Wysoczyzna Taczalińska

17 kwietnia 2020 Wyłączono przez admin

Jeden z kilku mało znanych obiektów w okolicy Legnicy, który obejmuje szczytowe partie moreny porośniętej lasem i licznymi zakrzaczeniami. Do najważniejszych atrakcji tego obszaru należy seria pomników przyrody, w tym kilka unikatów na skalę województwa oraz wiele drzewiastych form głogów. Całość otoczona jest jednym z największych parków wiatrowych w województwie.

Typ ochrony: Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy

Data utworzenia: 2004

Powierzchnia: 13,8 ha*

Powiat: Legnicki

Gmina: Legnickie Pole

Nadleśnictwo: Legnica

* oficjalna wielkość nie pokrywa się z faktycznymi granicami obszaru. Wg map powierzchnia ZPK wynosi około 140 ha. Prawdopodobnie w trakcie wpisywania danych do uchwały popełniono błąd przesuwając przecinek o jedno miejsce za daleko. Parametry z błędną powierzchnią następnie powielono we wszystkich późniejszych dokumentach bez wcześniejszej weryfikacji.

Obszar położony na zachodnim krańcu Wysoczyzny Średzkiej w obrębie mezoregionu Równiny Wrocławskiej, przy granicy z Równiną Legnicką. Chroniony fragment obejmuje serię wzgórz morenowych rozciągających się w kierunku wschód-zachód pomiędzy miejscowościami Taczalin, Kłębanowice i Rogoźnik. Część obejmuje oddziały leśne 335 i 335A nadleśnictwa Legnica. Wysoczyzna tworzy niewielki grzbiet o długości 3,5 km wywyższający się spośród pofalowanej równiny morenowo-sandrowej. Zbudowany jest wału morenowego, będącego efektem akumulacji materiału transportowanego przez ruchy lodowca. W północno-zachodniej części znajduje się wzgórze Czyżyk (163 m n.p.m.), które łączy się poprzez płaski grzbiet z najwyższym wzniesieniem terenu, górą Grzmiącą (167 m n.p.m.). We wschodniej części występują liczne doły i dolinki będące efektem po dawnych wyrobiskach piasku i żwiru.

Roślinność: Jest to teren stosunkowo ubogi przyrodniczo, którego znaczną powierzchnię zajmują grunty rolne stanowiąc około 60-65% powierzchni. Obejmują one głównie rozległe obszary na południowych i zachodnich stokach w postaci pól zbóż, rzepaku i kukurydzy. Pozostałe grunty obejmują tereny leśne w postaci kilkunastu płatów ciągnących się przerywanym pasmem wzdłuż głównego grzbietu w północnej części chronionego terenu. W większości stanowią zwarte drzewostany liściaste poprzedzielane płatami młodników oraz obszarów porolnych ulegających naturalnej sukcesji leśnej. Do najważniejszych siedlisk należy grąd środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum), który porasta zachodnie fragmenty. Grąd cechuje się zróżnicowanym poziomem naturalności z wieloma płatami o silnym przekształceniu drzewostanu i dużym udziałem gatunków niesiedliskowych lub obcych. Drzewostan budują w większości drzewa liściaste, głównie dąb szypułkowy, grab pospolity i jesion wyniosły z udziałem buka pospolitego, wiązu pospolitego, wiśni ptasiej, olchy czarnej oraz drzew iglastych (sosna zwyczajna, świerk pospolity). Warstwa podszytu jest dobrze rozwinięta, gdzie dominuje czeremcha zwyczajna i leszczyna a także bez czarny, głóg jednoszyjkowy, kalina koralowa, śliwa tarnina oraz młode okazy wcześniej wymienionych gatunków drzew. Runo leśne należy do umiarkowanie bogatych, stwierdzono takie gatunki jak czosnek zielonawy, czworolist pospolity, czyściec leśny, dąbrówka rozłogowa, gajowiec żółty, groszek wiosenny, gwiazdnica pospolita, jasnota biała, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kuklik zwisły, kupkówka Aschersona, miodunka ćma, mozga trzcinowata, piżmaczek wiosenny, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, śnieżyczka przebiśnieg, świerząbek gajowy, szczawik gajowy, ziarnopłon wiosenny i złoć mała. Do gatunków tworzących rozległe płaty należy malina właściwa i różnego rodzaju jeżyny, które miejscami dominując warstwę runa leśnego. Poza tym notuje się także kępy ekspansywnego trzcinnika piaskowego oraz liczne pospolite gatunki paproci z rodzaju nerecznica i orlica.

Drugim istotnym siedliskiem porastającym szczytowe partie we wschodniej części są płaty kwaśnej dąbrowy (Quercion roboris), której drzewostan buduje przede wszystkim dąb bezszypułkowy z domieszką brzozy brodawkowatej, sosny zwyczajnej i inwazyjnej robinii akacjowej. Drzewa charakteryzują się dojrzałym wiekiem (w granicach 80-100 lat) i długich, prostych pniach oraz wysoko osadzonej koronie. Podszyt stosunkowo rzadki, w którym występuje kruszyna pospolita, jarzą pospolity, jeżyna bezkolcowa, głóg jednoszyjkowy i dzika róża. Warstwa runa leśnego z ubogą roślinnością, w której dominują płaty borówki czarnej i konwalii majowej a także pojedyncze płaty pszeńca gajowego, dziurawca zwyczajnego, jastrzębca sabaudzkiego, jastrzębca leśnego i poziomki pospolitej.

Na brzegach zadrzewień oraz wśród śródpolnych remiz występują liczne siedliska ciepłolubnych zbiorowisk okrajkowych (Rhamno-Prunetea) tworzących formacje krzewiaste. Są one formą pośrednią pomiędzy lasem a obszarami nieleśnymi jak łąki, murawy lub użytki rolne. Charakteryzują się dużą bioróżnorodnością, szczególnie bogatą w liczne gatunki krzewów, głównie głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy, róża dzika, dereń świdwa, trzmielina zwyczajna, trzmielina brodawkowata, szakłak pospolity, śliwa tarnina, jeżyny a także młodych drzew drzewek z gatunku klon polny, wiąz pospolity i dąb bezszypułkowy. W wilgotniejszych miejscach występują okazy z rodzaju topola, wierzba i kalina koralowa, a w terenach graniczących z lasem można spotkać także krzewy czeremchy zwyczajnej, leszczyny pospolitej i bzu czarnego. Wiele krzewów na remizach charakteryzuje się bardzo dojrzałym wiekiem, dzięki czemu objęto je ochroną w ramach pomników przyrody. Warstwa zielna składa się głównie z pospolitych gatunków śródpolnych miedz obejmujących ciepłolubne zbiorowiska okrajkowe z klasy Trifolio-Geranietea sanguinei, które obejmują grupę światłolubnych roślin, głównie w postaci wąskich pasów na styku lasu lub krzewowisk, często z dużym udziałem zbiorowisk trawiastych.

Pomniki Przyrody: Jedną z największych wartości przyrodniczych w obszarze Wysoczyzny Taczalińskiej stanowi seria pomników przyrody, których znajduje się tutaj 16. Obejmują one zarówno dorodne drzewa lipowe, sosnowe i wierzbowe ale także okazałe krzewy z gatunku głóg jednoszyjkowy, trzmielina zwyczajna i szakłak pospolity. Wszystkie powołane jedną uchwałą (Uchwała Nr VII/52/99 RG Legnickie Pole z dnia 28 kwietnia 1999 r.). Poniżej charakterystyka:

Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna), jest to 7 osobnych pomników przyrody o obwodach pni wynoszących kolejno 100, 100, 110, 110, 110, 120 i 125 cm. Ze względu na liczbę krzewy charakteryzują się zróżnicowaną kondycją, od krzewów w pełni zdrowych po okazy z licznymi ułamanymi i uschniętymi gałęziami oraz uszkodzeniami pni. Ulokowane są w kilku miejscach Wysoczyzny, z czego 2 okazy wysunięte najdalej na zachód rosnąc przy drodze łączącej Taczalin z Koskowicami na wysokości oddziału leśnego 335d. Pozostałe egzemplarze rosną w środkowej części, pomiędzy wzgórzem Czyżyk i Grzmiąca, na granicy lasu i pól w oddziałach leśnych 335A i,j. W terenie występuje bardzo wiele dorodnych głogów, stąd odnalezienie tych pomnikowych może sprawić trochę problemów. Na niektórych z nich zamontowano nowe tablice pomnikowe.
Szakłak pospolity (Rhamnus catharica) o wysokości całkowitej około 4 m i obwodzie wynoszącym 110 cm, jest to forma krzaczasta, gdzie najgrubszy konar mierzy 35 cm. Okaz rośnie w sąsiedztwie 2 pomnikowych głogów na zachodnim skraju Wysoczyzny, przy drodze łączącej Taczalin z Koskowicami na wysokości oddziału leśnego 335d. Jest to jedyny pomnikowy szakłak w województwie.
Trzmielina pospolita (Euonymus europea) krzaczasta forma o obwodzie wynoszącym 75 cm. Okaz rośnie w towarzystwie 2 głogów i szakłaka na zachodnim krańcu Wysoczyzny, przy drodze łączącej Taczalin z Koskowicami na wysokości oddziału leśnego 335d. Jest to jedyna pomnikowa trzmielina w województwie.
Wierzba krucha (Salix fragilis) o obwodzie 450 cm i wysokości całkowitej 20 m. Drzewo znajduje się w środkowej części ZPK, w południowo-wschodnim fragmencie oddziału leśnego 335Aj, na skaju zadrzewień i remizy śródpolnej. Okaz charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją, na wysokości 130 cm rozdziela się na dwa główne pnie. Widoczne są ślady po obłamanych konarach oraz owocniki hub.
Wierzba krucha (Salix fragilis) o obwodzie 330 cm i wysokości całkowitej 23 m. Drzewo znajduje się w północno-środkowej części ZPK, na północno-zachodnim skraju oddziału leśnego 335Aj, tuż przy granicy z oddziałem 335Aj oraz na granicy zadrzewień. Okaz charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją. Posiada dwa główne pnie rozdzielające się nisko nad ziemią, na części konarów widoczne są owocniki hub.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 293 cm i wysokości całkowitej 15 m. Drzewo znajduje się w środkowej części ZPK, bez dokładnej lokalizacji (nam nie udało się go odnaleźć, opis na podstawie zdjęć RDOŚ). Okaz charakteryzuje się stosunkowo dobrą kondycją pomimo dużej blizny po uderzeniu pioruna. Drzewo wyrasta ponad otaczające je zadrzewienia, dzięki czemu jest widoczne w panoramie Wysoczyzny.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 260 cm i wysokości całkowitej 11 m. Drzewo znajduje się w środkowej części ZPK, w południowej części oddziału leśnego 335f. Okaz charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją, pierwotnie rozdzielał się na 3 główne pnie z których jeden uległ złamaniu. U podstawy występują liczne odrosty.
Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) o obwodzie 210 cm i wysokości całkowitej 23 m. Drzewo znajduje się w północno-środkowej części ZPK, na granicy lasu w południowym fragmencie oddziału leśnego 335b Okaz charakteryzuje się złą kondycją z 60% posuszem w koronie oraz rozdwojonym w połowie wysokości pniem na dwa główne konary.
Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) o obwodzie 175 cm i wysokości całkowitej 23 m. Drzewo znajduje się w północno-środkowej części ZPK, bez dokładnej lokalizacji, obok zarastającej leśnej drogi przecinającej las w kierunku północ-południe. Okaz charakteryzuje się złą kondycją z 70% posuszem w koronie.

Inne: Teren nie jest zagospodarowany turystycznie, nie zostały poprowadzone przez Wysoczyznę żadne szlaki lub ścieżki dydaktyczne. W niedalekim sąsiedztwie, na południowym-wschodzie położone jest Kwarcowe Wzgórze, na którym wydobywano tytularny kwarc. Złoże w większości zostało już wyeksploatowane tworząc rozległą dziurę pokopalnianą. Sam kwarc występował w postaci żyły kwarcowej powstałej w okresie karbońsko-permskiego magmatyzmu, która przebiła się przez występujące tu skały zbudowane z gnejsów i granitognejsów oraz łupków metamorficznych. Kwarc jest bardziej odporny na wietrzenie niż otaczające go skały, dzięki czemu tworzy tu grzbiet twardzielcowy.

Zagrożenia: Stosunkowo duże. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe są jedną z najmniej efektywnych form ochrony, które nie chronią siedlisk i roślinności przed nieracjonalną gospodarką leśną, zintensyfikowanym rolnictwem czy rozbudową infrastruktury. Obszar Wysoczyzny Taczalińskiej stanowi wąski pas lasu otoczony ze wszystkich stron rozległymi polami i innymi użytkami rolnymi, które mają duży wpływ na roślinność, głównie z powodu przenikania nawozów sztucznych, pestycydów i środków ochrony roślin na sąsiadujące z polami fragmenty lasów i remiz śródpolnych. Brakuje tutaj strefy buforowej w postaci pasa nieużytków, które częściowo niwelowałyby negatywny wpływ rolnictwa na tereny leśne wysoczyzny. Kolejnym istotnym zagrożeniem jest nieracjonalna gospodarka leśna. Tereny nie są chronione w ramach rezerwatu przyrody lub użytku ekologicznego co powoduje, iż na całym terytorium prace leśne prowadzone są praktycznie bez żadnych ograniczeń. Efektem tego są nie tylko zniekształcone lub zniszczone siedliska ale notuje się także bardzo młody wiek drzewostanów, zbyt małą ilość pozostawianego martwego drewna czy znaczące przerzedzenia zwartych drzewostanów powodując zbytnie doświetlenie runa leśnego i wnikanie gatunków ruderalnych, porębowych i segetalnych. W oddziale 335A występują rozległe powierzchnie po dawnych rębniach wielkopowierzchniowych, na których posadzono obce siedliskowo świerki i sosny. W lasach występują gatunki obce lub inwazyjne jak czeremcha amerykańska, nawłoć kanadyjska i niecierpek drobnokwiatowy, które wypierają rodzimą florę. Dodatkowo notuje się ekspansywne gatunki rodzime powiązane z intensywnymi rębniami jak trzcinnik piaskowy i różnego rodzaju jeżyny. Obecnie nie istnieją żadne plany lub propozycje na stworzenie tutaj rezerwatu lub użytku ekologicznego. Jedyną formą ochrony jest seria pomników przyrody, które jednak chronią tylko pojedyncze drzewa lub krzewy, nie zaś całe powierzchnie cennych przyrodniczo fragmentów lasu. Dodatkowo część pomnikowych drzew zamarła lub jest w bardzo złej kondycji.

Wrażenia osobiste: Stosunkowo negatywne. Wysoczyzna jest obszarem silnie przekształconym, zarówno przyrodniczo jak i krajobrazowo. Cały zespół otoczony jest kilkudziesięcioma wiatrakami tworząc jeden z największych parków wiatrowych w województwie. Dodatkowo mocno okrojone tereny leśny charakteryzują się silnym zubożeniem ze śladami licznych rębni i przekształceń drzewostanów w niekorzystnym przyrodniczo kierunku. Liczne są tutaj sosny, świerki i robinie akacjowe. Brakuje dróg oraz ścieżek, które doprowadziłyby do największej atrakcji tego obiektu, jakimi jest cała seria pomników przyrody. Same pomniki w większości nie są oznaczone tabliczkami a co grosza, na geoportalu niemal wszystkie pomniki są źle ulokowane (geoportal – mapa ukazująca wszystkie formy przyrody w Polsce, w tym namiary na wszystkie oficjalne pomniki przyrody). Brak prawidłowej lokalizacji wraz z ubogą siecią dróg powodują iż odnalezienie wielu pomników jest niemal niemożliwe. Jednym z niewielu plusów należy niezwykle duże nagromadzenie drzewiastych form głogów. Jest ich tutaj co najmniej 40-50 (zależnie od przyjętych kryteriów), choć tylko 7 objęto ochroną jako pomniki przyrody.

PS. Jest to prawdopodobnie pierwszy opis tego miejsca dostępny publicznie. Nie udało nam się wyszukać jakichkolwiek informacji o tym obszarze poza ogólnikowymi 2-3 zdaniami jakie pojawiają się w opisach gminy i nadleśnictwa.

Informacje praktyczne:

dobry dojazd, Wysoczyzna położona jest w odległości kilku minut spacerem od gminnych dróg. Dodatkowo na południe od obiektu przebiega autostrada A4, która umożliwia szybkie dotarcie na obszar
mimo dobrego dojazdu teren Wysoczyzny cechuje się bardzo ubogą siecią dróg leśnych i polnych. Wiele pomników rośnie poza drogami, na skraju lasu. Aby do nich dotrzeć trzeba poruszać się po polach uprawnych lub zaroślach, teren polecany tylko dla pasjonatów lub osób wytrzymałych w poruszaniu się po ciężkim terenie. Większość pomników ma błędną lokalizację na geoportalu, powoduje to duże trudności w ich odnalezieniu
w bezpośredniej bliskości znajduje się rezerwat przyrody Jezioro Koskowickie, wraz ze szpalerem pomnikowych wierzb kruchych. Poza tym w kierunku zachodnim i południowym leżą pozostałe zespoły przyrodniczo-krajobrazowe gminy (Mokradła Gniewomierskie, Dębowa Dolina Kojszówki, Złoty Las, Dolina Uszewicy i Łąki Książęce) oraz wiele pomników przyrody
najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: kwiecień (wiosenne geofity), maj (kwitnące głogi), jesień (żółknące liście pomników, owocujące głogi)