Radziądz
10 listopada 2018Radziądz to jeden z najstarszych rezerwatów w województwie, który został powołany dla ochrony cennych fragmentów lasu dębowo-bukowego z udziałem ponad 200-letnich drzew, tworząc przyrodniczą enklawę pośród hektarów upraw leśnych. Teren charakteryzuje się wysoką naturalnością a dzięki długotrwałej ochronie wytworzyły się tutaj cenne starodrzewia z liczną florą i fauną, w tym gatunki rzadkie i chronione.
Typ ochrony: leśny
Data utworzenia: 1954
Powierzchnia: 8,31 ha
Powiat: Trzebnicki
Gmina: Żmigród
Nadleśnictwo: Żmigród
Położenie: Rezerwat zlokalizowany jest w północnej części województwa, w Obniżeniu Milicko-Głogowskim, dokładniej w centralnej części Kotliny Żmigrodzkiej. Obszar położony jest pomiędzy kanałem Rybackim i kanałem Kokotek, około 1,5 km na zachód od miejscowości Radziądz, we wschodniej części dużego kompleksu lasów Doliny Baryczy, około 250 m od gminnej drogi łączącej Radziądz ze Żmigródkiem. Teren nie ma wyraźnie widocznych granic w postaci dróg, kanałów czy ścieżek. Obejmuje oddziały leśne 203 bc i 202 n nadleśnictwa Żmigród.
Flora: Ze względu na niewielkie rozmiary występuje tutaj umiarkowana bioróżnorodność. Florę rezerwatu tworzą łącznie 133 gatunki roślin naczyniowych (w tym 18 gatunków drzew, 9 gatunków krzewów i 106 gatunków roślin zielnych) oraz 10 gatunków mszaków. Dominujące siedlisko stanowi grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetum), którego drzewostan buduje mozaika drzew, głównie buk zwyczajny i dąb szypułkowy z domieszką grabu pospolitego, dębu bezszypułkowego i lipy drobnolistnej. Obecnie w siedlisku dębowo-bukowym notuje się systematycznie rosnący udział grabu, który znacząco wzrósł w porównaniu do wcześniejszych opracowań fitosocjologicznych. Wskazuje to na wyraźny grądowy charakter siedlisk w rezerwacie i w jego bezpośrednim otoczeniu. Warto nadmienić, że wcześniejsze opracowania wykazywały kwaśną buczynę niżową (Luzulo pilosae-fagetum) jako dominujące siedlisko na tym terenie.
Występujące w Radziądzu buki i dęby charakteryzują się wyjątkowo sędziwym wiekiem (ponad 200 lat) i okazałymi rozmiarami (pierśnica rzędu 110-130 cm, wysokości przekraczające 30 metrów). Niestety wiele drzew zamiera lub ulega silnym wiatrom co powoduje występowanie tu licznych wywrotów (przewrócone drzewo z naderwanym korzeniem, lub całkowicie wywrócone). W latach 90. ubiegłego wieku wiele dębowych i bukowych wywrotów usunięto z rezerwatu, co spowodowało zmiany świetlne (zwiększony dostęp światła do runa leśnego) i przyśpieszyło synantropizację rezerwatu. Proces polegał przede wszystkim na wkraczaniu gatunków światłożądnych i porębowych, które na pewien czas zdominowały niektóre fragmenty lasu. Mimo wszystko runo leśne wciąż charakteryzuje się składem typowym dla swojego siedliska, które ma charakter nizinny z niewielką domieszką przedstawicieli gatunków leśnych o charakterze podgórsko-górskim jak nerecznica szerokolistna, bez koralowy i jawor. W warstwie runa leśnego do typowych gatunków występujących w rezerwacie należy m.in.: orlica pospolita, turzyca wiosenna, szczawik zajęczy, podagrycznik pospolity, przetacznik ożankowy, przytulia czepna, konwalia majowa, sit skupiony, kosmatka orzęsiona, gwiazdnica wielkokwiatowa, czyściec leśny, fiołek leśny.
Grzyby: brak jest dokładnych danych co do mykoflory rezerwatu, jednak ze względu na bogate pokłady martwego i butwiejącego drewna występuje tutaj duża liczba grzybów wielkoowocnikowych, porostów i śluzowców. Na martwym drewnie bukowym występuje stosunkowo licznie monetka bukowa, będąca gatunkiem rzadkim w skali kraju. Poza tym notuje się także sromotnika bezwstydnego, liczne huby, pniarki, twardzioszki, kruchaweczki, grzybówki oraz rzadką i objętą ścisłą ochroną gatunkową soplówkę bukową.
Fauna: Ze względu na niewielki obszar oraz bardzo rozległy kompleks leśny wokół rezerwatu, Radziądz nie stanowi typowej ostoi zwierząt, które są na omawianym terenie bardziej tymczasowymi gośćmi aniżeli stałymi bywalcami. Można tutaj odnotować typowe gatunki związane ze środowiskiem leśnym jak sarna, dzik, lis, kuna domowa, borsuk oraz nieliczne ptaki, których stwierdzono ok. 14 gatunków. Najliczniejsze spośród nich to: szpak, zięba, modraszka, sikora bogatka i kowalik.
Zagrożenia: Umiarkowanie duże. Jak już wcześniej było wspomniane, w latach 90. wywieziono z lasu wiele powalonych drzew, co spowodowało zwiększony dostęp do światła i wkroczenie gatunków światłożądnych, w tym gatunki synantropijne i inwazyjne. Dużym zagrożeniem jest liczny tutaj niecierpek drobnokwiatowy, który szczególnie intensywnie rozprzestrzenia się lukach drzewnych. Mimo tego zbiorowiska leśne występujące na tym terenie wciąż cechują się stosunkowo dużym poziomem naturalności, tworząc swoistą enklawę. Jest to szczególnie ważne dla zachowania lokalnej bioróżnorodności, biorąc pod uwagę, że większość sąsiednich lasów stanowią sztuczne nasadzenia sosny, w tym wiele ma charakter monokultur. Ze względu na oddalenie od siedzib ludzkich oraz brak szlaków, które bezpośrednio prowadziłyby przez rezerwat, występuje tu niewielka presja turystyczna. Większość ludzi kieruje się w stronę bardzo znanych i dobrze rozreklamowanych Stawów Milickich, omijając ten niewielki i ukryty rezerwat.
Inne: W odległości około 100-150 m na wschód od rezerwatu biegnie zielony szlak turystyczny, pomiędzy miejscowościami Żmigródek i Radziądz. W pewnym momencie tworzy on niewielkie odgałęzienie, umożliwiające dojście do tablicy informacyjnej i tablicy z nazwą rezerwatu. Stanowi on krótki szlak dojściowy odchodzący od głównego szlaku, jednak nie prowadzi przez, ani wokół rezerwatu.
Wrażenia osobiste: Stosunkowo pozytywne. Rezerwat bardzo się wyróżnia na tle sąsiadujących lasów, które w większości stanowią typową mozaikę lasów gospodarczych z równo posadzonymi sosnami i domieszką innych drzew. Przekraczając granicę rezerwatu bardzo rzucają się w oczy licznie powywracane drzewa. Należy jednak pamiętać, że stanowią one nieodzowny element cyklu życia, dając miejsce do bytowania dziesiątkom gatunków grzybów, śluzowców i owadów. Miłą niespodzianką było napotkanie na jednej, silnie zmurszałej kłodzie kilku owocników rzadkiej i chronionej soplówki bukowej. Warto tutaj nadmienić, że żadne znane nam źródła nie podają tego gatunku grzyba z rezerwatu. Najbliższe znane stanowisko zlokalizowane jest ok 22 km na wschód w pobliżu innego rezerwatu – Wzgórze Joanny. Radziądz jest najbardziej atrakcyjny wiosną, gdy runo leśne nie jest zdominowane przez gatunki synantropijne oraz jesienią, gdy krajobraz zaczyna mienić się w żółto-czerwonych barwach z wszędzie wyrastającymi grzybami.
Informacje praktyczne:
- dogodny dojazd, w sąsiedztwie rezerwatu przebiega lokalna droga z umiejscowionym na poboczu parkingiem i szlakiem prowadzącym z miejsca postoju wprost do rezerwatu
- teren wybitnie płaski i pozbawiony naturalnych przeszkód (uskoki, wąwozy, strome zbocza, bagna), stąd nadaje się na wycieczkę z dziećmi lub dla osób niedoświadczonych
- w okolicy występują liczne formy ochrony przyrody w postaci kilku rezerwatów (Stawy Milickie, Olszyny Niezgodzkie, Wzgórze Joanny) oraz kilkudziesięciu bezimiennych użytków ekologicznych, w tym dwa w bezpośrednim sąsiedztwie
- przez sam rezerwat nie przebiega żaden szlak turystyczny czy ścieżka dydaktyczna i zwiedzanie jest we własnym zakresie. Ze względu na niewielkie rozmiary, obejście całego terenu zajmuje zaledwie kilkanaście minut
- najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (wiosenne geofity), jesień (soplówka bukowa, przebarwiające się liście)
