Góra Choina

Góra Choina

26 października 2019 Wyłączono przez admin

Niewielki ale ciekawy rezerwat przyrody położony nad zbiornikiem wodnym, gdzie wraz z dobrze zachowanym średniowiecznym zamkiem tworzą bardzo malowniczą panoramę. Zbocza rezerwatu porastają liczne siedliska leśne z rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin a na skałach notuje się zbiorowiska paproci skalnych. Wszystko to sprawia, że miejsce jest bardzo popularnym celem wycieczek zarówno miłośników historii jak i przyrody. 


Typ ochrony: leśny

Data utworzenia: 1957

Powierzchnia: 19,13 ha

Powiat: wałbrzyski

Gmina: Walim

Nadleśnictwo: Świdnica


Położenie: Rezerwat położony jest na styku Gór Sowich i Gór Wałbrzyskich w Sudetach Środkowych. Wg najnowszego podziału fizycznogeograficznego, chroniony obszar obejmuje stoki góry Choina (450 m n.p.m.) w północno-zachodniej części Gór Sowich. Dokładniej rezerwat został wyznaczony na południowych i południowo-wschodnich zboczach góry rozciągając się od zabudowań Zagórza Śląskiego po kładkę na sztucznym zbiorniku wodnym zwanym Jeziorem Bystrzyckim. Dawniej obszar ten klasyfikowany był do Gór Czarnych stanowiących północno-wschodnią część Gór Wałbrzyskich, przez co w starszych opracowaniach lokalizacja rezerwatu wciąż jest podawana z tego pasma. Całość obejmuje oddział leśny 322 nadleśnictwa Świdnica.

Budowa: Góra Choina stanowi rozległy kopulasty kopiec o trzech niewielkich szczytach. Charakteryzuje się stromymi stokami południowymi i wschodnimi, które opadają w kierunku zbiornika wodnego oraz stosunkowo łagodnymi stokami północnymi i zachodnimi. Góra położona jest na obszarze zewnętrznej, północnej części niecki śródsudeckiej stanowiąc fragment bolku gnejsowego Gór Sowich. W większości zbudowane jest ze skał gnejsowych, w tym granitognejsów oczkowych i paragnejsów, które tworzą bardzo liczne wychodnie skalne, mury skalne lub ostańce na stromych południowych zboczach góry tworząc miejscami rozległe zgrupowania skalne o bardzo urozmaiconej rzeźbie. W miejscu największego nagromadzenia skał utworzono punkt widokowy na Zagórze Śląskie i zbiornik wodny. Gnejsy występujące na terenie rezerwatu sklasyfikowano jako migmatyczne gnejsy drobnolaminowane, kwarcowo-skaleniowe i gnejsy biotytowo-skaleniowe. W większości to własnie one tworzą dobrze widoczne i widowiskowe odsłonięcia w południowo-zachodniej krawędzi zbocza i na urwistym brzegu doliny, który opada w kierunku rzeki i jeziora.

Roślinność: Pomimo niewielkiej powierzchni górę charakteryzuje duża różnorodność siedlisk oraz bogactwo roślinności. Porastające strome stoki drzewostany wykazują dobrze wykształcone struktury oraz cechują się wysokim poziomem naturalności, osiągając miejscami wiek prawie 200 lat. Do najważniejszych siedlisk, osiągających największą powierzchnię oraz bogactwo gatunkowe należy grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetum betuli), który porasta znaczne powierzchnie obszaru, m.in. na południowych i wschodnich stokach. Grąd cechuje się wysokim poziomem naturalności. Drzewostan budują w większości gatunki liściaste, głównie lipa drobnolistna, jesion wyniosły z udziałem buka pospolitego, klonu jawora i klonu zwyczajnego oraz pojedynczymi okazami świerka i sosny będących efektem dawnych nasadzeń. Warstwa podszytu jest umiarkowanie rozwinięta, gdzie dominuje czeremcha zwyczajna i leszczyna a także młode okazy wcześniej wymienionych gatunków drzew. Runo leśne należy do wyjątkowo bogatych, gdzie stwierdzono takie gatunki jak czosnek zielonawy, czworolist pospolity, czyściec leśny, dąbrówka rozłogowa, gajowiec żółty, groszek wiosenny, gwiazdnica pospolita, jasnota biała, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kuklik zwisły, kupkówka Aschersona, miodunka ćma, mozga trzcinowata, piżmaczek wiosenny, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, śnieżyczka przebiśnieg, świerząbek gajowy, szczawik gajowy, ziarnopłon wiosenny i złoć mała. Do gatunków tworzących rozległe kobierce należy szczyr trwały, kopytnik pospolity i marzanka wiosenna, porastające zarówno strome zbocza jak i stoki o łagodniejszym nachyleniu. Wśród gatunków rzadkich i chronionych należy wymienić lilię złotogłów, parzydło leśne i kruszczyka szerokolistnego.


Na stromych i skalistych stokach o wystawie zachodniej i południowo-zachodniej występują płaty podgórskiej kwaśnej dąbrowy (Luzulo luzuloidis-Quercetum petraeae), której drzewostan buduje przede wszystkim dąb szypułkowy z domieszką buka pospolitego, brzozy brodawkowatej i sosny zwyczajnej. Liczne okazy sosny szczególnie dominują w miejscach wychodni skalnych, gdzie ze względu na skrajnie ciężkie warunki drzewa charakteryzują się skarlałym wzrostem o niskich koronach z silnie poskręcanymi konarami. Podszyt stosunkowo rzadki, w którym występuje trzmielina zwyczajna, jarząb pospolity, jeżyna bezkolcowa, głóg jednoszyjkowy i dzika róża. Warstwa runa leśnego cechuje się ubogą roślinnością, w której dominują płaty traw, borówki czarnej i konwalii majowej a także pojedyncze kępy pszeńca gajowego, dziurawca zwyczajnego, jastrzębca sabaudzkiego, jastrzębca leśnego i poziomki pospolitej. W podszczytowych partiach Choiny oraz na stokach zachodnich i północno-zachodnich występują płaty kwaśnej buczyny górskiej (Luzulo luzuloidis-Fagetum sylvaticae) z dominującym w drzewostanie bukiem z wieloma dorodnymi i wiekowymi okazami o wymiarach pomnikowych, który dominuje także w warstwie podszytu. Runo leśne składa się głównie z mchów, paproci i kęp konwalijki dwulistnej, szczawika zajęczego, zawilca gajowego, kosmatki gajowej, śmiałka pogiętego i przenętu purpurowego.

Na południowych stokach góry, w jej najbardziej stromych fragmentach występują także niewielkie płaty cennych przyrodniczo zboczowych lasów klonowo-lipowy (Aceri-Tilietum), stanowiący mozaikę z grądem i płatami żyznej buczyny o ciężkich do określenia granicach. Jest to jedno z ważniejszych siedlisk w rezerwacie, którego drzewostan jest budowany głównie przez lipę szerokolistną i klon zwyczajny z domieszką grabu pospolitego oraz dębów. Ze względu na płytką warstwę podłoża, wiele drzew jest przewracanych w czasie silniejszych wiatrów. Dzięki temu w runie zalega bardzo dużo martwego i butwiejącego drewna, zasiedlanego przez liczną florę grzybów, porostów i śluzowców. Runo leśne obejmuje liczne gatunki charakterystyczne dla tego siedliska jak paprotka zwyczajna, czerniec gronkowy i miesiącznica trwała. Poza tym notowane są tu także inne gatunki jak gajowiec żółty, marzanka wiosenna, kopytnik pospolity, niecierpek pospolity czy lilia złotogłów. Na wychodniach skalnych i pośród rumoszu skalnego występują płaty siedlisk roślinności naskalnych.

Jednym z ważniejszych siedlisk notowanym na terenie rezerwatu są ściany skalne i urwiska krzemianowe naskalnej roślinności mszysto-paprociowej ze zbiorowiskami Androsacion vandelii, głównie zespół paprotki pospolitej i rokietu cyprysowego (Hypno–Polypodietum) oraz zespół zanokcicy skalnej i paprotki pospolitej (Asplenio-Polypodietum). Rezerwat stanowi ważną ostoję tego siedliska na terenie Gór Sowich, które notowane jest bardzo licznie na większości gnejsowych wychodni skalnych występujących w zalesionych częściach południowych i wschodnich stoków oraz wokół zamku. Dominującymi gatunkami są paprocie, w tym paprotka zwyczajna, zanokcica skalna i paprotnica krucha, którym towarzyszą liczne gatunki mchów i wątrobowców a także pojedyncze kępy roślin wyższych jak dzwonek okrągłolistny, jastrzębiec blady i bodziszek cuchnący. W miejscach gromadzenia się większej ilości materii organicznej występują także kępy kopytnika pospolitego, konwalii majowej, przylaszczki wiosennej i kokoryczki wonnej.

Fauna: Ze względu na niewielkie rozmiary oraz licznie odwiedzających to miejsce turystów fauna rezerwatu jest stosunkowo uboga. Większe gatunki ssaków oraz ptactwo jest tutaj bardziej tymczasowymi gośćmi aniżeli stałymi mieszkańcami rezerwatu, głównie z powodu ulokowania rezerwatu pośród rozległych kompleksów leśnych na styku Gór Sowich i Wałbrzyskich. Faunę reprezentują gatunki pospolite dla całego regionu jak jelenie, sarny, dziki, zając szarak, kuna leśna, wiewiórka pospolita czy borsuk europejski. Wśród awifauny odnotowuje się głównie gatunki stosunkowo pospolite (dudek, wilga, sroka, dzięcioł duży, zięba, sójka, sikorki).


Inne: Góra Choina wraz z tamtejszym zamkiem i zbiornikiem wodnym stanowią jedno z popularniejszych miejsc wycieczek w tym regionie Sudetów, których szczyt przypada na weekendy oraz wakacje. Z tego powodu występuje tutaj duże zaplecze turystyczne w postaci gęstej sieci szlaków, m.in.:

  • niebieski szlak, prowadzący z Wałbrzycha poprzez rezerwat, zamek i dalej zachodnim stokiem w kierunku Gór Sowich
  • zielony szlak, mający swój początek przy zamku i prowadzący północnymi stokami w kierunku Złotego Lasu, Modliszowa oraz rezerwatu przyrody Przełomy pod Książem
  • żółty szlak, prowadzący ze Świdnicy południowym brzegiem zbiornika, poprzez zachodnie i północne stoki rezerwatu, zamek i dalej na zachód w kierunku Jedliny-Zdrój
  • czarny szlak łącznikowy pomiędzy zbiornikiem wodnym a Wichrowym Wzgórzem k. Walimia
  • ścieżka edukacyjna „W Centrum Natury 2000” obejmująca aż 26 przystanków rozlokowanych naokoło zbiornika wodnego, z czego przystanki 5-11 umiejscowione są na terenie rezerwatu

Na terenie rezerwatu, a dokładniej na zamkowym dziedzińcu zlokalizowany jest pomnik przyrody. Jest nim dorodna lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos) o obwodzie 660 cm i wysokości całkowitej około 18 m. Okaz charakteryzuje się szeroką i rozłożystą koroną oraz niewielkim wypróchnieniem w części odziomkowej. Oprócz pomnikowej lipy na terenie rezerwatu występuje kilkadziesiąt lip szerokolistnych i drobnolistnych o wymiarach pomnikowych, część z nich ulokowana jest w formie alei na ścieżce łączącej zamek z miejscowością wzdłuż której prowadzi żółty szlak.

Zamek Grodno, jest najbardziej charakterystycznym i rzucającym się w oczy elementem w panoramie zalewu jak i samego rezerwatu. Jest też głównym czynnikiem wabiącym tabuny turystów na teren rezerwatu albowiem aby dojść do zamku, trzeba przemierzyć niemal cały rezerwat. Sam zamek został wzniesiony prawdopodobnie przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I, jednak brakuje wiarygodnych źródeł potwierdzających ten fakt. Zbudowany jest w całości z kamienia z blankowym murem obwodowym o nieregularnym kształcie. Przez pewien okres swojej historii był największym zamkiem na Dolnym Śląsku, który wielokrotnie przebudowywano, modernizowano i dostosowywano do panujących warunków w danym okresie historycznym. Do najbardziej widocznych elementów zamku należy ośmiokątna wieża wybudowana w XVI wieku, która obecnie pełni rolę punktu widokowego na Jezioro Bystrzyckie i okoliczne wzgórza.

Zagrożenia: Rezerwat charakteryzuje się stosunkowo dobrą kondycją o bogatej mozaice siedlisk leśnych z prawidłowo ukształtowanymi piętrami oraz drzewostanem, w tym fragmentami leśnymi ze 150-200 letnimi drzewami. Jedynie fragmentarycznie istnieje zagrożenie zaburzenia struktury wynikającej z obecności gatunków obcych, głównie drzewostanów iglastych będących efektem dawnych nasadzeń. Zwiększona liczba świerków i sosen może powodować zakwaszenie podłoża oraz wnikanie gatunków kwasolubnych mogących wypierać roślinność naturalną dla grądów czy lasów bukowych. Dużym zagrożeniem jest wzmożony ruch turystyczny mogący doprowadzić do zaśmiecania lasu położonego bezpośrednio przy szlaku oraz naokoło zamku. Dodatkowo w okolicach szlaków i zamku istnieje zwiększona liczba gatunków obcych siedliskowo, głównie chwasty segetalne i ruderalne jak niecierpek drobnokwiatowy, babka lancetowata, żółtlica owłosiona, rdest ptasi i liczne gatunki traw.

Wrażenia ogólne: Mimo niewielkiej powierzchni rezerwat przedstawia bardzo bogatą mozaikę licznych siedlisk leśnych od żyznych buczyn i grądów pełnych wiosennego kwiecia, po suche i skaliste kwaśne dąbrowy porastające silnie nasłonecznione rumowiska z punktem widokowym. Na południowych stokach można zaobserwować bardzo liczne wychodnie i ściany skał gnejsowych z liczną roślinnością naskalną, w tym paprotki, zanokcice i bogata flora mszaków. Wszystko to w otoczeniu bardzo malowniczego zbiornika powstałego w wąskiej dolinie otoczonej kilkoma górami porośniętymi równie cennymi i bogatymi przyrodniczo lasami dębowymi, bukowymi i grądowymi. Niestety cały urok tego regionu psują masowe najazdy turystyczne, które są szczególnie odczuwalne w weekendy oraz wakacje. Cała okolica góry jest gęsto obstawiona samochodami oraz zewsząd słychać muzykę i ludzi. Wszystko to spowodowane jest umiejscowieniem kilku ośrodków turystycznych nad zalewem oraz popularyzowaniem samego zamku, do którego w każdy weekend udają się tabuny ludzi. Z powodu tych wszystkich czynników zalecamy zwiedzać rezerwat poza szczytem turystycznym a więc głównie w dni powszechnie lub o bardzo wczesnej porze.


Informacje praktyczne:

  • bardzo dobry dojazd, rezerwat leży w bezpośredniej bliskości zabudowań Zagórza Śląskiego oraz jego sieci ulic z wieloma szerokimi poboczami
  • teren posiada dobrze rozbudowane zaplecze turystyczne w postaci odrestaurowanego zamku, kilku szlaków turystycznych oraz kilku ośrodków turystycznych, które powstały głównie ze względu na pobliski zalew aniżeli sam rezerwat
  • rezerwat przyrody jest stosunkowo łatwy do zwiedzania, szlaki prowadzą łagodnymi podejściami nadającymi się na wycieczkę z dziećmi lub dla osób niewprawionych w górskich wycieczkach. Z powodu niewielkich rozmiarów obejście rezerwatu zajmuje 20-30 minut.
  • odwiedziny Góry Choiny i okolicy zalecamy w okresach poza szczytem turystycznym (weekendy, wakacje) albowiem w dni wolne od pracy okolicę odwiedzają bardzo licznie turyści jak i miejscowi chcący wypocząć nad jeziorem oraz zwiedzić zamek
  • w bezpośredniej okolicy nie ma innych rezerwatów przyrody, najbliższe jest Jeziorko Daisy (ok. 9 km w linii prostej) oraz Przełomy pod Książem (12 km w linii prostej). W zasięgu kilku kilometrów występuje kilkanaście pomników przyrody nieożywionej, m.in. Babi Kamień, Sępik, Zamkowe Skały, Migmatyt w Bystrzycy Górnej, komin wulkaniczny (ryolit) w Jedlinie-Zdrój oraz głazy narzutowe w Rusinowej.
  • najlepsze terminy przyrodniczo do zwiedzania: kwiecień (wczesnowiosenne geofity), maj (wiosenne geofity), jesień (przebarwiające się liście, grzyby)