Wąwóz Włóknicy

6 stycznia 2018 Wyłączono przez admin

Wąski pas zieleni pośród hektarów pól i sadów. Tak pokrótce można scharakteryzować ten niewielki zakątek na Ziemi Trzebnickiej, gdzie niewielkie potoki wyżłobiły wąskie leje i wąwozy w piaszczysto-gliniastym podłożu, będący efektem ruchów lodowcowych. Miejsce jest prawie nieznane, jednak warte zwiedzenia ze względu na ciekawą geologię oraz interesującą przyrodę.

Typ ochrony: krajobrazowy

Data utworzenia: brak

Powierzchnia: ok. 30 ha

Powiat: Trzebnicki

Gmina: Trzebnica

Nadleśnictwo: Oborniki Śl.

Położenie

Teren obejmuje serię wąskich i wijących się wąwozów określanych jako Malczyckie Jary, z czego największy z nich znajduje się w południowym fragmencie i nosi osobną nazwę Farny Jar, który uchodzi ze zboczy Farnej Góry (258 m n.p.m.). Całość znajduje się w środkowej części Wzgórz Trzebnickich. Granice terenu wyznacza granica obszarów leśnych, które stanowią wąskie pasy ciągnące się wzdłuż meandrujących jarów. Wąwóz graniczy bezpośrednio od północy z miejscowością Marcinów. Poprzez pola i sady sąsiaduje z miejscowością Malczyce od zachodu i Trzebnica od wschodu.

Budowa

Całość omawianego terenu obejmuje kompleks kilku wąwozów utworzonych na północnych stokach odchodzących od Farnej Góry. Wąwozy te powstały wielowarstwowych osadach z jakich zbudowane są Wzgórza Trzebnickie. Najgłębiej leżą utwory trzeciorzędowe iły, nad którymi utworzyła się czwartorzędowa warstwa poasków kwarcowych serii Gozdnicy. Najmłodsze są osady lodowcowe, który zostały naniesione przez czoło lodowca w okresie zlodowacenia środkowopolskiego (stadiał Warty). Utworami morenowymi są gliny, głazy i kamienie. Ze względu na ruchy lodowców oraz długotrwałe procesy erozyjne spowodowało wymieszanie i osadów i zaburzenie warstw.

Teren charakteryzuje się bardzo bogatym ukształtowaniem, które jest efektem długotrwałego rzeźbienia wodami potoków w miękkiej, piaszczysto-gliniastej glebie. Głównym ciekiem wodnym jest Włóknica wraz z kilkoma dopływami. Potoki mają swój początek w górnej części, gdzie występuje dobrze rozwinięty obszar źródliskowy. Wszystkie cieki łączą się razem w środkowej części, gdzie utworzyły silnie meandrujący, głęboko wcięty wąwóz. Ściany miejscami osiągają nawet kilkanaście metrów wysokości. Całość stopniowo opada i pod koniec wąwóz ma łagodne i niskie zbocza, pomiędzy którymi utworzył się szeroki i płaski teren.

Flora

Roślinność stosunkowo uboga. Sam teren jest cenny bardziej z powodów krajobrazowych i faunistycznych aniżeli ze względu na bogactwo florystyczne. Występuje tutaj łęg wiązowo-jesionowy (Ficario-Ulmetum minoris), który ciągnie się wąskim pasmem wzdłuż potoków. Drzewostan buduje głównie wiąz pospolity, dąb szypułkowy i liczne gatunki wierzb. W jego runie występują powszechne gatunki łęgowe jak ziarnopłon wiosenny, niecierpek pospolity, czartawa pospolita, zawilec gajowy czy poziewniki. Siedlisko to pełni funkcję korytarza ekologicznego, łączącego różne fragmenty krajobrazu. Jest jednak narażone na erozję wąwozu, zmiany reżimu hydrologicznego potoku oraz ekspansję gatunków ruderalnych. Wąskie pasy tego łęgu stanowią cenne refugia dla wielu gatunków roślin nitrofilnych i mezofilnych, charakterystycznych dla żyznych siedlisk nadrzecznych w krajobrazie wąwozów.

Na zboczach i w suchszych fragmentach wytworzyła się uboga forma grądu środkowoeuropejskiego (Galio-Carpinetum). Drzewostan zdominowany jest przez grab pospolity i dąb szypułkowy, którym towarzyszą lipa drobnolistna, klon zwyczajny i sporadycznie buk zwyczajny. cechująca się bardzo silnym wpływem gatunków synantropijnych i ruderalnych. Liczne są tutaj gatunki jeżyn, czeremchy i zdziczałych drzewek owocowych, szczególnie w miejscach graniczących z polami i sadami. Z rzadszych lub cenniejszych gatunków można wyróżnić paprotkę pospolitą i kalinę koralową. Charakterystyczną cechą grądu na stokach jest obecność gatunków ciepłolubnych w runie, takich jak kopytnik pospolity, gwiazdnica gajowa, konwalijka dwulistna i kokoryczka wonna. Grąd stokowy pełni ważne funkcje przeciwerozyjne, stabilizując zbocza swoim systemem korzeniowym.

Grzyby

Mykoflora jest bardzo słabo poznana. Z cennych gatunków notowana jest czarka szkarłatna, której pojedyncze osobniki można znaleźć na mszystym i wilgotnym podłożu wzdłuż zboczy ciągnących się na długości północnych części wąwozu. Poza tym liczne są gatunki bytujące na zbutwiałym drewnie, którego jest tutaj pod dostatkiem, m.in. gatunki z rodzaju grzybówka, pniarek, chrząstkoskórnik, uszak, płomiennica, łzawik i hubiak.

Fauna

Podobnie jak wszystkie tereny zielone na Wale Trzebnickim, także Wąwóz Włóknicy stanowi niewielką leśną ostoję wśród rozległych hektarów pól, sadów i terenów zabudowanych. Z tego względu można tutaj spotkać liczne gatunki ssaków, szukających schronienia, takie jak sarny, dziki, lisy, borsuki, wiewiórki czy drobne gatunki gryzoni. Z ptaków odnotowano rzadkie lub chronione: dzięcioł zielony, ortolan i turkawka.

Miejsce stanowi ostoję bardzo rzadkiego gatunku ślimaka, poczwarówki zwężonej (Vertigo angustior), która została wymieniona w załączniku II dyrektywy siedliskowej oraz objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Jest jednym z najmniejszych lądowych ślimaków w Europie osiągającym niecałe 2 mm długości. Z tego powodu jego odnalezienie jest niezwykle trudne. Populacja z Wąwozu Włóknicy jest obecnie jedynym potwierdzonym stanowiskiem na całych Wzgórzach Trzebnickich.

Zgniotek cynobrowy (Cucujus cinnaberinus) to saproksyliczny chrząszcz zamieszkujący naturalne lasy liściaste i mieszane z dużym udziałem martwego drewna. Larwy rozwijają się pod korą obumarłych drzew liściastych, głównie wiązów, dębów, lip i jesionów. Gatunek preferuje stare drzewostany z zachowaną naturalnością, gdzie dostępne są grube kłody i pnie w różnych stadiach rozkładu.

W Polsce zgniotek cynobrowy objęty jest ścisłą ochroną gatunkową i wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi jako gatunek krytycznie zagrożony. Jest również chroniony prawem europejskim jako gatunek priorytetowy w Dyrektywie Siedliskowej. Główne zagrożenia to fragmentacja lasów, usuwanie martwego drewna oraz intensywna gospodarka leśna. Gatunek występuje bardzo lokalnie w najlepiej zachowanych kompleksach leśnych, stanowiąc wskaźnik naturalności ekosystemów leśnych.

Zagrożenia

Zagrożenia są stosunkowo duże. Pomimo braku dróg teren cechuje silna presja człowieka i działalności ludzkiej. Do głównych zagrożeń należy liczna wycinka pojedynczych drzew lub ich konarów, których ślady są widoczne we wschodniej części wąwozów. Do tego dochodzi masowe wyrzucanie śmieci, szczególnie wzdłuż dróg ciągnących się w sąsiedztwie omawianego obszaru i przy wylocie potoku we wsi Marcinów. Teren cechuje charakterystyczny kształt będący formą cienkich pasów zieleni meandrujących pomiędzy polami i sadami. To powoduje wkraczanie wielu gatunków obcych i ruderalnych, m.in. nawłoć kanadyjska, dereń świdwa, czeremcha amerykańska, jeżyny i gatunki roślin ozdobnych z pobliskich ogrodów.

Obszar od wielu lat jest postulowany do objęcia ochroną jako rezerwat przyrody, jednak do tej pory nie podjęto żadnych kroków. Jest to obecnie jedyny fragment w gminie Trzebnica, gdzie postuluje się powołanie rezerwatu.

Wrażenia osobiste

Umiarkowanie pozytywne. Pomimo zagrożeń ze strony człowieka i gospodarki leśnej, teren charakteryzuje się dużą naturalnością. Oprócz dwóch polnych dróg idących wzdłuż górnych krawędzi wąwozów, brakuje tutaj szlaków komunikacyjnych co utrudnia penetrację ludzką i zapewnia pewien stopień naturalności. Liczne są tutaj powalone drzewa o mniej lub bardziej butwiejącym drewnie, na których rozwijają się gatunki hub i innych nadrzewnych grzybów. Wadą jest uboga flora, która obejmuje głównie pospolite gatunki roślin.

Informacje praktyczne:

dogodny dojazd (obszar znajduje się obok drogi wojewódzkiej), jednak brak miejsc do zaparkowania, nie licząc fragmentów z szerszym poboczem od strony wsi Marcinowo
brak jakiejkolwiek infrastruktury lub zaplecza turystycznego. Nie ma tutaj tablic informacyjnych ani wytyczonych szlaków lub ścieżek
teren praktycznie nie posiada wytyczonych dróg, jedynie na niewielkim odcinku od strony Marcinowa istnieją drogi dojazdowe do pól i sadów, poza tym trzeba chodzić na dziko. Teren ciężki do poruszania się (błotniste dna, strome ściany, liczne powalone drzewa) i nie jest polecany do zwiedzania go z dziećmi lub osobami o złej kondycji fizycznej
miejscami obszar na dnie wąwozów jest silnie podmokły i należy poruszać się po stromych zboczach
w okolicy nie istnieją obszary chronione a jedynie pomniki przyrody w sąsiadujących miejscowościach: Malczów (kasztanowiec, dęby), Droszów (lipy) i miasto Trzebnica (dęby, lipy, buki, platany, modrzew, miłorząb) oraz stanowisko dokumentacyjne Lessy Winnej Góry w Trzebnicy.
najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (wczesnowiosenne geofity, czarki), późna jesień (grzyby, przebarwiające się liście). Okres wzmożonej wegetacji (maj-sierpień) nie jest polecany, ze względu na rozrośnięty gąszcz roślin i brak ciekawych gatunków w tym czasie