Uroczysko Wrzosy
26 października 2021Uroczysko Wrzosy stanowi jeden z największych rezerwatów przyrody w województwie, obejmując niemal dziewicze lasy łęgowe, olchowe i grądowe w sercu parku krajobrazowego. Obszar stanowi ważną ostoję dla zwierząt, roślin i grzybów, wśród których najcenniejszym są m.in. podejźrzon marunowy, kukułka krwista, groszek błotny, długosz królewski i wilczomlecz błotny.
Typ ochrony: leśny
Data utworzenia: 2000
Powierzchnia: 575,11 ha, otulina 397,35 ha
Powiat: Wołowski
Gmina: Wołów
Nadleśnictwo: Wołów
Położenie
Rezerwat leży na pograniczu mezoregionów Obniżenia Ścinawskiego i Wysoczyzny Rościsławskiej, stanowiących środkową część Wału Trzebnickiego i północny kraniec Niziny Śląskiej. Większość obszaru leży w zlewni potoku Juszka graniczącego z miejscowością Wrzosy od wschodu, Rudno od południa i Wodnica od zachodu. Teren składa się z dwóch części, które rozdzielone są przez stawy hodowlane – Górny i Dolny, będące częścią otuliny rezerwatu. Obszar graniczy z kilkoma jednostkami leśno-łąkowymi o własnych nazwach: Patelnią od wschodu, Zagajem, Jelenim Młotem i Lotniskiem od zachodu i Łąkami Końskimi od północy.
Rezerwat położony jest częściowo na gruntach w zarządzie Nadleśnictwa Wołów i obejmuje oddziały 57 h-k; 66 a-o; 68 a-l; 69 a-i; 70 a-k; 71 a-c; 81 a-j; 82 a-g; 83 a-j; 84 a-k; 85 a-g; 86 a-h; 103 a-m; 104 a-j; 105 a-h; 106 a-h; 107 a-g; 108 a-m; 109 a-k; 124 g,k,m,s; 149 c-i,k-l; 150 ab, g-h w leśnictwach Orzeszków i Wrzosy.
Budowa
Teren znajduje się na obszarze monokliny przedsudeckiej, tworzone przez leżące na sfałdowanym podłożu paleozoicznym skały permsko-mezozoiczne. Całą jednostkę przykrywa kompleks kenozoicznych osadów trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Jest to rozległy obszar, nachylony pod kątem kilku stopni ku północy i północnemu-wschodowi, który tworzy falistą, denudacyjną równinę morenową pokrytą głównie piaskami, żwirami i glinami. Dolina Jezierzycy i jej dopływów wypełniona jest holoceńskimi osadami rzecznymi, madami i mułami.
Do charakterystycznych elementów zarówno rezerwatu jak i generalnie parku krajobrazowego należą wydmy. Formacje te są efektem akumulacji eolicznej z okresu zlodowacenia, kiedy to następowało stopniowe i systematyczne przewianie piaszczystych osadów na powierzchniach płaskich teras i równin sandrowych. Stopniowo powierzchnia była zarastana przez roślinność pionierską, która zatrzymała dalsze przemieszczanie się piasku i utrwaliła wydmy w obecnym kształcie. Na terenie parku występują wydmy o kształcie nieregularnym lub parabolicznym z łukami otwartymi na zachód. Do największych należą Wydmiska w południowej części rezerwatu osiągające 105 m n.p.m.
Teren poprzeszywany jest licznymi ciekami, z których największy -Juszka, przepływa przez środek rezerwatu z kierunku południowego-wschodu ku północnemu-zachodowi. Oprócz niej występuje tutaj Sucha, Nowy Rów i liczne drobniejsze cieki oraz rowy nieposiadające własnych nazw.
Ze względu na rozległy obszar należy dodatkowo osobno wymienić kilka najbardziej cennych i bogatych przyrodniczo terenów. Są to:
- Łąki Bacarskie, obszar nieleśny obejmujący mozaikę siedlisk łąkowych, turzycowisk i roślinności wodno-błotnej w północno-zachodniej części rezerwatu obejmując częściowo oddziały leśne 57, 69 i 70 o łącznej powierzchni ok. 40 ha. Jest to teren poprzecinany szeregiem dawnych rowów melioracyjnych stanowiąc ostoję największej bioróżnorodności florystycznej Uroczyska Wrzosy. Jest to jedno z ostatnich stanowisk kukułki krwistej w województwie oraz miejsce występowania wielu gatunków rzadkich i chronionych jak groszek błotny, wilczomlecz błotny, kukułka szerokolistna i jaskier jadowity.
- Wlot Juszki, południowa część rezerwatu obejmująca fragmenty oddziałów 124, 149-150, gdzie Juszka uchodzi do Stawu Górnego. W miejscu tym dawniej istniał trzeci staw (niem. Ostteich), który uległ stopniowemu zarośnięciu i obecnie występują tu płaty lasów olchowych o naturalnym charakterze z licznymi fragmentami z wodą stagnującą przez większą część roku. Dawniej w miejscu tym biegł szlak przechodząc nad niewielkim mostkiem. Obecnie trakt został przesunięty poza rezerwat i poprowadzony wzdłuż głównego grzbietu wydmy Podgórki (103 m n.p.m.)
- Serce Uroczyska, jest to centralna część rezerwatu, najbardziej dziewicza i niedostępna ze względu na podmokły teren oraz całkowicie zarośnięte leśne drogi. Jest to obszar o największej powierzchni dobrze rozwiniętego olsu porzeczkowego poprzedzielanego zaroślami, trzcinowiskami i szuwarami. W miejscu tym występują liczne populacje wawrzynka wilczełyko a także stanowiska czermieni błotnej, siedmiopalecznika błotnego, listery jajowatej, jaskra wielkiego i okrężnicy bagiennej.
- Kanał Dębnicki, kanał biegnący wzdłuż zachodniej granicy rezerwatu, gdzie występują rozległe obszary nieleśne porośnięte szuwarami, turzycowiskami, trzcinowiskami oraz pierwszymi stadiami sukcesji leśnej lasów olchowych i łozowisk wierzbowych. Jest to najważniejsze miejsce lęgowe ptactwa wodnego w obrębie rezerwatu, gdzie gnieździ się wiele gatunków rzadkich i chronionych. Jest to także ważna ostoja dla lokalnej fauny płazów, szczególnie w okresie rozrodczym.
- Staw Górny i Dolny, dwa rozległe zbiorniki wodne o łącznej powierzchni około 120 ha ulokowane na zachód od miejscowości Wrzosy. Same obiekty leżą w otulinie poza rezerwatem przyrody jednak realnie stanowią jego integralną część albowiem to właśnie owe stawy rozdzielają Uroczysko Wrzosy na dwie części. Jest to jednocześnie najlepiej znany fragment, często błędnie uważany przez turystów za rezerwat. Obiekt cenny jest głównie ze względu na bogatą ornitofaunę, gdzie zinwentaryzowano łącznie około 141 gatunków lęgowych. Czyni to stawy czwartym miejscem na Dolnym Śląsku pod względem liczby ptactwa lęgowego.
Flora
Bardzo zróżnicowana. Występuje tutaj szereg ekosystemów łąkowych, bagiennych i leśnych, w tym siedliska o puszczańskim charakterze, gdzie zachodzą procesy przyrodnicze zbliżone do naturalnych. Inwentaryzacje wykazały 48 zespołów roślinnych i około 473 gatunków roślin naczyniowych, w tym 20 gatunków chronionych i 13 gatunków wpisanych na Czerwoną listę roślin naczyniowych ginących i zagrożonych Dolnego Śląska. Większość roślin ma charakter gatunków niżowych, głównie roślin związanych z siedliskami bagiennymi, torfowiskowymi i wodnymi.
Do największych obszarów siedlisk leśno-bagiennych należy łęg jesionowo-olszowy (Circaeo-Alnetum). Występuje on w wilgotnych fragmentach o żyznej glebie mułowo-glejowej. Lasy te porastają tereny okresowo zatapiane jednak przez większą część sezonu wegetacyjnego pozostają pod wpływem wody podsiąkającej, która nie ma tendencji do stagnowania. W drzewostanie dominują tytularne gatunki, czyli olsza czarna i jesion wyniosły z domieszką klonu pospolitego, grabu pospolitego i wiązu górskiego. Warstwa podszytu jest bardzo dobrze rozwinięta, gdzie miejscami krzewy i młode drzewka tworzą gęste ściany zieleni. Wśród gatunków podszytu dominuje czeremcha pospolita a także kruszyna pospolita i porzeczka czarna. Runo leśne jest bujnie rozwinięte z bogatą szatą roślin zielnych jak pokrzywa zwyczajna, wiązówka błotna, bodziszek cuchnący, jaskier rozłogowy, tojeść pospolita czy śledziennica skrętolistna.
Wśród zbiorowisk leśnych stosunkowo ważny i wyróżniający się jest ols porzeczkowy (Ribeso nigri-Alnetum), porastający środkową część rezerwatu i stanowiący jeden z głównych przedmiotów ochrony obejmując niemal połowę powierzchni siedlisk leśnych na omawianym terenie. Charakteryzują się występowaniem licznych zagłębień i dołów wypełnionych stojącą wodą, nieraz przez cały rok. Dominującym gatunkiem drzewa jest olsza czarna. Podmokłe dno lasu tworzy strukturę kępkowo-mozaikową o bardzo dobrze wykształconej szacie roślinnej, w skład której wchodzą liczne kępy turzyc, sitowia i pospolitych gatunków bylin jak pokrzywy, karbieniec pospolity, psianka słodkogórz, przytulia czepna, knieć błotna, tojeść gajowa. W podszycie rosną liczne gatunki wierzb a także czeremcha zwyczajna, czeremcha amerykańska i leszczyna. W łęgu występują rzadkie lub chronione rośliny, m.in. długosz królewski, porzeczka czarna, listera jajowata, jaskier wielki, wawrzynek wilczełyko, kopytnik pospolity i śnieżyca wiosenna.
Suchsze obszary, głównie na obrzeżach rezerwatu porasta mozaika licznych ekosystemów leśnych, głównie drzewostany dębowo-grabowe, a w peryferyjnych częściach rezerwatu zbiorowiska borów iglastych ze związku Dicrano-Pinion, z czego największą powierzchnię zajmuje bór świeży (Leucobryo-Pinetum). Są to drobne powierzchnie, głównie w mozaice z monokulturami sosny tworzące wtórne zbiorowiska zastępcze w postaci starych nasadzeń sosny i stadiów regeneracyjnych lasu. Bory sosnowe w rezerwacie scharakteryzowane są jako bór świeży, gdzie drzewostan zdominowany jest przez sosnę zwyczajną z domieszką brzozy brodawkowatej, dębu bezszypułkowego i świerka pospolitego. Podszyt słabo wykształcony z dominacją kruszyny i jarzębiny. Warstwa runa leśnego jest uboga gatunkowo ale dobrze rozwinięta i niemal całą powierzchnię porastają kobierce borówki czarnej z domieszką borówki brusznicy, wrzosu zwyczajnego, śmiałka pogiętego i pszeńca zwyczajnego. Miejscami występują także gatunki rzadkie lub chronione, m.in. korzeniówka pospolita, widłak goździsty i widłak jałowcowaty.
W miejscach wilgotniejszych na mezotroficznych glebach gliniasto-piaszczystych występuje kontynentalny bór mieszany (Querco roboris-Pinetum) charakteryzujący się większym udziałem dębu oraz brzozy a także występowaniem topoli osiki. W warstwie runa zwiększony zostaje udział paproci, w tym orlicy pospolitej tworzącej rozległe kobierce utrudniające rozwój innej roślinności. Oprócz paproci występują tu pospolite gatunki jak kostrzewa owcza, fiołek leśny, zawilec gajowy, szczawik zajęczy, poziomka pospolita oraz krzewy malin i jeżyn.
Do najbogatszych florystycznie ekosystemów należą liczne siedliska szuwarowe z rzędu Phragmitetalia, stanowiące szuwary trawiaste, szuwary wielkoturzycowe a także siedliska z udziałem okazałych bylin dwuliściennych, które występują w strefach przybrzeżnych i nadbrzeżnych, głównie na mulistym podłożu. Dominują roślinnością są zarośla trzciny pospolitej, pałki szerokolistnej i manny mielec z dużym udziałem innych roślin m.in. jeżogłówka gałęzista, kropidło wodne, łączeń baldaszkowy, marek szerokolistny, mozga trzcinowata, strzałka wodna, szczaw lancetowaty i żabieniec babka-wodna. Występują tu także niewielkie płaty skrzypu bagiennego i tataraku zwyczajnego. W pasie dobrze rozwiniętej roślinności strefowej, obejmującej pas szuwarów notowane są także gatunki przybrzeżne jak psianka słodkogórz, knieć błotna, kosaciec żółty, jaskier ostry, przytulia błotna, tojeść bukietowa oraz rzadki arcydzięgiel litwor nadbrzeżny. W obszarach wodnych i brzegowych występuje cały szereg zbiorowisk, wśród których najważniejsze to:
- szuwar kosaćcowy (Iridetum pseudacori), zespół tworzący niewielkie płaty w strefach przejściowych pomiędzy płytką wodą i strefą brzegową, porastając ciepłe i eutroficzne wody. W siedlisku dominuje kosaciec żółty, któremu towarzyszą inne gatunki charakterystyczne dla zbiorowisk szuwarowych jak manna mielec, szczaw lancetowaty, krwawnica pospolita i tojeść pospolita.
- szuwar mannowy (Glycerietum maximae). Jest to syntakson porastający płytkie i okresowo wysychające wody stojące na podłożu mulistym lub torfowym, gdzie dominuje tytularny gatunek, manna mielec. Wśród innych roślin spotkać można skrzyp bagienny, szczaw lancetowaty, przytulię bagienną, żabieńca babkę wodną oraz rzęsę drobną.
- szuwary wielkoturzycowe (Magnocaricion), jest to związek o bardzo licznych zbiorowiskach turzycowych porastających brzegi zbiorników wodnych, płytkie zastoiska i zalewane dna olsów. W większości tworzą formę pośrednią pomiędzy szuwarami właściwymi a roślinnością torfowiskową i podmokłymi łąkami. W miejscach o sezonowych podtapianiach wykazują budowę kępkowo-dolinkową. Oprócz wielu gatunków turzyc, występują tu także inne gatunki roślin jak tarczyca pospolita, kosaciec żółty, tojeść bukietowa, kłoć wiechowata, jaskier wielki i przytulia błotna.
- roślinność przybrzeżna i szuwarowa, porastające brzegi stawów i kanałów, w skład której wchodzą głównie pospolite gatunki wodno-błotne takie jak jaskier wielki, pałka szerokolistna, łączeń baldaszkowy, psianka słodkogórz, mozga trzcinowata, strzałka wodna, żabieniec babka wodna, niezapominajka błotna czy knieć błotna (kaczyniec). Wśród gatunków rzadkich i chronionych zinwentaryzowano takie rośliny jak pływacz zwyczajny, czermień błotna, grzybienie białe, salwinia pływająca, włosienicznik wodny, grążel żółty i żabiściek pływający.
Trawiaste szuwary występują najczęściej w mozaice z siedliskami łąkowymi, głównie wokół gęstej sieci rowów melioracyjnych i na ich obrzeżach. Do największych kompleksów nieleśnych w obrębie rezerwatu należą Łąki Bacarskie w północno-zachodniej części. Składają się głównie z łąk kośnych ze związku Arrhenatherion elatioris, jak i zmiennowilgotnych łąk trzęślicowych ze związku Molinion caeruleae. Są to zbiorowiska trwale lub okresowo wilgotnych łąk kośnych i innych użytków zielonych rosnących na żyznych i próchniczych glebach, często w bliskim sąsiedztwie cieków wodnych.
W przeważającej części ekosystemy łąkowe występują w północno-zachodniej części rezerwatu na tzw. Łąkach Bacarskich stanowiących miejsce o największej koncentracji rzadkich lub chronionych roślin jak: centuria pospolita, kukułka krwista, kukułka szerokolistna, groszek błotny, jaskier wielki, jaskier jadowity, okrężnica bagienna, wilczomlecz błotny, wiązówka błotna, kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty i nasięźrzał pospolity. W siedliskach wodno-błotnych na terenie Łąk Bacarskich stwierdzono obecność licznych gatunków rzadkich m.in. siedmiopalecznik błotny, selernica żyłkowana i rutewka wąskolistna.
Do najważniejszych gatunków na terenie Uroczyska Wrzosy należą:
- Długosz królewski (Osmunda regalis), rzadka paproć objęta ochroną ścisłą. Gatunek posiada w rezerwacie największą dolnośląską populację liczącą około 16 kęp zgrupowanych w 2-3 subpopulacjach na podmokłych i niedostępnych fragmentach olsów w północnej części uroczyska.
- Groszek błotny (Lathyrus palustris), rzadki gatunek objęty od 2014 r. ochroną gatunkową, który posiada kwiaty o zmiennej barwie (od różowego, poprzez fioletowy po kolor niebieski). Rośnie na wilgotnych terenach otwartych, głównie w obrębie szuwarów i zabagnionych łąk. Na terenie rezerwatu spotykany głównie w obrębie Łąk Bacarskich.
- Jaskier wielki (Ranunculus lingua), stosunkowo duża bylina o jaskrawych, żółtych kwiatach występująca na wilgotnych łąkach, brzegach zbiorników wodnych, trzcinowiskach i szuwarach. Stanowisko w rezerwacie jest jednym z kilku odnotowanych w gminie.
- Kosaciec syberyjski (Iris sibrica), jeden z trzech gatunków rodzimych kosaćców preferujący nasłonecznione i wilgotne łąki. Na terenie rezerwatu występuje w kompleksie łąk trzęślicowych na Łąkach Bacarskich, gdzie tworzy kilkanaście kęp i drugie tyle pojedynczych osobników.
- Kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsi), umiarkowanie rzadki gatunek storczyka występujący w widnych lasach o żyznym i wilgotnym podłożu. Na terenie rezerwatu tworzy niewielkie populacje w grądzie i łęgu.
- Kukułka krwista (Dactylorhiza incarnata), jeden z najrzadszych składników flory w województwie, która posiada 2-4 stanowisk (część prawdopodobnie jest wymarła). Na terenie uroczyska rośnie w ekosystemie turzycowisk na Łąkach Bacarskich.
- Nasięźrzał pospolity (Ophioglossum vulgatum), niewielka paproć tworząca jeden liść otaczający kłos zarodnionośny. Występuje na wilgotnych śródleśnych polanach, łąkach trzęślicowych i innych siedliskach łąkowych na wilgotnych glebach.
- Podejźrzon marunowy (Botrychium matricariifolium), gatunek uznany za krytycznie narażony w Polsce i województwie, posiada w rezerwacie jedno z dwóch obecnie znanych populacji na Dolnym Śląsku. Występuje w wilgotnym łęgu na wschodzie uroczyska.
- Siedmiopalecznik błotny (Comarum palustre), niewielka bylina o krwistoczerwonych kwiatach rosnąca na wilgotnych terenach łąkowych, torfowiskach i w widniejszych fragmentach lasów olchowych. Notowana w centralnych fragmentach rezerwatu.
- Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezerum), chroniony gatunek krzewu o charakterystycznych, pachnących kwiatach, który posiada w rezerwacie jedną z najliczniejszych nizinnych populacji na Dolnym Śląsku.
- Widłak goździsty (Lycopodium clavatum) i widłak jałowcowaty (Lycopodium annotinum), niewielkie rośliny występujące w w siedliskach kwaśnych borów iglastych i na wrzosowiskach. Pojedyncze kępy zostały odnotowane w południowej części rezerwatu na terenie świeżego boru sosnowego.
Grzyby
Mykoflora rezerwatu nie została gruntownie przebadana. Na terenie stwierdzono kilka zagrożonych gatunków grzybów związanych z siedliskami łęgowymi, bagiennymi lub występujących na butwiejącym drewnie, m.in.
- Błyskoporek podkorowy (Inonotus obliquus), gatunek rozwijają się na próchniejących i obumierających drzewach liściastych, przede wszystkim brzozie brodawkowatej a także na buku, grabie, jarząbie, olszy i wiązie.
- Dzwonkówka fioletowawa (Entoloma euchroum), grzyb blaszkowy o charakterystycznym niebieskawo-fioletowym zabarwieniu. Występuje na ziemi, w miejscach o podłożu trawiastym, przeważnie w borach iglastych i na torfowiskach.
- Trzęsak listkowaty (Phaeotremella foliacea), niewielki nadrzewny grzyb o galaretowatym owocniku występujący na martwym drewnie drzew liściastych, głównie na drewnie bukowym, brzozowym, olchowym i dębowym.
- Ziarnóweczka cynobrowa (Cystodermella cinnabarina), niewielki naziemny grzyb o jasnobrązowym kapeluszu, który występuje na podłożu trawisko-mszystym w borach iglastych i lasach mieszanych.
Uroczysko znajduje się w obszarze Doliny Jezierzycy czyli na jednym z największych zagłębień grzybiarskich w województwie, stąd też w borach występują licznie borowiki, podgrzybki, koźlarze, kurki, gołąbki, rydze i maślaki.
Fauna
Bardzo bogata. Teren ze względu na bardzo dużą powierzchnię i położenie w sercu parku krajobrazowego, stanowi ważą ostoję zwierząt, w tym dużych ssaków jak jeleń europejski, sarna, lis, dzik, borsuk i niezliczonych gatunków drobnych ssaków (jeże, myszy, krety, łasice, gronostaje, bobry, wydry etc.). Bogata ornitofauna liczy 89 gatunków, z czego 14 zostało wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej (bąk, bocian czarny, łabędź krzykliwy, bielik, błotniak stawowy kropiatka, derkacz, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, zimorodek, słonka, lerka, wąsatka, gąsiorek). Ponadto stwierdzono gniazdowanie lub żerowanie takich ptaków jak kszyk, żuraw krzykliwy, gęś gęgawa, świerszczak, strumieniówka, kokoszka wodna, dzięcioł zielony, krakwa, cyraneczka i brzęczka. Większość ptactwa wodnego notuje się dzięki obecności stawów hodowlanych w otulinie rezerwatu.
Rozbudowana sieć kanałów oraz duże przestrzenie moczarów, bagien i licznych zbiorników wodnych sprawia, że na terenie Uroczyska występuje bogata fauna płazów i ryb. Stwierdzono obecność naturowych gatunków jak różanka, piskorz, kumak nizinny i traszka grzebieniasta a także pozostałych chronionych gatunków: rzekotka drzewna, żaba jeziorkowa, żaba wodna, żaba moczarowa, ropucha szara, traszka zwyczajna. Z entomofauny warto wymienić przeplatkę maturna, będącą motylem charakterystycznym dla lasów łęgowych.
Zagrożenia
Umiarkowane. Sama wielkość rezerwatu sprawia, że nie występują tu zagrożenia mogące zaszkodzić całości siedlisk, a jedynie fragmentarycznie. Do najpoważniejszych sytuacji mogących wystąpić na terenie uroczyska zalicza się m.in. niekorzystne zmiany poziomu wód, zarówno gruntowych jak i powierzchniowych. Znaczne podwyższenie poziomu wód oraz ich dłuższe stagnowanie na powierzchni w środkowych połaciach rezerwatu może skutkować zamieraniem części drzew w siedliskach olsów. Również zbyt niski poziom wód gruntowych obserwowany w niektórych latach, może doprowadzać do zmian siedliskowych na ekosystemy grądów i borów co skutkuje bezpośrednio zanikiem cennych gatunków bagiennych.
Dla terenów nieleśnych standardowym niemalże zagrożeniem jest zarastanie łąk drzewami i krzewami. Szczególnie dotyczy to niewielkich areałów śródleśnych polan i miejsc wzdłuż rowów. Dla ryb i płazów dużym zagrożeniem jest zanieczyszczanie rzeki Juszki ściekami z pobliskich miejscowości, ferm i przedsiębiorstw. Mimo tego, że rezerwat znajduje się w dużym oddaleniu od siedzib ludzkich i posiada szeroką strefę ochronną w postaci otuliny rezerwatowej, otuliny parku i umiejscowieniu w dużym kompleksie leśnym, stan siedlisk i gatunków w rezerwacie ocenia się w większości negatywnie. Stan siedlisk łąkowych oceniany jest jako zły, a stan siedlisk łęgowych, olchowych i populacji gatunków ryb, płazów i nietoperzy oceniany jest jako niezadowalający. Jedynie populacje wydr i bobrów oceniono jako właściwe.
Rezerwat posiada aktualny i rozbudowany plan ochrony dotyczący m.in.
- utrzymania odpowiednich cech siedliska dla populacji wawrzynka wilczełyko
- zachowawczej uprawy podejźrzonu marunowego, czyli namnożenie siewek w placówce naukowej i jego późniejsza introdukcja w rezerwacie
- przywrócenia właściwych dla siedlisk i gatunków ich zasiedlających stosunków wodnych (w szczególności gatunków okrężnicy bagiennej, pływacza zwyczajnego, włosienicznika wodnego, czermieni błotnej)
- przebudowy drzewostanów w kierunku zgodności z siedliskiem (m.in. cięcia rozluźniające bory iglaste, przebudowa lasu w kierunku łęgu jesionowo-olszowego, systematycznie usuwanie świerków, robinii, modrzewi i brzóz, zmiany proporcji udziału poszczególnych gatunków w kierunku zgodności z siedliskiem)
- utrzymanie obecnie istniejących terenów łąkowych
Rezerwat bezpośrednio przez otulinę graniczy z użytkiem ekologicznym Dolina Juszki. Całość tworzy duży areał ochronny dla tamtejszej przyrody, będący jednocześnie w obrębie OOŚ Natura 2000 Dębiańskie Mokradła i Parku Krajobrazowego Doliny Jezierzycy.
Inne
Od kilku lat w terenie powstaje infrastruktura turystyczna w postaci miejsc do biwakowania i nowych tablic edukacyjnych, które zawierają podstawowe informacje o tutejszej florze, faunie i oraz historii tego miejsca. Wokół rezerwatu przebiega kilka szlaków turystycznych:
- żółty szlak Wołów-Orzeszków, który najbardziej przenika przez rezerwat. Prowadzi od południa poprzez użytek ekologiczny, otulinę i południową część rezerwatu, aby następnie biec drogą pomiędzy stawami i w miejscowości Wrzosy odbić ku północy
- zielony szlak Rusko-Uraz, który zahacza o południowy fragment rezerwatu i kieruje się poprzez otulinę i użytek ekologiczny
- niebieski szlak, tworzący pętlę Wołów-Mojęcice-Rudno-Wrzosy-Wołów, który obiega Góry Staw
Za czasów niemieckich obszar ten był znacznie bardziej zagospodarowany a tutejsze nazewnictwo obiektów było lepiej oznaczone. Na dawnych niemieckich mapach można wyczytać, że na niemal każdym kanale istniały mosty posiadające indywidualne nazwy m.in. wzdłuż Kanału Dębickiego (Aquaduct Brücke, Gottfried Brücke, Hermanns Brücke, Grossfurth Brücke), Dammel Brücke (pomiędzy stawami) i Teufel Brücke na Juszce.
Wrażenia ogólne
Pozytywne. Uroczysko Wrzosy jest jednym z największych rezerwatów w województwie, obejmującym serce parku krajobrazowego. Teren w większości jest pozostawiony samemu sobie, gdzie dawne monokultury sosnowe ulegają naturalnym przekształceniom w kierunku łęgów i grądów, w większości bez jakiejkolwiek ingerencji ludzkiej. Wiele obszarów jest na tyle zalanych, że ich penetrowanie jest całkowicie niemożliwe. Dodatkowo rezerwat jest praktycznie zamknięty dla oficjalnego zwiedzania.
Szlaki turystyczne w większości omijają teren. Jedynie na krótkich odcinkach przebiegają szlaki w północno-wschodnim fragmencie (szlak żółty) i w południowym fragmencie (szlak czerwony). Jednak trasy te nie umożliwiają nam ujrzenia największego bogactwa przyrodniczego Uroczyska jakim są ogromne powierzchnie bagien, mokradeł i turzycowisk z dobrze rozwiniętymi łęgami i olsami. Teren jest zamknięty nawet do celów naukowych, bez wcześniejszego ubiegania się o zgodę we wrocławskim RODŚ. Ze względu na liczne bagna, nie poleca się zwiedzania terenu samemu oraz wschodzenia na grząskie obszary. Znacznie bezpieczniej jest się trzymać łąk i na wpół zarośniętych dróg leśnych. Dodatkowo dużą atrakcją są dwa ogromne stawy hodowlane będące prawdziwym rajem dla miłośników awifauny, albowiem ogromna różnorodność ptactwa jest tam bardzo dobrze widzialna i słyszalna.
Informacje praktyczne:
- dobry dojazd, rezerwat częściowo graniczy z lokalną drogą pomiędzy miejscowościami Wrzosy-Rudno
- ze względu na duży rozmiar, istnieje tu wiele możliwości zwiedzania. Od strony drogi lokalnej na wysokości stawów rybnych znajduje się niewielki parking skąd można ruszyć szlakiem w kierunku północnym (wokół stawu) lub południowym (w kierunku użytku ekologicznego Juszka). Można też rozpocząć podróż z miejscowości Wrzosy, gdzie prowadzi szlak po wschodniej części rezerwatu.
- poza zewnętrznymi drogami, reszta rezerwatu nie jest udostępniona. Jest to teren w dużej części zabagniony z mocno zarośniętymi drogami, polecany tylko dla osób doświadczonych w poruszaniu się po bagiennych terenach
- w bezpośrednim sąsiedztwie istnieją obszary chronione, m.in. użytek ekologiczny Juszka, z którym rezerwat granicy bezpośrednio poprzez otulinę. Poza tym w odległości około 11 km w linii prostej znajdują się rezerwaty Odrzysko i Łęg Korea. oraz rezerwat społeczny Polder (ok. 10 km). W otulinie rezerwatu ulokowane są dwa pomnikowe dęby szypułkowe.
- wiele tras przygotowanych jest pod użytkowanie rowerowe. Jest to polecany środek transportu do zwiedzania rezerwatu, głównie ze względu na jego rozmiary. Przy okazji można zwiedzić też inne cenne przyrodniczo rejony parku, które w dużej mierze są oddalone od dróg udostępnionych dla samochodów.
- najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: marzec (wawrzynek, śnieżyczka), kwiecień (godowiska płazów, wczesnowiosenne geofity), maj (storczyki, okrężnica, wiosenne geofity), czerwiec (kosaciec, mieczyk), lato (roślinność wodno-błotna)