Dwulistnik pszczeli

Dwulistnik pszczeli (Ophrys apifera)

Storczykowate (Orchidaceae)

Okres kwitnienia: VI

Gatunek notowany w Europie i obszarach ościennych, obejmując swoim zasięgiem Europę Zachodnią i Południową oraz wybrzeża Afryki Północnej, Kaukazu i Azji Mniejszej. Zwarty areał rozpościera się od Wysp Brytyjskich, poprzez Francję, kraje Beneluksu, zachodnie Niemcy, południową i wschodnią Hiszpanię, Włochy, Szwajcarię, Alpy, Węgry, zachodnią część płw. Bałkańskiego oraz Grecję. Pojedyncze i rozproszone stanowiska występują także w Danii, Portugalii, zachodniej Hiszpanii, Bułgarii, w południowo-wschodnich Czech, zachodniej i południowej Słowacji oraz na Krymie.

W Polsce do XXI w. gatunek nie był notowany. Pierwsze stanowisko odnalezione zostało w 2010 r. na terenie łagodnych stoków w mieście Imielin (Górny Śląsk). Przez następną dekadę było to jedyne znane i ciągle istniejące stanowisko. W 2020 r. odnaleziono drugą populację, która zlokalizowana jest w Sudetach Zachodnich, dokładniej w Górach Kaczawskich. Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku w Sudetach, zarówno po polskiej jak i czeskiej stronie. W tym samym roku odnaleziono kolejne stanowisko na Górnym Śląsku, będące w podsumowaniu trzecim krajowym stanowiskiem. Charakter wszystkich trzech populacji jest dyskusyjny, jednak brakuje na chwilę obecną dokładnych danych mogących potwierdzić lub zaprzeczyć naturalności owych stanowisk.

Jest to gatunek terenów otwartych, preferujący dobrze nasłonecznione lub jasne, ciepłe stanowiska, na glebie oligotroficznej (ubogiej), suchej, dobrze zdrenowanej i zasobnej w węglan wapnia. Notowany w szeregu siedlisk śródziemnomorskich, w tym makia, garig i reliktowe laski sosnowe. W Europie Zachodniej i Środkowej stwierdzony w siedliskach obejmujących murawy kserotermiczne, świetliste dąbrowy, nawapienne bory sosnowe a także okrajki, ciepłolubne zarośla i zbiorowiska naskalne, gdzie zasiedla skalne półki. Jest to gatunek pojawiający się także na terenach antropogenicznych, głównie są to tereny kamieniołomów, wapienne hałdy pokopalniane a nawet miejskie parki. W ciepłym klimacie storczyk ten potrafi wyrastać nawet w przydomowych ogródkach i skrzynkach balkonowych.

Naturalność polskich stanowisk budzi dyskusje i wątpliwości od momentu ich odkrycia. W najnowszej pracy o dolnośląskim stanowisku można wyczytać, iż autorzy zwracają się bardziej w kierunku antropogenicznego pochodzenia. Warto tutaj dodać, że poza znanym i utrwalonym zasięgiem, dwulistnika odkrywano w przeszłości na innych stanowiskach, których pochodzenie było powiązane z ludzką działalnością. Chodzi tu o stanowisko w Szwecji oraz w Niemczech, tuż przy polskiej granicy na wysokości Kostrzyna nad Odrą. Dolnośląska populacja ma 200-250 km w linii prostej do innych znanych stanowisk. Do tego warto dodać, że nasiona storczyków z łatwością mogą pokonywać setki kilometrów. Są drobne i lekkie. Jednym z argumentów za naturalnym pochodzeniem może być fakt samej lokalizacji. Kto przy zdrowych zmysłach wkładałby ogromny trud (namnożenie, kupienie, przywiezienie) i na miejsce nasadzenia wybrałby czynny kamieniołom, zaledwie kilkanaście metrów od ogromnej niecki z której pozyskuje się materiał kamieniarski? Zwłaszcza, że po drugiej stronie rzeki znajdują się murawy kserotermiczne, na których prowadzone są aktywne zabiegi pielęgnacyjne. Wybranie tej lokalizacji wydaje się bardzo ryzykowne. Podobna sytuacja ma się z pierwszym krajowym stanowiskiem, które ulokowane jest na niechronionym wzgórzu, tuż obok zabudowy mieszkalnej i aktywnie działających kamieniołomów. Osoba chcąca celowo utworzyć stabilną populację raczej celowałaby w obszary chronione, mając dużą gwarancję utrzymania siedliska w dobrym stanie. Jednak to są nasze prywatne przemyślenia. Botanicy patrzą sceptycznie na rodowitość dwulistnika pszczelego, ale z ostatecznym werdyktem czekają do wyników badań genetycznych.