Pomniki Przyrody we Wrocławiu cz. I – Centrum
5 listopada 2018Ścisłe centrum miasta może niezbyt dobrze kojarzyć się z przyrodą. Jest to w dużej mierze racja, jednak jeden rodzaj formy przyrodniczej można spotkać nawet w najbardziej zurbanizowanym fragmencie. Są to pomniki przyrody. Nawet jeśli prawdopodobnie 100% pomników w centrum jest pochodzenia antropogenicznego (posadzone przez człowieka) to wciąż pełnią one ważną rolę jako przyrodnicze ostoje, które ciężko jest wyciąć lub legalnie zniszczyć dzięki ochronie prawnej.
Na terenie centrum istnieje kilkadziesiąt pomników, większość skumulowana jest w ogrodzie botaniczny, któremu poświęcono osobny artykuł. Pozostałe drzewa rozlokowane są głównie wokół miejskiej Promenady (8 pomników obejmujących 17 drzew) oraz na wewnętrznych dziedzińcach kamienic i innych budynków. Dominującym gatunkiem pomnikowym w ścisłym centrum stanowią platany oraz miłorzęby. Te drugie są we Wrocławiu chronione tylko tutaj (3 okazy na Starym Mieście, 2 w Botaniku i jeden miłorząb na Klinikach). Warto także dodać, że na Śródmieściu ulokowane są jedyne we Wrocławiu pomnikowe pnącza, dwa okazy bluszczu.
Dąb szypułkowy Przewodnik Quercus robur (Uchwała Nr X/199/03 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 12.06.2003 r. Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 25.07.2003 r. Nr 117 poz. 2123. Uchwała Nr LVI/3323/06 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 05.10.2006 r.) o obwodzie 461 cm (według nowszych pomiarów 476 cm) i wysokości całkowitej 23 m. Okaz zlokalizowany jest na północnym skrawku osiedla Huby przy skrzyżowaniu ulic Borowskiej i Suchej, na skwerze kilkanaście metrów od północno-zachodniego wejścia do CH Wroclavia. Okaz charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją. W części odziomkowej występują owocniki grzyba flagowca olbrzymiego Meripilus giganteus. Ze względu na brak w bezpośrednim sąsiedztwie innych zadrzewień, drzewo wytworzyło szeroką i rozłożystą koronę o wachlarzowatym kształcie. Teren w obrębie drzewa wygrodzony jest metalowym płotkiem, dodatkowo ustawiono kamienną tablicę z nazwą pomnika. W niektórych latach notuje się szybkie usychanie liści i drobniejszych pędów. Jest to spowodowane ulokowaniem okazu w miejscu o intensywne rozwijającej się betonowej zabudowanie bez większej powierzchni terenów zielonych. Obok wiekowego dębu, rósł młodszy okaz w wieku ok 150 lat, jednak został on wycięty wraz z rozpoczęciem budowy centrum handlowego. Miasto wydało zgodę na wycinkę drzew, inwestor zapłacił za to około dwóch milionów złotych. Była to najgłośniejsza sprawa odnośnie wrocławskich pomników, o żadnym innym drzewie nie pisano tylu artykułów i wiadomości, co o dorodnym Przewodniku. Jest to jedyny pomnik w tej części miasta. Ze względu na ogromne zniszczenia wojenne oraz powojenną zintensyfikowaną zabudowę tych terenów, nie uchowało się tutaj wiele starych lub dorodnych drzew. Najbliższe dorodne drzewa rosną wzdłuż fosy miejskiej, gdzie wiele tamtejszych drzew (głównie platanów) uniknęło zniszczenia w czasie wojny.
Platan klonolistny Platanus x acerifolia (Decyzja Nr 28/80 z dnia 11 grudnia 1980 r. ) o obwodzie 495 cm (według nowszych pomiarów 538 cm) i wysokości całkowitej około 33 m. Drzewo znajduje się na Ostrowie Tumskim, w południowej części pl.Katedralnego pomiędzy kolumną Chrystusa i Katedrą. Drzewo charakteryzuje się stosunkowo dobrą kondycją nie licząc kilku blizn po obciętych konarach na wysokości 15 i 17 m z widocznymi śladami owocników włóknouszka szczotkowatego Inonotus hispidus. Poza tym niewielkie ilości martwych gałązek i pędów oraz antraknoza liści (Apiognomonia errabunda). Okaz cechuje się prawidłowym pokrojem o równomiernie rozłożonej koronie, dzięki ulokowaniu samotnie z daleka od innych drzew oraz budynków mogących rzucać cień. Od 20018 r. trwa budowa po przeciwnej stronie drogi, która w znaczący sposób ogranicza dostęp światła niżej położonym gałęziom. Nie wiadomo na chwilę obecną, czy będzie to miało długofalowy wpływ na prawidłowy rozwój drzewa. Jest to jedyny pomnik na Ostrowie Tumskim zlokalizowany poza obrębem Ogrodu Botanicznego.
Grupa drzew platanów klonolistnych Platanus x acerifolia (Uchwała Nr XXXIXI/1197/01 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 28 września 2001 r.Biuletyn Urzędowy RM Nr 12 poz.294z dnia 10 października 2001 r. ) o obwodzie pni 273, 302, 309, 355, 365, 388, 392, 397, 401, 405 cm i wysokości całkowitej w granicach 20-30 m. Okazy zlokalizowane są na Nowym Mieście w północno-wschodnim fragmencie Parku J. Słowackiego przy głównej alejce naprzeciwko Muzem Narodowego. Drzewa rosną w nieregularnym rzędzie na długości ok. 80 m. W większości stan zdrowotny oceniany jest jako dobry. Niektóre okazy posiadają widoczne blizny po ułamanych i odciętych gałęziach oraz notowane są pęknięcia u podstawy pnia zabezpieczone kratą. Ze względu na długie i masywne konary, na niektóych platanach zastosowano wiązania elastyczne. Korony drzew mają różnorodny pokrój, zależnie od dostępu do światła i lokalizacji każdego okazu. W parku występuje pomnikowy miłorząb dwuklapowy oraz drugie skupisko dorodnych platanów o wymiarach pomnikowych, które nie zostały jednak objęte ochroną pomnikową.
Dąb szypułkowy Quercus robur (Uchwała Nr XXXIX/1202/01 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 28.09.2001 r. Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 24.10.2001 r. Nr 137, poz. 1756) o obwodzie 410 cm (według nowszych pomiarów 438cm) i wysokości całkowitej 22 m. Okaz zlokalizowany jest w południowej części os. Ołbin na Śródmieściu, na tyłach kamienicy pod adresem al. Jana Matejki 3, dokładniej w narożu działki od strony DZMiUW. Dąb charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją. W odziomku notuje się owocniki lakownicy spłaszczonej Ganoderma applanatum. Poza tym na pniu znajdują się 2 listwy mrozowe, przy których także stwierdzono owocniki grzybów. Ze względu na ulokowanie na tyłach kamienicy, drzewo cechuje zniekształcona, niesymetryczna korona o długich i cienkich konarach, w większości skierowanych w kierunku przeciwnym do kamienicy, czyli w stronę gdzie pada najwięcej promieni słonecznych. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się drugi dąb o mniejszej średnicy pnia jednak znacznie lepiej wykształconej i większej koronie, która także częściowo ogranicza dostęp promieni słonecznych pomnikowemu sąsiadowi.
Miłorząb dwuklapowy Gingko biloba (Uchwała Nr XXXIXI/1193/01 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 28 września 2001 r.Biuletyn Urzędowy RM Nr 12 poz.290z dnia 10 października 2001 r. ) o obwodzie 290 cm (według nowszych pomiarów 300 cm) i wysokości całkowitej 18 m. Okaz zlokalizowany jest w południowej części Starego Miasta, w zachodniej części Parku Staromiejskiego przy ul. Teatralnej, mniej-więcej 30 m od wejścia. Drzewo charakteryzuje się dobrą kondycją bez większych oznak chorobowych z licznymi śladami po ułamanych lub odciętych konarach. Pokrój drzewa jest zniekształcony, z powodu braku jednego centralnego pnia, zamiast którego są 3. Nie ma to jednak wpływu na ogólny stan zdrowotny. Kilkadziesiąt metrów dalej znajduje się drugi pomnikowy miłorząb.
Miłorząb dwuklapowy Gingko biloba (Uchwała Nr XXXIXI/1194/01 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 28 września 2001 r.Biuletyn Urzędowy RM Nr 12 poz.291z dnia 10 października 2001 r. ) o obwodzie 256 cm (według nowszych pomiarów 288 cm) i wysokości całkowitej 23 m. Okaz zlokalizowany jest w południowej części Starego Miasta, w środkowej części Parku Staromiejskiego przy ul. Teatralnej, mniej-więcej 30 m od placu zabaw. Drzewo charakteryzuje się dobrą kondycją bez większych oznak chorobowych. Dzięki ulokowaniu w dużej odległości od innych zadrzewień i nieograniczonemu dostępowi do światła słonecznego, miłorząb wykształcił prawidłowy i symetryczny pokrój o gęstej koronie. Jego ogólny kształt oraz ulokowanie wokół odpowiednio dobranych drzew i krzewów daje bardzo efektowną kompozycję, której walory są szczególnie ozdobne jesienią. Kilkadziesiąt metrów dalej znajduje się drugi pomnikowy miłorząb.
Miłorząb dwuklapowy Gingko biloba (Uchwała Nr XXXIXI/1196/01 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 28 września 2001 r.Biuletyn Urzędowy RM Nr 12 poz.293z dnia 10 października 2001 r. ) o obwodzie 255 cm (według nowszych pomiarów 272 cm) i wysokości całkowitej około 20 m. Drzewo zlokalizowane jest na Nowym Mieście, w zachodnim fragmencie Parku J. Słowackiego, w odległości ok. 40 m od budynków Muzeum Architektury. Okaz charakteryzuje się dobrą kondycją z niesymetrycznym pokrojem albowiem konary ukierunkowane są w większości w stronę południową. Nie notuje się poważniejszych oznak chorobowych lub uszkodzeń, nie licząc drobnych blizn po ułamanych pędach. Drzewo kwitnące i owocujące. W odległości 250 m na wschód znajduje się drugi pomnik w parku – grupa 10 platanów klonolistnych.
Wiązowiec zachodni Celtis occidentalis (Uchwała Nr XXXIXI/1195/01 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 28 września 2001 r.Biuletyn Urzędowy RM Nr 12 poz.292z dnia 10 października 2001 r. ) o obwodzie 297 cm (według nowszych pomiarów 326 cm) i wysokości całkowitej ok 23 m. Okaz zlokalizowany jest w południowej części Starego Miasta, środkowej części Parku Staromiejskiego przy ul. Teatralnej, mniej-więcej w połowie długości parku. Drzewo charakteryzuje się dobrą kondycją bez większych oznak chorobowych. Notuje się pojedyncze blizny po odciętych lub odłamanych gałęziach. Korona przechylona jest w stronę południową zniekształcając częściowo symetrię drzewa, jednak nie umniejszając przy tym kondycji zdrowotnej. Okaz kwitnie i owocuje. Jest to jeden z dwóch wiązowców zachodnich objętych we Wrocławiu ochroną pomnikową.
Platan klonolistny Platanus x acerifolia (Uchwała Nr XXXIXI/1198/01 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 28 września 2001 r.Biuletyn Urzędowy RM Nr 12 poz.295z dnia 10 października 2001 r. ) o obwodzie 672 cm (wg nowszych pomiarów 700 cm) i wysokości całkowitej wynoszącej około 27 m. Okaz zlokalizowany jest w południowo-wschodniej części Starego Miasta, przy Promenadzie od strony fory na wysokości Wzgórza Partyzantów. Okaz charakteryzuje się stosunkowo dobrą kondycją, notuje się jedynie drobne rany na pniu oraz przebarwienia liści (antraknoza). Jest to najgrubszy okaz platana w mieście jednak prawdopodobnie tak jak w przypadku dęba Pawła, istnieje podejrzenie, że jest to zrost trzech drzew, które rosły bardzo blisko siebie. Możliwe także że drzewo z niewiadomych powodów wytworzyło na niskiej wysokości trzy długie konary zbliżone pokrojem do pni. Ze względu na ulokowanie tuż przy fosie, okaz ma stały dostęp do wodny nawet w okresie długiej suszy, co spowodowało znaczny rozrost pnia. Nie wiadomo, która teoria jest tą prawdziwą.
Platan klonolistny Platanus x acerifolia (Uchwała Nr XXXIXI/1199/01 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 28 września 2001 r. Biuletyn Urzędowy RM Nr 12 poz.296z dnia 10 października 2001 r. ) o obwodzie 436 cm (wg nowszych pomiarów 452 cm) i wysokości całkowitej około 30 m. Drzewo zlokalizowane jest na Nowym Mieście, w południowo-wschodnim fragmencie Placu Polskiego, pomiędzy ASP a toaletą miejską. Okaz charakteryzuje się stosunkowo dobrą kondycją. Notuje się jedynie drobne obłamania pędów oraz owocniki włóknouszka szczotkowatego Inonotus hispidus stwierdzone w środkowej części korony w miejscu po usuniętym konarze, poza tym w celach bezpieczeństwa zamontowano w koronie wiązania elastyczne. Platan wykształcił długie, niemal pionowe konary, stąd potrzeba zastosowania wiązań. W bliskim otoczeniu rośnie wiele drzew, głównie platanów, o wymiarach pomnikowych.
Platan klonolistny Platanus x acerifolia ( Uchwała nr XXV/2096/04 Rady Miejskiej we Wrocławiu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.) o obwodzie 544 cm i wysokości 21 m. Okaz rośnie przy północno-wschodnim narożniku budynku mieszkalnego wielorodzinnego zlokalizowanego przy ul. Podwale 51-56. Drzewo charakteryzuje się nietypowej podstawie pnia o beczułkowatym kształcie i słabo rozgałęzioną koroną. Ze względu na ulokowanie tuż przy ścianach budynku korona nie jest symetryczna, konary są znacznie dłuższe oraz lepiej rozgałęzione w kierunku ulicy. Platan charakteryzuje się dobrą kondycją z niewielkim posuszem oraz śladami po pojedynczych uschniętych gałęziach.
Bluszcz pospolity Hedera helix (Uchwała Nr X/199/03 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 12 czerwca 2003 r.Biuletyn Urzędowy RM Nr 6 poz.164z dnia 30 czerwca 2003 r. ) o obwodzie pni 54+77 cm i wysokości całkowitej około 18 m. Okaz zlokalizowany jest w Śródmieściu (osiedle Nadodrze) w niewielkim ogrodzie na tyłach kamienicy pod adresem pl. Św. Macieja 8. Jest to imponujący okaz bluszczu, które ze względu na wspinanie się po gładkiej i pionowej ścianie sąsiedniego budynku (pl. Św. Macieja 7a) został zabezpieczony i wsparty na stalowych linkach, które stanowią dodatkowe zabezpiecznie w razie silniejszych burz i załamań pogody. Okaz charakteryzuje się dobrym zdrowiem, bez wyraźnie widocznych uszkodzeń czy objawów chorobowych. Jest to jeden z zaledwie dwóch pomnikowych bluszczy na terenie miasta. Do pnącza dostęp jest ograniczony albowiem dostać się do niego można jedynie przez tylne wejście przychodni. Sama przychodnia otwarta jest w dni robocze w określonych godzinach.
Miłorząb dwuklapowy Gingko biloba (Uchwała Nr LVII/3370/06 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 19.10.2006 r. Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 24 listopada 2006 r. Nr 247, poz.3675.) o obwodzie 248 cm (wg nowszych pomiarów 250 cm) i wysokości całkowitej 16 m. Drzewo zlokalizowane jest na os. Plac Grunwaldzki pod adresem Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wybrzeże Pasteura 1, 50-367, dokładniej na wewnętrznym dziedzińcu od strony Katedry i Kliniki Anestezjologi i Intensywnej Terapii, tuż przy wewnętrznej drodze. Drzewo charakteryzuje się dobrą kondycją bez widocznych uszkodzeń i objawów chorobowych. Na wysokości dolnych gałęzi widać blizny po odciętych dwóch większych konarach oraz niewielkie ślady po odłamaniu drobniejszych pędów. Okaz kwitnący i owocujący.
Bluszcz pospolity Hedera helix (Uchwała Nr LVII/3371/06 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 19.10.2006 r. ) o obwodzie 42 cm i wysokości całkowitej około 18 m. Pnącze zlokalizowane jest na os. Plac Grunwaldzki pod adresem Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wybrzeże Pasteura 1, 50-367, dokładniej na wewnętrznym dziedzińcu Kliniki Hematologi Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku. Okaz charakteryzuje się dobrym zdrowiem, bez wyraźnie widocznych uszkodzeń czy objawów chorobowych. Jest to jeden z zaledwie dwóch pomnikowych bluszczy. Warto także dodać, że bluszcz wspina się po dorodnym dębie szypułkowym, który również objęty jest ochroną pomnikową, jako całkowicie osoby pomnik. Całość otoczona jest niewielkim płotkiem, który ma częściowo zabezpieczać rośliny.
Dąb szypułkowy Quercus robur (Uchwała Nr LVII/3369/06 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 19.10.2006 r. Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 24 listopada 2006 r. Nr 247, poz.3674) o obwodzie pnia 500 cm i wysokości całkowitej około 19,5 m. Drzewo zlokalizowane jest na os. Plac Grunwaldzki pod adresem Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wybrzeże Pasteura 1, 50-367, dokładniej na wewnętrznym dziedzińcu Kliniki Hematologi Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku. Okaz charakteryzuje się dobrym zdrowiem, bez wyraźnie widocznych uszkodzeń czy objawów chorobowych. Ze względu na ulokowanie pomiędzy budynkami dąb ma wysoko ulokowaną koronę, podczas gdy resztę podłużnego pnia obrasta bluszcz pospolity także będący pomnikiem przyrody. Korona jest stosunkowo słabo rozwinięta, konary są cienkie, niezbyt długie i silnie poskręcane. Jest to jedyny tego typu „podwójny pomnik” na terenie miasta.
Platan klonolistny Świadek Platanus x acerifolia (Uchwała nr XVIII/488/20 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 23 stycznia 2020 r. w sprawie ustanowienia pomnikiem przyrody platana klonolistnego rosnącego przy placu Jana Pawła II we Wrocławiu) o obwodzie 543 cm i wysokości ok. 30 m. Drzewo rośnie przy pl. Jana Pawła II, na tyłach fontanny od strony urzędu stanu cywilnego. Jest to dorodny okaz, który dzięki samotnemu ulokowaniu wytworzył nisko osadzoną koronę o licznych konarach i gęstym ulistnieniu. Na pniu widnieją blizny i ślady po odpadniętej korze, dodatkowo w koronie zauważalny jest niewielki posusz i ślady po uschniętych oraz odłamanych gałęziach. Jest to jeden z najdorodniejszych i najstarszych platanów wzdłuż fosy miejskiej, który był świadkiem wielu wydarzeń i stale zmieniającego się krajobrazu miejskiego, stąd właśnie nadano mu imię Świadek.
Lipa srebrzysta Tilia tomentosa (Uchwała Nr XXV/2096/04 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 8 lipca 2004 r.Dz. Urz. Woj. Doln.z dnia 27 sierpnia 2004 r.Nr 160, poz. 2782) o obwodzie 389 cm. Drzewo znajdowało się na niewielkim skwerze przy skrzyżowaniu ulic Piastowskiej z H.Sienkiewicza. Pomnik został zniesiony ze względu na utratę walorów przyrodniczych oraz zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego (Uchwała nr XXXI/638/16 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 20 października 2016 r. (DZ. URZ. WOJ. 2016.4795).
Na terenie ścisłego centrum miasta istnieje jeszcze wiele dorodnych drzew o wymiarach pomnikowych, które z niewiadomych przyczyn wciąż nie są objęte ochroną. Należą do nich głównie liczne platany, które rozlokowane są wokół staromiejskiej promenady, przy ul. Sienkiewicza oraz w parku J.Słowackiego. Liczne są tutaj także dorodne dęby szypułkowe oraz lipy drobnolistne.
Ze względu na poświęcenie osobnego artykułu botanicznym pomnikom, zostaną one tutaj tylko wymienione.
- Grupa 2 sosen czarnych
- Grupa 2 miłorzębów dwuklapowych
- Grupa 8 cisów pospolitych
- Grupa 6 dębów szypułkowych
- Grupa 4 buków pospolitych
- Grupa 22 skamieniałych pni Dadoxylon schrolionum
- Platan klonolistny
- Platan klonolistny
- Tulipanowiec amerykański
- Skamieniały pień Dadoxylon rhodesnum