Storczyk samiczy

STORCZYK SAMICZY  (Orchis morio, Anacamptis morio)

Storczykowate (Orchidaceae)

Okres kwitnienia: IV-VI

Inne nazyw: Obecnie roślina klasyfikowana jest do rodzaju koślaczek jako Anacamptis morio (Koślaczek samiczy). Poza tym spotykany jest pod nazwą storczyk samczy, s.samiczowy a dawniej jako s.wąskoliści lub s.szczupłoliściowy.

Występowanie: Pierwotnie rozproszone stanowiska na całym obszarze kraju, łącznie znanych było około 300 obszarów występowania. Obecnie liczba ta uległa znacznemu zmniejszeniu. Badania prowadzone do 2008 roku wykazały zaledwie 60 stanowisk. Storczyk samiczy wymarł głównie w części północnej (Pomorze, Wielkopolska, Warmia, Mazury, Mazowsze) oraz na Górnym Śląsku i Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Potwierdzone stanowiska są rozproszone w południowej części kraju, głownie w pasie gór i wyżyn. Najliczniej występuje w Karpatach (kilkanaście stanowisk, m.in. Gorce, Bieszczady, Pieniny, Pasmo Policy, Babia Góra) oraz na Ponidziu. W Tatrach nie odnotowany.

Gatunek rzadki na Dolnym Śląsku, większość potwierdzonych stanowisk występuje na nizinie w okolicach Odry (łąki pod Wołowem i Ścinawą). W Sudetach występował na małych i rozproszonych stanowiskach m.in. na Pogórzu Kaczawskim, w paśmie Krowiarek oraz w Śnieżnickim Parku Krajobrazowym (okolice Bielic), jednak wszystkie górskie stanowiska są obecnie niepotwierdzone a ich status wymaga dalszych badań. Część stanowisk chroniona w ramach sieci Natura 2000 Dębiańskie Mokradła.

Środowisko: Występuje głównie na nizinach oraz w reglu dolnym na terenach górskich. Notowany na stanowiskach suchych lub średnio wilgotnych, zawsze silnie nasłonecznionych. Gatunek terenów otwartych, głównie łąki i murawy o niskiej runi, m.in. murawy bliźniczkowe, murawy kserotermiczne a także kośne łąki o niskiej roślinności. Wyjątkowo może rosnąć na torfowiskach.

Opis ogólny: Gatunek objęty ochroną ścisłą. Klasyfikowany w Czerwonej liście roślin i grzybów Polski jako narażony na wyginięcie. Głównymi przyczynami masowego zanikania stanowisk jest ich niszczenie w różny sposób. M.in.  poprzez osuszanie łąk, zaorywanie ich lub intensywne nawożenie. Zaprzestanie ekstensywnego wypasu owiec i bydła powoduje wzrost gatunków o bardziej ekspansywnym charakterze, utrudniającym dostęp do światła a tym samym rozwój storczyków.

Jest to roślina lecznicza, z której tworzono mieszankę z suszonych korzeni, liści i kwiatu wykorzystywaną do leczenia nadpobudliwości. Dawniej stosowano napary przy leczeniu zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Tworzy mieszańce w obrębie rodzaju m.in. ze storczykiem błotnym, męskim i cuchnącym a także mieszańce międzyrodzajowe z kukułką szerokolistną.