Płomiennica zimowa

13 stycznia 2019 Wyłączono przez admin

Gdy ktoś zobaczy w środku zimy jaskrawe kolory w lesie może się bardzo zdziwić co to. Po bliższym przyjrzeniu okazuje się, że owe „płomienie na drzewie” to nic innego jak nasz krajowy gatunek grzyba o nazwie równie płomiennej jak ich wygląd. Nie straszne są im zimy oraz mróz, w czasie których licznie wyrastają na pniach. Wykorzystują tą porę roku, w której konkurencja ze strony innych gatunków jest najmniejsza a drzewa bronią się najsłabiej.

Do rodzaju płomiennica (Flammulina) należy 10 gatunków, które rozpowszechnione są na terenie całe półkuli północnej. W Polsce najpospolitsza jest płomiennica zimowa (Flammulina velutipes), którą możemy spotkać na terenie całego kraju, od morza po górskie pasma. Polską nazwę rodzajową nadał Władysław Wojewoda w 1987 roku. Określenie „płomiennica” wywodzi się bezpośrednio z kolorystyki grzybów. Jaskrawe barwy owocników, wyrastając z drewna przypominają niewielkie płomienie. Nazwa gatunkowa „zimowa” mówi nam za to o porze roku, w której najczęściej można je spotkać. Inną nazwą pod jaką możemy znaleźć ten gatunek jest kółkorodek aksamitnotrzonowy, monetka aksamitna, opieńka aksamitnotrzonowa i zimówka aksamitna. W handlu spotykana jest natomiast pod nazwą enoki.

Wygląd

Grzyby osiągają około 5-15 cm wysokości i wyrastają w wiązkach po kilka-kilkanaście owocników.

Kapelusze osiągają 2-15 cm średnicy i w początkowej fazie są podwinięte o jajowatym pokroju, które wraz z upływem czasu ulegają rozwinięciu nabierając spłaszczonego kształtu. Starsze okazy maja brzegi kapelusza wywinięte do góry, odsłaniając blaszki. Kolor jest bardzo jaskrawy, w barwach od pomarańczowego, po pomarańczowożółty, miodowożółty i brązowożółty, często z czerwonawymi nabiegami.
Blaszki w typie zatokowo przyrośniętych, ustawione są w dużych odstępach, w podobnym kolorze co kapelusz, tylko znacznie jaśniejszym odcieniu.
Trzon wyrasta na długość 5-10 cm, często jest zakrzywiony (jeśli płomiennice wyrastają na powierzchni o dużym nachyleniu), barwa przechodzi płynnie z ciemnobrązowej u podstawy do żółtawej lub czerwonożółtej u szczytu. Jest rurkowato dęty, bez pierścienia. Powierzchnia jest naga o aksamitnej, zamszowej skórce. Jest to jedna z cech rozpoznawczych gatunku.
Miąższ w kolorze jest jasny, biały lub kremowy. Po przekrojeniu nie zmienia barwy (nie sinieje). Smak mało wyrazisty, jednak zapach jest określany jako przyjemny, ale słaby.

Biologia

Płomiennica, zależnie od miejsca bytowania może być pasożytem, który bytuje na żywych drzewach, jak i saprotrofem pobierającym składniki odżywcze z martwych i butwiejących pni. Spotykana jest niemal wyłącznie na drzewach liściastych, głównie wierzbach i topolach, jednak notuje się ją na bardzo wielu gatunkach, głównie dębach, klonach, brzozach, grabach, bukach, lipach, wiązach a także krzewach jak leszczyna, bez, porzeczka, jarzębina lub gatunkach obcego pochodzenia w Polsce: kasztanowiec, robinia akacjowa, orzech, morwa i roztrzeplin. W przypadku drzew iglastych notowano płomiennice jedynie na pojedynczych okazach żywotnika.

Grzyb wyrasta głównie w niższych partiach pnia, czasem u jego podstawy. Rzadziej widywane są owocniki kilka-kilkanaście metrów nad ziemią. W przypadku martwych, leżących pni, płomiennice spotykane są na całej ich długości, łącznie z leżącymi gałęziami, które za życia ulokowane były 20-30 metrów w koronie drzewa. Gatunek preferuje przede wszystkim tereny wilgotne, jak łęgi wiązowo-jesionowe, łęgi wierzbowo-topolowe, olszyny i wilgotniejsze warianty grądów. Nie jest to jednak sztywna reguła i grzyby mogą występować także w innych miejscach, często w bliskości cieków wodnych jak potoki, strumienie, oczka wodna lub zagłębienia ze stojącą wodą.

Płomiennice wyrastają głównie w chłodnej i wilgotnej porze roku od jesieni do wczesnej wiosny, jednak w niektórych przypadkach może wyrosnąć także o innej porze jeśli pogoda będzie chłodna i deszczowa. Co ciekawe grzyby te są w pełni mrozoodporne i potrafią egzystować nawet w czasie silniejszych mrozów, w czasie których co prawda zamarzają, jednak w momencie odwilży wznawiają wzrost owocników i dalej kontynuują swój cykl. Dlatego też często można spotkać jaskrawe owocniki pokryte lodem wystające gdzieś pośród śniegu.

Pozostałe Informacje

Niewiele osób wie, że bardzo popularne w kuchni azjatyckiej enoki to właśnie nasza płomiennica. Trzymane są one w ciemnym pomieszczeniu, gdzie w czasie wyrastania kapelusze pozostają nierozwinięte a trzon jest długi i cienki. Same owocniki mają wtedy blady, prawie biały kolor i generalnie zupełnie nie przypominają płomiennic rosnących w środowisku naturalnym.

Niektóre źródła podają, że można je hodować w warunkach ogrodowych. Wystarczy w pobliżu cieku wodnego lub innego wilgotnego miejsca ułożyć dużą stertę ściętych gałęzi wierzb i topoli a po około 2 latach zaczną na nich wyrastać owocniki płomiennicy. Jest to ciekawy pomysł albowiem omawiany gatunek jest grzybem jadalnym, który posiada delikatny i przyjemny grzybowy zapach oraz smak. Zaleca się zbierać jedynie kapelusze albowiem trzony są mdłe i łykowate. Najczęściej podaje się je duszone z cebulką lub marynowane w occie.

Gatunki Podobne

W kraju rośnie jeszcze płomiennica letnia (Flammulina fennae), która została stosunkowo niedawno (w 1983 r.) wyodrębniona jako osobny gatunek. Różni się głównie w budowie skórki kapelusza. Niestety płomiennice, jak wiele innych grzybów, posiadają trującego bliźniaka, czyli inny gatunek grzyba o podobnym wyglądzie. Jest nim maślanka wiązkowa (Hypholoma fasciculare), która jest śmiertelnie trująca. Głównymi cechami odróżniającymi płomiennicę jest biały kolor zarodników (maślanka ma ciemny kolor) i ciemny trzon o aksamitnej skórce (maślanka ma jaśniejszy trzon z włókienkowatą strefą pierścieniową). Dodatkowo maślanka bardzo rzadko wyrasta zimą, jej głównym okresem wegetacji jest lato i wczesna jesień. Dla osób niewprawionych w rozpoznawaniu, zawsze pozostaje bezpieczna wersja sklepowa płomiennicy, czyli grzyby pod nazwą enoki.