Natura 2000.

Z pozostałych terenów leśnych wyróżnić można kilka o podobnej budowie drzewostanu i składzie flory:

Uprawy leśne przy ul. Kosmonautów – ok. 98 ha
Las Zakrzowski – ok. 86 ha
Uprawy leśne przy ul. Granicznej – ok. 46 ha
Las Pracki – ok. 38 ha
Las Leśnicki – ok. 36 ha
Las na Świniarach – ok. 29 ha
Las Sołtysowicki – ok. 22 ha
Las Rakowiecki – ok. 22 ha
Las Wojnowski – ok. 19 ha
Las na Janówku – ok. 19 ha

… i wiele innych drobniejszych lasów, lasków i zadrzewień usianych w wielu miejscach Wrocławia. Większość z nich stanowią grądy środkowoeuropejskie i łęgi, których drzewostan buduje głównie dąb szypułkowy, stanowiąc 57% wszystkich drzew w lasach, następnie sosna – 17% (będąca efektem sztucznych nasadzeń), i dalej odpowiednio: jesion – 6%, olsza – 5%, brzoza – 5%, świerk – 4%, grab – 2%, klon – 1%, topola – 1%. Osobiście uważamy procentowość składu gatunkowego za mało wiarygodny choćby z powodu braku w wykazie lipy drobnolistnej stanowiącej jeden z podstawowych gatunków grądowych we wrocławskich lasach. Dodatkowo procentowy udział grabu i klonu także wydaje nam się niedoszacowany ze względu na powierzchnię lasów grądowych. Bliskość siedzib ludzkich sprawia, że w wielu miejscach występują gatunki obce, głównie z powodu celowego sadzenia, rzadziej z samoistnego wysiewu. Do najczęstszych gatunków obcego pochodzenia należy robinia akacjowa, błędnie zwana akacją, a także dąb czerwony, platan klonolistny, daglezja zielona a także krzew czeremcha amerykańska.

Flora lasów, wyłączając śródleśne łąki i polany, jest mało urozmaicona, jest to spowodowane głównie niekorzystnymi zmianami w gospodarce leśnej, regulacją koryt rzecznych i tym samym zmianami poziomu wód oraz presja związana z rozrostem miasta i jego zabudowań. W ciągu ostatnich 100 lat z leśnego krajobrazu Wrocławia zanikło kilkadziesiąt rzadkich lub chronionych roślin, m.in. gnieźnik leśny, przylaszczka pospolita, kruszczyk siny, listera jajowata, podkolan biały, tajęża jednostronna i lilia złotogłów. Obecnie najczęstszą chronioną rośliną występującą we wrocławskich lasach jest śnieżyczka przebiśnieg i bluszcz pospolity (od 2014 r. niechroniony), które notuje się prawie we wszystkich większych lasach. Poza tym możemy wyróżnić pojedyncze stanowiska kruszczyka szerokolistnego, kaliny koralowej, śnieżycy wiosennej, czosnku niedźwiedziego i obrazków alpejskich. Do najcenniejszych fragmentów wrocławskich lasów należy m.in.

bezimienne zalesienia na Janówku, gdzie występuje ostatnie znane miejsce grądu kokoryczowego we Wrocławiu, którego runo buduje m.in. kokorycz pusta, kokorycz wątła, czworolist pospolity i ziarnopłon wiosenny.
północne i środkowe fragmenty Lasu Pilczyckiego z wyjątkowo obfitym wystąpieniem śnieżyczki przebiśnieg
zalesienia na obszarze Jarnołtowa wokół Bystrzycy, które obejmują bardzo dobrze wykształcone lasy łęgowe z kilkoma rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin, m.in. obrazki alpejskie, śnieżyca wiosenna, wawrzynek wilczełyko.
wschodni fragment Lasu Rędzińskiego wzdłuż ul. Żużlowców, który obfituje w liczne chronione grzyby, w tym lipnik lśniący, borowik klinotrzonowy, lakownica lśniąca i pochwiak grzybolubny.

Fauna jest stosunkowo bogata, zważywszy bliskość siedzib ludzkich. Duże populacje saren, dzików, jeży i lisów są stałym elementem prawie wszystkich lasów we Wrocławiu. Oprócz nich można tu stwierdzić liczne kolonie nietoperzy: nocka łydkowłosego, mopka zachodniego, nocka rudego i borowca wielkiego. W zmurszałych pniach miejsce bytowania posiadają chronione chrząszcze: kozioróg dębosz i pachnica dębowa, szczególnie cenne są ich stanowiska w Lesie Rędzińskim i Pilczyckim. Mało poznana jest mykoflora miasta, jednak nawet w tej dziedzinie odkryto na terenie lasów kilka rzadkich lub chronionych gatunków grzybów: lipnik lepki, ozorek dębowy, twardziak tygrysi, łuskwiak słomkowy, pochwiak grzybolubny, sromotnik wstydliwy i okratek autralijski.

Wrocławskie lasy nie należą do specjalnie chronionych, głównie z powodu braku wystarczającej różnorodności przyrodniczej, a w przypadku kilku obszarów prawdopodobnie z powodu braku dobrej woli osób zajmujących się ochroną środowiska w mieście. Niewielkie fragmenty zadrzewień w północno-zachodniej części miasta, na osiedlu Pracze Odrzańskie, są objęte ochroną w postaci trzech użytków ekologicznych, z których tylko jeden obejmuje większy fragment leśny. W przypadku pozostałych dwóch użytków, drzewa stanowią wąskie pasy wokół zbiorników wodnych będących głównym przedmiotem ochrony. Inne tereny leśne objęto ochroną siedliskową w ramach programu Natura 2000, która tylko w niewielkim stopniu wpływa na gospodarkę leśną. Innymi słowa, sieć Natura 2000 nie chroni drzewostanu przed potencjalną wycinką w stopniu równym parkowi narodowemu czy rezerwatowi przyrody. Obecnie (2018 r.) następujące lasy przynależą do obszarów naturowych:

Dolina Widawy (Las Rędziński z Lasem Leśnickim i zadrzewieniami na Praczach Odrzańskich)
Las Pilczycki (obejmuje w całości miejski las o tej samej nazwie)
Grądy w Dolinie Odry (Las Strachociński, zadrzewienia na Wyspie Opatowickiej oraz tereny leśne na osiedlu Świątniki)
Łęgi nad Bystrzycą (Las Ratyński i zadrzewienia na Jarnołtowie)

Dodatkowo na północy miasta jest dwadzieścia drzew chronionych w postaci pomników przyrody: Las Osobowicki (4 pomniki), Las Rędziński (11 drzew pomnikowych) i Las Sołtysowicki (5 drzew pomnikowych) oraz kilkanaście kolejnych w dzielnicy Fabryczna: grupa 4 wiązów na Jarnołtowie, 2 pomniki skupiające 4 dęby przy Bystrzycy na wysokości Stabłowic oraz 2 pomniki w zalesieniach przy ujściu Ślęzy (platan i wiąz). Dodatkowo w kompleksach tych istnieje bardzo wiele drzew o wymiarach pomnikowych, głównie dębów szypułkowych ale także wiązów, sosen, grabów, buków i kasztanowców pochodzących z dawnych nasadzeń.

Na większość lasów wpływa bardzo silna antropopresja. Niektóre z nich są bardzo intensywnie odwiedzane przez mieszkańców, zwłaszcza w ciepłej porze roku oraz w okresie dni wolnych od pracy. Duże zainteresowanie powoduje, że w części lasów instaluje się liczną infrastrukturę w postaci miejsc do biwakowania, siłowni na wolnym powietrzu, ścieżek edukacyjnych, placów zabaw, parkingów leśnych a nawet obiektów sakralnych jak drobne kaplice i kościółki. Wszystko to sprawa, że niektóre fragmenty lasów przypominają bardziej parki miejskie. Mimo wszystko, niektóre obszary leśne, zwłaszcza te w najdalszych odległościach od dróg i osiedli cechuje duża naturalność. W większości z nich nie prowadzi się intensywnej gospodarki leśnej, co pozwala na zachowanie w miarę naturalnych procesów zachodzących w lasach. Liczne pozostawione pnie i zwalone drzewa ulegając rozkładowi dają miejsce do bytowania rzadkich i chronionym chrząszczom oraz licznym grzybom. Jednak poza czynnikiem ludzkim, dużym zagrożeniem są gatunki obce i inwazyjne, których szczególnie duże zagęszczenie występuje wokół terenów miejskich, skąd przeważnie wywodzą one swój początek. Las miejskie i podmiejskie charakteryzuje wyjątkowo duże nagromadzenie gatunków obcego pochodzenia, które wnikają w każdy fragment lasu. Do najczęstszych roślin należy m.in. robinia akacjowa, rdestowiec sachaliński, rdestowiec ostrokończysty, winobluszcz pięciolistkowy i trójklapowy, nawłoć kanadyjska, rukiewnik, niecierpek drobnokwiatowy oraz wcześniej wspomniane drzewa i krzewy: robinia akacjowa, orzesznik pięciolistkowy, berberysy, bożodrzew gruczołowaty, dąb czerwony i czeremcha amerykańska.

Mimo wielowiekowych zmian oraz kurczenia się powierzchni leśnych kosztem rozbudowy infrastruktury miejskiej, lasy Wrocławia nie odbiegają od pozostałych kompleksów leśnych w dolinie Odry. Stanowią miejsce odpoczynku od miejskiego zgiełku, zapewniając większy poziom naturalności niż miejskie parki z równo przystrzyżoną trawą i całym wachlarzem sztucznie posadzonych ozdobnych traw i krzewów. Miejskie lasy najpiękniej prezentują się wiosną, gdy runo leśne pokryte jest dywanem wczesnowiosennych geofitów oraz jesienią, gdy korony drzew mienią się w barwach żółci i czerwieni.

Informacje praktyczne:

bardzo dobry dojazd, ze względu na ulokowanie w mieście, do wszystkich kompleksów leśnych prowadzą drogi. Dodatkowo niektóre lasy są zaopatrzone w parkingi oraz liczne szlaki
prawie wszystkie lasy pokrywa gęsta sieć dróg leśnych i ścieżek umożliwiających dotarcie niemal w każdy zakątek, dotyczy to szczególnie większych kompleksów jak Las Rędziński, Las Osobowicki, Las Mokrzański i Las Strachociński
ze względu na dobry dojazd oraz niemal płaski teren, wrocławskie lasy są polecane na wycieczki dla rodzin z dziećmi lub osób starszych. W wielu miejscach istnieje bardzo rozbudowane zaplecze turystyczne w postaci miejsc do biwakowania, placów zabaw a nawet siłowni. Przez niektóre lasy poprowadzone są szlaki turystyczne i ścieżki dydaktyczne
najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: marzec (śnieżyczki), kwiecień (wczesnowiosenne geofity, czarki, smardzówki), maj (wiosenne geofity), jesień (przebarwiające się liście, grzyby)

Poniżej tereny leśne i parkowe na obszarze administracyjnym miasta Wrocław.