Kruszczyk Muellera

Kruszczyk Muellera (Epipactis muelleri)

Rzadki gatunek kruszczyka, który dopiero niedawno został rozpoznany w Polsce jako osobny gatunek. Jest jednym z wielu gatunków łudząco podobnych do kruszczyka szerokolistnego, od którego różni się w kilku aspektach. Spotkać go można tylko w kilku miejscach w kraju, w tym na terenie Sudetów. 

Storczykowate (Orchidaceae)

Okres kwitnienia: VI-VIII

Roślina z wyglądu podobna jest do kruszczyka szerokolistnego od którego różni się kilkoma cechami w pokroju i budowie kwiatu. Kruszczyk posiada żółtozielony pęd 30-80 cm wysokości, filcowato owłosiony w górnej części. Na łodydze 5-10  wąskich, lancetowatych liści charakteryzująych się sfałdowaniem (falowane na brzegach) i łukowatym wygięciem. Samo sfałdowanie nie jest cechą rozpoznawczą, jednak często występuje u tego gatunku. Kwiaty zebrane po 10-40 sztuk w wydłużony kwiatostan, okwiat w kolorze białawym lub kremowo-jasnozielonym, rzadko z różowawym zabarwieniem. Warżka dwuczłonowa, gdzie przejście pomiędzy dwiema częściami jest stosunkowo szerokie. Epichil (część przednia) jest biały lub jasnozielony, sercowaty z długą końcówką i ze słabo wyraźnymi guzkami, po środku często przebiega zielono zabarwione zagłębienie. Hypochil (część tylnia) nie jest wklęsły od spodu,  czerwono lub brązowo-czerwono zabarwiony w środku z niewielką ilością nektaru. W prętosłupie nie występuje tarczka nasadowa (viscidium), jest to główna cecha rozpoznawcza. Gatunek autogamiczny (samopylny).

Rzadki gatunek europejski ograniczony zasięgiem głównie do Europy Zachodniej i Środkowej, gdzie zwarty areał obejmuje Francję poprzez południowe i środkowe Niemcy, kraje Beneluksu, północne i środkowe Włochy, Szwajcarię, Austrię, Czechy i zachodnie Węgry. Poza tym stwierdzony także w zachodniej części płw.Bałkańskiego (Słowenia, Chorwacja) a także w południowej i zachodniej Polsce, na Słowacji i Wyspach Brytyjskich. Stanowiska wysunięte najdalej na zachód obejmują wschodnią Hiszpanię (Katalonia, Walencja), natomiast na północy sięga po Turyngię i Dolną Saksonię. Stanowiska w polskich i słowackich Karpatach wyznaczają wschodnią granicę zasięgu.

W Polsce gatunek bardzo rzadki. Ze względu na niedawne wyodrębnienie oraz trudności w rozpoznawaniu, areał kruszczyka Muellera wciąż nie został w pełni poznany. Obecnie stwierdzony został w Karpatach na terenie Pienińskiego Parku Narodowego (okolice Zamkowej Góry) oraz w Sudetach, gdzie występuje w dwóch pasmach górskich: Góry Orlickie (Kozia Hala) i Góry Kaczawskie. W tych ostatnich rozpoznany został na kilku stanowiskach (m.in. góra Połom, Wapniki, Bukowa Góra, kamieniołom Sobocin, Nowe Rochowice i okolice miejscowości Lipa), z tego powodu Góry Kaczawskie można obecnie uznać za centrum występowania gatunku w Polsce. Obecnie żadne dolnośląskie stanowisko nie jest zlokalizowane na terenie chronionym (rezerwat przyrody lub park narodowy).

Kruszczyk preferuje stanowiska ciepłe (gatunek termofilny), jasne lub półcieniste, jednak może rosnąć także w pełnym słońcu, na glebie średnio żyznej, umiarkowanie wilgotnej, zasobnej w węglan wapnia. Przeważnie rośnie na siedliskach jasnych zarośli lub przyleśnych muraw, w tym muraw kserotermicznych, jednak występuje także w widnych lasach jak ciepłolubne buczyny storczykowe, świetliste dąbrowy a nawet nawapienne bory iglaste. Gatunek charakterystyczny dla kserotermicznych ziołorośli Origanetalia vulgaris (siedlisko nie stwierdzone w Polsce).