Wąwóz Włóknicy

Wąski pas zieleni pośród hektarów pól i sadów. Tak pokrótce można scharakteryzować ten niewielki zakątek na Ziemi Trzebnickiej, gdzie niewielkie potoki wyżłobiły wąskie leje i wąwozy w piaszczysto-gliniastym podłożu, będący efektem ruchów lodowcowych. Miejsce jest prawie nieznane, jednak warte zwiedzenia ze względu na ciekawą geologię oraz interesującą przyrodę. 

Typ ochrony: krajobrazowy

Data utworzenia: brak

Powierzchnia: ok. 30 ha

Powiat: Trzebnicki

Gmina: Trzebnica

Nadleśnictwo: Oborniki Śl.

Położenie: Teren obejmuje serię wąskich i wijących się wąwozów określanych jako Malczyckie Jary, z czego największy z nich znajduje się w południowym fragmencie i nosi osobną nazwę Farny Jar, który uchodzi ze zboczy Farnej Góry (258 m n.p.m.). Całość znajduje się w środkowej części Wzgórz Trzebnickich. Granice terenu wyznacza granica obszarów leśnych, które stanowią wąskie pasy ciągnące się wzdłuż meandrujących jarów. Wąwóz graniczy bezpośrednio od północy z miejscowością Marcinów. Poprzez pola i sady sąsiaduje z miejscowością Malczyce od zachodu i Trzebnica od wschodu.

Budowa: Teren charakteryzuje się bardzo bogatą budową, która powstała poprzez długotrwałe rzeźbienie wodami potoków w miękkiej, piaszczysto-gliniastej glebie. Głównym ciekiem wodnym jest Włóknica wraz z kilkoma dopływami, które razem utworzyły silnie meandrujący, głęboko wcięty potok. Biegnie on wzdłuż stromych ścian wąwozów, osiągających miejscami nawet kilkanaście metrów wysokości. Całość stopniowo opada i pod koniec wąwóz ma  łagodne i niskie zbocza, pomiędzy którymi utworzył się szeroki i płaski teren.

Flora: Roślinność stosunkowo uboga. Sam teren jest cenny bardziej z powodów krajobrazowych aniżeli ze względu na  bogactwo przyrodnicze. Występuje tutaj łęg wiązowo-jesionowy (Ficario-Ulmetum minoris), który ciągnie się wąskim pasmem wzdłuż potoków. Drzewostan buduje głównie wiąz pospolity, dąb szypułkowy i liczne gatunki wierzb. W jego runie występują powszechne gatunki łęgowe jak ziarnopłon wiosenny, niecierpek pospolity, czartawa pospolita, zawilec gajowy czy poziewniki. Na zboczach i w suchszych fragmentach wytworzyła się uboga forma grądu środkowoeuropejskiego z dominacją dębu szypułkowego i buka cechująca się bardzo silnym wpływem gatunków synantropijnych i ruderalnych. Liczne są tutaj gatunki jeżyn, czeremchy i zdziczałych drzewek owocowych, szczególnie w miejscach graniczących z polami i sadami. Z rzadszych lub cenniejszych gatunków można  wyróżnić paprotkę pospolitą i kalinę koralową.

Grzyby: Mykoflora jest bardzo słabo poznana. Z cennych gatunków notowana jest czarka szkarłatna, której pojedyncze osobniki można znaleźć na mszystym i wilgotnym podłożu wzdłuż zboczy ciągnących się na długości północnych części wąwozu. Poza tym liczne są gatunki bytujące na zbutwiałym drewnie, którego jest tutaj pod dostatkiem, m.in. gatunki z rodzaju grzybówka, pniarek, chrząstkoskórnik, uszak, płomiennica, łzawik i hubiak.

Fauna: Podobnie jak wszystkie tereny zielone na Wale Trzebnickim, Wąwóz Włóknicy stanowi niewielką leśną ostoję wśród dziesiątków hektarów pól, sadów i terenów zabudowanych. Z tego względu można tutaj spotkać liczne gatunki ssaków, szukających schronienia, takie jak sarny, dziki, lisy, borsuki, wiewiórki czy drobne gatunki gryzoni. Z ptaków odnotowano rzadkie lub chronione: dzięcioł zielony, ortolan i turkawka.

Zagrożenia: Bardzo duże. Pomimo braku dróg teren cechuje silna presja człowieka i działalności ludzkiej. Do głównym należy liczna wycinka pojedynczych drzew lub ich konarów, których ślady są szczególnie widoczne we wschodniej części wąwozów. Do tego dochodzi masowe wyrzucanie śmieci, szczególnie wzdłuż dróg ciągnących się w sąsiedztwie omawianego obszaru i przy wylocie potoku we wsi Marcinów. Teren cechuje charakterystyczny kształt będący formą cienkich pasów zieleni meandrujących pomiędzy polami i sadami. To powoduje wkraczanie wielu gatunków obcych i ruderalnych, m.in. nawłoć kanadyjska, dereń świdwa, czeremcha amerykańska, jeżyny i gatunki roślin ozdobnych z pobliskich ogrodów.

Obszar od wielu lat jest postulowany do objęcia ochroną jako rezerwat przyrody, jednak do tej pory nie podjęto żadnych kroków. Jest to obecnie jedyny fragment w gminie Trzebnica, gdzie postuluje się powołanie rezerwatu.

Wrażenia osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Pomimo zagrożeń ze strony człowieka i gospodarki leśnej, teren charakteryzuje się dużą naturalnością. Oprócz dwóch polnych dróg idących wzdłuż górnych krawędzi wąwozów, brakuje tutaj szlaków komunikacyjnych co utrudnia penetrację ludzką i zapewnia pewien stopień naturalności. Liczne są tutaj powalone drzewa o mniej lub bardziej butwiejącym drewnie, na których rozwijają się gatunki hub i innych nadrzewnych grzybów. Wadą jest uboga flora, która obejmuje głównie pospolite gatunki roślin.

Informacje praktyczne:

• dogodny dojazd (obszar znajduje się obok drogi krajowej), jednak brak miejsc do zaparkowania, nie licząc fragmentów z szerszym poboczem od strony wsi Marcinowo
• brak jakiejkolwiek infrastruktury lub zaplecza turystycznego. Nie ma tutaj tablic informacyjnych ani wytyczonych szlaków lub ścieżek
• teren praktycznie nie posiada wytyczonych dróg, jedynie na niewielkim odcinku od strony Marcinowa istnieją drogi dojazdowe do pól i sadów, poza tym trzeba chodzić na dziko. Teren ciężki do poruszania się (błotniste dna, strome ściany, liczne powalone drzewa) i nie jest polecany do zwiedzania go z dziećmi lub osobami o złej kondycji fizycznej
• miejscami obszar na dnie wąwozów jest silnie podmokły i należy poruszać się po stromych zboczach
• w okolicy nie istnieją obszary chronione a jedynie pomniki przyrody w sąsiadujących miejscowościach: Malczów (kasztanowiec, dęby), Droszów (lipy) i miasto Trzebnica (dęby, lipy, buki, platany, modrzew, miłorząb) oraz stanowisko dokumentacyjne Lessy Winnej Góry w Trzebnicy.
• najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (wczesnowiosenne geofity, czarki), późna jesień (grzyby, przebarwiające się liście). Okres wzmożonej wegetacji (maj-sierpień) nie jest polecany, ze względu na rozrośnięty gąszcz roślin i brak ciekawych gatunków w tym czasie